Có lẽ ảnh nude nghệ thuật đã được chấp nhận tại Việt Nam khi “đường dẫn” Thái Phiên đến tước hiệu ấy là bộ ảnh “Dòng thời gian” cùng thành tích hoạt động của người nghệ sĩ mấy chục năm vượt qua định kiến để “chung tình” với ảnh nude nghệ thuật.
Lần đầu tiên
Điều khiến giới cầm máy và cả công chúng yêu nhiếp ảnh ngạc nhiên là lần đầu tiên Hội đồng nghệ thuật của Hội NSNA Việt Nam đã chấp nhận ảnh khỏa thân để bình chọn và phong tước hiệu. Và Thái Phiên chính là trường hợp chưa từng có từ trước tới nay ấy.
Theo tiêu chuẩn của Hội NSNA Việt Nam, để được xét giải E.Vapa Gold, nghệ sĩ phải được phong tước hiệu E.Vapa ít nhất 5 năm, có ít nhất 20 lần đoạt giải (hoặc huy chương) trong các cuộc thi ảnh khu vực, bộ ngành do Hội NSNA Việt Nam, FIAP tổ chức (phối hợp tổ chức) và phải trình 1 bộ ảnh chứng minh quá trình nghề nghiệp đủ sức thuyết phục Hội đồng giám khảo. Thái Phiên không thiếu những giải thưởng trong nước và quốc tế trong mấy chục năm rong ruổi làm nghề và thủy chung với nude nghệ thuật.
Đặc biệt, bộ ảnh “Bước thời gian” của anh được đem ra bình chọn gồm 15 ảnh khỏa thân nghệ thuật kể về những giai đoạn đáng nhớ của người phụ nữ. Thái Phiên đã dùng ánh sáng và ngôn ngữ nhiếp ảnh để diễn đạt nội tâm theo thời gian trôi. Bộ ảnh như một câu chuyện không lời, nhưng rất có hậu, có cả niềm vui, nỗi buồn diễn biến theo tâm lý của một khoảng đời người phụ nữ. 15 tác phẩm vừa gây sự chú ý, vừa làm Ban giám khảo khó chịu.
Nói như NSNA Duy Anh - thành viên Hội đồng nghệ thuật: “Chấm các bộ ảnh, chỉ có bộ của Thái Phiên là kỳ quái. Mới nhìn cứ tưởng là những củ khoai đen thui thủi, định cho rớt từ vòng gửi xe, nhưng nhìn gần mới thấy lạ. Phiên đã rất khéo léo dùng ánh sáng để che được khuôn mặt người mẫu, để bức hình không lồ lộ những thứ vốn bị coi là nhạy cảm. Thế là tôi thả phiếu và tiếp tục xem và quên cả đường về vì lần đầu tiên được thẩm định một thể loại khó chịu như thế này nhưng góc độ ánh sáng, bố cục, đường nét thì tuyệt” – NSNA Duy Anh chia sẻ.
Tước hiệu E.Vapa Gold được Hội NSNA Việt Nam xét tặng cho các hội viên khoảng 10 năm trở lại đây. Tính đến năm 2013, số tác giả được phong tước hiệu này chưa đến 10 người. Song riêng năm 2014 này có 5 NSNA được nhận tước hiệu ấy là Hồ Sỹ Minh, Nguyễn Tất Bê, Ngô Quang Phúc, Hoàng Thạch Vân và Thái Phiên. Đây cũng đánh dấu một sự kiện không nhỏ trong làng nhiếp ảnh Việt: Hội đồng nghệ thuật đã chấp nhận ảnh khỏa thân.
Chấp nhận rồi có khác trước?
Với danh hiệu lớn nhất trong làng nhiếp ảnh Việt, Thái Phiên vui một cách thật thà: “Khi nhận được tin vui, điều đầu tiên tôi nghĩ đến chính là các bạn mẫu vô danh đã ẩn mình sau những bức ảnh, họ đã hi sinh thầm lặng để tôi có được vinh dự này. Tôi không biết nói gì hơn là chân thành cảm ơn các "củ khoai kỳ quái" của tôi!”. Đây thực sự là niềm vui chung của giới nhiếp ảnh, đặc biệt với những tay máy đã kinh qua gian nan từ định kiến xã hội để chụp nude nghệ thuật và khao khát đuổi tìm một cuộc triển lãm chính thức ở quê hương mình như Thái Phiên. Nói như NSNA Duy Anh, đây là cái nhìn cởi mở với đề tài nghệ thuật khỏa thân.
Tuy vậy, ngay sau niềm vui là kế tiếp một nỗi băn khoăn: Liệu số phận ảnh nude nghệ thuật có khác trước, có được đàng hoàng “đứng” trong các cuộc triển lãm nhân danh cái đẹp, hay mãi chỉ là một đam mê tự thân của nghệ sĩ? Bởi bao lâu nay, nude nghệ thuật vẫn là một trường phái thân quen với giới nhiếp ảnh, song luôn là một lĩnh vực nhạy cảm đối với các nhà quản lý. Dù đã không ít lần mang ảnh nude đi “đấm xứ người” mang về hàng tá giải thưởng, song Thái Phiên lận đận đã hơn chục năm mà triển lãm “Xuân thì” vẫn chỉ trong… mơ ước.
Thật khó quên hình ảnh Thái Phiên lặng lẽ xếp các bức ảnh “cưng” của mình để chuyển về Sài Gòn sau cái lắc đầu của nhà quản lý. Dương Quốc Định, Trần Huy Hoan, Lê Quang Châu… cũng vậy, dù nhắc tới nude nghệ thuật là người ta nhắc ngay đến những cái tên này. Biết sao được, nghệ sĩ đành cầm lòng tìm lối đi cho tác phẩm, người in sách, người làm lịch, người lập web riêng, đưa lên facebook… Riêng Thái Phiên còn tìm được “cửa” cho các tác phẩm hiện diện trên tranh đá. Vậy nhưng nỗi khát khao lớn nhất của người làm nghề ảnh vẫn là triển lãm.
Có thể là nản, hoặc cũng có thể đã quen với cách nhìn về ảnh nude nghệ thuật bấy lâu, nên NSNA Thái Phiên “biết trước” bộ ảnh vừa đoạt giải sẽ ít có cơ hội triển lãm. Song người yêu nhiếp ảnh thì vẫn mong đợi những cái đẹp thực thụ được quyền lên tiếng, để phần nào xua đuổi đi những sản phẩm mạo danh nghệ thuật trong làng ảnh. Hội đồng trao tước hiệu cho Thái Phiên toàn những người có kinh nghiệm, có nhiều tác phẩm xuất sắc, họ đã thẩm định và công nhận ảnh nude nghệ thuật. Liệu các nhà quản lý có thay đổi quan điểm để khẳng định sự đa dạng của nhiếp ảnh Việt và ghi nhận những đóng góp âm thầm, không mệt mỏi của nghệ sĩ?
Một tác phẩm trong bộ ảnh
|
NSNA Thái Phiên trong chuyến đi sáng tác gần đây nhất tại Đồng Nai
|
