Trình bày trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc cho biết: Tuy Luật KTNN mới thi hành được 3 năm, nhưng có một số bất cập, vướng mắc cần sửa đổi, bổ sung. Một trong những quy định mới đáng chú ý của Dự Luật lần này là cho phép đối tượng bị kiểm toán có thể khiếu nại, kiện KTNN ra tòa. Cụ thể, Dự Luật bổ sung quyền kiến nghị, khiếu nại đối với báo cáo kiểm toán cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan đến việc sử dụng, quản lý đất đai, quản lý tài chính công, tài sản công.
Đồng thời, Dự Luật cũng dự kiến trao thêm quyền cho Tổng KTNN như: Quyết định việc niêm phong tài liệu, kiểm tra tài khoản của đơn vị được kiểm toán hoặc cá nhân có liên quan; ra quyết định về việc phải nộp ngân sách nhà nước của tổ chức, cá nhân có liên quan theo kết quả kiểm toán của KTNN.
Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán Nhà nước, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội (UBTCNS) Nguyễn Đức Hải cho biết, qua thảo luận, nhiều ý kiến trong Thường trực Ủy ban và các đại biểu dự họp nhận thấy, Luật KTNN mới ban hành và thực hiện trong 3 năm, mặc dù có phát sinh một số bất cập, vướng mắc nhưng về cơ bản, các quy định của Luật vẫn phù hợp với thực tiễn, phần lớn các vướng mắc không thực sự đặt ra yêu cầu phải sửa đổi, bổ sung.
Trong số 18 nội dung thì chỉ có 5 nội dung Thường trực UBTCNS đồng tình với Dự Luật; 2 nội dung đề nghị chỉnh sửa lại; 11 nội dung là các vấn đề lớn thì đa số ý kiến chưa đồng tình vì không thực sự cần thiết hoặc chưa bảo đảm công bằng và đề nghị giữ như Luật hiện hành. Nhiều đề xuất sửa đổi, bổ sung thể hiện trong Dự Luật cũng chưa nhận được sự đồng tình của các bộ, ngành liên quan.
Trong đó, vấn đề gây nhiều băn khoăn nhất là đề xuất của cơ quan soạn thảo về đơn vị được kiểm toán. Dự Luật về đơn vị được kiểm toán, KTNN đề xuất bổ sung đơn vị được kiểm toán vào khoản 13 Điều 55: “Người nộp thuế; tổ chức sử dụng, khai thác đất đai, tài nguyên, khoáng sản; tổ chức khác có hoạt động liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Tổng KTNN quy định cụ thể mục tiêu, nội dung và phương pháp kiểm toán đối với các đối tượng quy định tại Khoản này”.
Thường trực UBTCNS cho rằng, nội dung đề xuất như Tờ trình về bản chất là mở rộng đơn vị được kiểm toán so với quy định của Luật hiện hành. Đa số ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật hiện hành vì theo quy định của Luật Quản lý thuế, khái niệm “người nộp thuế” bao gồm cả tổ chức, hộ gia đình và cá nhân. Do đó, quy định như Dự Luật sẽ có phạm vi ảnh hưởng rất rộng, không chỉ các tổ chức mà còn cả hộ gia đình và cá nhân có nghĩa vụ nộp thuế đều thuộc diện đơn vị được kiểm toán.
Đồng tình về quan điểm này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng: “Việc sửa đổi Luật KTNN tôi đồng tình nhất trí, nhưng những nội dung trong Luật KTNN khi đề cập kiểm toán người nộp thuế; tổ chức sử dụng, khai thác đất đai, tàỉ nguyên, khoáng sản; tổ chức khác có hoạt động liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công… thì cần cân nhắc để phù hợp với phạm vi hoạt động của kiểm toán”.
Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, KTNN thực hiện kiểm toán tài sản, tài chính công, còn người nộp thuế không phải là người tham gia vào lĩnh vực này. Người nộp thuế là đối tượng chịu sự quản lý của cơ quan thuế nên việc cơ quan kiểm toán tới kiểm toán người nộp thuế liệu có khả thi - điều này cần cân nhắc. Vô hình chung sẽ có rất nhiều đối tượng phải được kiểm tra, kiểm soát, cho nên Dự Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật KTNN cần cân nhắc.
Một quy định mới khác được KTNN đề nghị nhưng cũng đang có quan điểm khác nhau, đó là dự kiến trao quyền xử phạt cho KTNN. Từ phân tích về chức năng, nhiệm vụ, vị trí của KTNN, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho rằng trước đây KTNN được thành lập trên yêu cầu là phải có cơ quan độc lập, chỉ tuân theo pháp luật, do Quốc hội thành lập. Một cơ quan độc lập, chỉ tuân theo pháp luật, nếu không trao quyền cho họ được xử phạt thì rất băn khoăn. Đề nghị nên cho phép KTNN có quyền xử phạt.
Nhưng theo Chủ nhiệm UBTCNS Nguyễn Đức Hải, đa số ý kiến trong thường trực Ủy ban này đề nghị cân nhắc nội dung trên. "Theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước ở lĩnh vực nào thì có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính ở lĩnh vực đó, trong khi KTNN không phải là cơ quan quản lý hành chính nhà nước" – Chủ nhiệm Nguyễn Đức Hải nói.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu phân tích: Về nguyên tắc xử phạt hành chính, người vi phạm quy định về quản lý hành chính mà chưa đến mức xử lý hình sự thì bị xử phạt hành chính. Với các đối tượng thuộc phạm vi đang kiểm toán, nếu họ vi phạm quy định về công vụ thì họ bị xử lý kỷ luật. Và nếu họ đã bị xử lý kỷ luật rồi thì không bị xử phạt nữa, vì mỗi hành vi vi phạm chỉ bị xử phạt một lần.
Do còn nhiều quy định trong Dự Luật chưa được sự thống nhất giữa cơ quan trình (KTNN) và cơ quan thẩm tra (Thường trực UBTCNS), các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị hai cơ quan cần trao đổi, thảo luận, làm rõ các nội dung, vấn đề mới còn quan điểm khác nhau, tiếp tục chỉnh lý dự án luật để trình Quốc hội xem xét.
