Bước đột phá lớn trong quản lý dân cư
Theo Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, hiện nay, các quy định của Luật Cư trú về điều kiện, thủ tục đăng ký cư trú đã tương đối cụ thể, rõ ràng, tạo cơ sở pháp lý cho công dân thực hiện quyền tự do cư trú, lựa chọn nơi cư trú. Tuy nhiên trình tự, thủ tục đăng ký cư trú còn mang tính thủ công, rườm rà, chưa đáp ứng yêu cầu cải cách thủ tục hành chính (TTHC). Do đó, một trong những chính sách cơ bản của Dự Luật sửa đổi lần này là thay đổi phương thức quản lý cư trú từ quản lý bằng sử dụng sổ giấy sang phương thức quản lý hiện đại bằng số định danh cá nhân để truy cập, cập nhật, điều chỉnh trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú.
Theo đó, Dự Luật bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và thay thế bằng hình thức quản lý thông qua mã số định danh cá nhân. Cùng với đó là bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần các TTHC có nội dung liên quan đến sổ hộ khẩu, sổ tạm trú như: Tách sổ; cấp đổi sổ; điều chỉnh những thay đổi trong sổ hộ khẩu; xóa đăng ký thường trú...
Bộ trưởng Bộ Công an cho biết, thông tin về nơi thường trú, tạm trú của mỗi người dân đều là trường dữ liệu số được cập nhật, điều chỉnh trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và cơ sở dữ liệu về cư trú. Cơ sở dữ liệu này chạy trên mạng internet và được chia sẻ, kết nối với các bộ, ngành, đơn vị liên quan. "Đây là phương thức quản lý hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý cư trú, giảm TTHC, tạo thuận lợi tối đa cho Nhân dân" – Bộ trưởng Tô Lâm nói.
Đề xuất này nhận được nhiều sự ủng hộ của người dân và cả các đại biểu Quốc hội. Theo ĐB Vũ Trọng Kim (đoàn Hải Dương), việc quản lý dân cư phải ngày càng khoa học, thuận tiện cho người dân. Việc này là cần thiết, là bước tiến trong việc tạo sự thuận tiện cho người dân, tiến tới bỏ bớt những thủ tục rườm rà. Để đưa ra đề xuất quản lý dân cư bằng mã số định danh, cơ quan soạn thảo cũng đã cân nhắc và có tính toán trong việc bảo mật thông tin cho người dân. Nói về đột phá này, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT của Quốc hội Phan Xuân Dũng đã ví, “đây là cuộc cách mạng”. Ông cho rằng, với người dân hiện nay, “sổ hộ khẩu quý như sổ gạo ngày xưa và quyết định bỏ sổ hộ khẩu giấy không khác gì bỏ sổ gạo thời bao cấp”.
Vẫn còn những vấn đề cần làm rõ
Đồng tình việc bỏ sổ hộ khẩu giấy là phương thức quản lý cư trú hiện đại được một số quốc gia trên thế giới áp dụng, Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cơ quan thẩm tra Dự Luật cho rằng, để bảo đảm tính khả thi của phương thức quản lý cư trú mới, không gây xáo trộn lớn đối với cuộc sống, sinh hoạt của người dân và hoạt động của các cơ quan Nhà nước khi bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, cần làm rõ một số vấn đề. Trong đó, có việc Chính phủ cần sớm hoàn thành cấp số định danh cá nhân cho gần 100 triệu công dân.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, sau 4 năm triển khai, mới có hơn 18 triệu công dân được cấp số định danh cá nhân và dự kiến đến tháng 12/2020 sẽ hoàn thành việc xác lập số định danh cá nhân cho toàn bộ công dân Việt Nam. Chính phủ cần có giải pháp cụ thể để khắc phục các khó khăn, bảo đảm hoàn thành việc cấp số định danh cá nhân cho gần 80 triệu công dân còn lại theo đúng tiến độ đề ra.
Các vấn đề về nền tảng công nghệ để vận hành phương thức quản lý cư trú mới; có "giải pháp phù hợp" trong giải quyết TTHC để không ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp của công dân; trách nhiệm cung cấp, chia sẻ thông tin, dữ liệu về cư trú giữa các cơ quan Nhà nước… cũng cần làm rõ. Đặc biệt, đến hời điểm Luật Cư trú (sửa đổi) có hiệu lực - dự kiến tháng 6/2021, các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và cơ sở dữ liệu về cư trú phải được xây dựng xong, đưa vào vận hành và bảo đảm kết nối, khai thác thông tin thông suốt từ T.Ư đến cơ sở.
