Mâu thuẫn hay thiếu sót về kỹ thuật lập pháp
Theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật, tiếp thu ý kiến từ các lần thảo luận trước về việc cân nhắc quy định cấm bán rượu, bia trên internet vì không khả thi, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế và xu thế phát triển thương mại điện tử, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Dự Luật đã bỏ quy định này tại Điều 5 và quy định về điều kiện bán rượu, bia theo hình thức thương mại điện tử tại Điều 16 của dự thảo Luật.
Tuy nhiên, việc bỏ quy định về cấm bán rượu, bia trên internet đã khiến nhiều ĐB băn khoăn. Theo ĐB Phạm Trọng Nhân (đoàn Bình Dương), các chế định được xem là xương sống như: Cấm quảng cáo rượu bia, cấm bán rượu bia trên internet hay quy định giờ cấm bán rượu bia có sự thay đổi so với Dự Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6, nhưng giải trình chưa thỏa đáng.
ĐB cho rằng, thực trạng phổ biến độ tuổi tiếp tiếp cận Internet ngày càng trẻ hóa, nhưng báo cáo giải trình chỉ đề nghị cân nhắc điều cấm này vì không hợp thông lệ, tạo rào cản phát triển của các doanh nghiệp mà “quên” cân nhắc nguy cơ, tác hại đến trẻ em – trong khi đây là nhóm đối tượng yếu thế cần được bảo vệ trước tác hại của rượu, bia, ĐB đặt câu hỏi: cho phép bán bia trên internet trong khi biện pháp kiểm soát không hữu hiệu thì đây là sự mâu thuẫn hay thiếu sót về kỹ thuật lập pháp?
Ở góc nhìn khác, ĐB Nguyễn Sỹ Cương (đoàn Ninh Thuận) lại cho rằng, về việc quảng cáo bia trên internet, nhiều cơ quan tổ chức trong và ngoài nước cho rằng, không nên coi việc quảng cáo là vi phạm, bởi đó không đơn thuần là quảng cáo mà internet là công cụ để đưa thông tin phục vụ cho việc kinh doanh. Trong khi đưa mặt hàng được phép đúng pháp luật lên internet thì sao lại đưa ra quy định cấm? Trong bối cảnh chúng ta đã, đang và sẽ ký nhiều hiệp định thương mại tự do với các nước, QH cần cân nhắc thấu đáo để đưa quy định vào trong dự thảo Luật lần này, ĐB Nguyễn Sỹ Cương đề nghị.
Bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân
Bày tỏ sự tán thành với tính cần thiết của luật, đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (đoàn Phú Yên) nhận định, không cần phải dẫn chứng cụ thể những vụ việc thương tâm, những câu chuyện nhức nhối từ tai nạn giao thông tới bạo lực gia đình hay xâm hại tình dục… do tác hại rượu bia đã gây ra nữa vì đó thực tế đã là vấn nạn.
“Nếu đặt mình vào từng gia cảnh, từng thân phận con người đang đối mặt với những mất mát đau thương, kể cả những người vì rượu bia mà vướng vào vòng lao lý, chúng ta sẽ hiểu được nỗi đau hay bản án lương tâm mà họ đang phải trải qua mỗi ngày. Tuy nhiên, cũng chỉ có thể tính đến việc làm sao hạn chế tác hại của rượu bia”- ĐB nói. Đồng thời khẳng định, nếu dùng rượu bia mà không thể kiểm soát những tác hại của nó thì bất kỳ ai cũng có nguy cơ trở thành nạn nhân hoặc là tội phạm.
ĐB đoàn Phú Yên cho rằng, Dự Luật nên tập trung vào vấn đề bảo vệ trẻ em trước khả năng tác động của rượu bia. Theo đó, cần chú trọng nguyên tắc, hạn chế đến mức thấp nhất số lượng các em tiếp xúc với quảng cáo rượu bia và nước uống có cồn, kiểm soát nội dung quảng cáo, nghĩa là làm sao cho trẻ không bị lầm tưởng rằng rượu bia là tốt, là được khuyến khích sử dụng. Từ phân tích trên thực tế, các loại bia chiếm áp đảo thị trường trong nước hiện nay đa số có độ cồn từ 4,2 đến 5%, tổ chức Y tế thế giới từng nhận định, bia hiện là loại đồ uống phổ biến ở Việt Nam khi lượng tiêu thụ bia lên tới hàng tỷ lít/năm, ĐB lo ngại, trong điều kiện bia được tiếp thị, quảng cáo rộng rãi như hiện nay, bia sẽ là lựa chọn chính với giới trẻ khi bắt đầu làm quen với đồ uống có cồn.
ĐB đề nghị quy định hạn chế quảng cáo bia với độ cồn từ 4% trở lên thay cho trên 5,5% mới bắt đầu kiểm soát và nới khung giờ kiểm soát quảng cáo này trong suốt chương trình truyền hình đến 21 giờ tối.
ĐB Phạm Trọng Nhân (đoàn Bình Dương) cũng băn khoăn với việc bia có nồng độ cồn dưới 5,5% không bị hạn chế quảng cáo trên các phương tiện truyền thông. Theo đó, loại đồ uống có khả năng nguy hại với trẻ em này trở thành sản phẩm được phủ trong “vùng trắng”, thả sức quảng bá, lan truyền tới mọi giới, mọi người, trong mọi khung giờ. “Dự luật lần này có thể hoàn chỉnh về kỹ thuật lập pháp nhưng có lẽ chưa hoàn chỉnh cả về tư duy và trách nhiệm trong sứ mệnh chăm lo sức khoẻ nhân dân” – ĐB nêu quan điểm và nhấn mạnh bản chất phải phục vụ nhân dân chứ không phục vụ bất cứ nhóm lợi ích nào khác. Cần luôn cân nhắc những yếu tố tác động xấu đến trẻ em, một đối tượng yếu thế cần bảo vệ, điều chỉnh quy định, “quét” cả với những sản phẩm bia rượu có độ cồn từ 4% trở lên chứ không chỉ từ mức 5,5% trở lên.
ĐB Kso Phước Hà (đoàn Gia Lai) cho rằng, trên không gian mạng, không chỉ quảng cáo, bán rượu bia mà đủ nội dung nhạy cảm khác vẫn “phơi” ra hàng ngày. Có quy định ràng buộc nên bao giờ nhà cung cấp cũng trưng lên một dòng “Bạn đã đủ 18 tuổi chưa?” nhưng việc trả lời là do người dùng tự chọn, bất cứ ai cũng có thể nhấp một click để truy cập mà không thể có công cụ nào kiểm soát có đúng người đó đã đủ 18 tuổi. Còn sau cú nhấp chuột đó là gì thì ai trong chúng ta cũng từng biết rồi đó.
Liên hệ với việc Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đã vận hành lâu nay mà hiệu quả rất khó đong đếm, từ việc hạn chế các đối tượng được mua tới việc đưa hình ảnh cảnh báo ung thư phổi trên bao bì bao thuốc cũng khó thấy có tác dụng, các đại biểu thẳng thắn hỏi, luật này có khả năng sẽ “ổn” hơn?. Đồng thời mạnh dạn đề nghị Quốc hội xem xét lại, chỉ nên xây dựng một chương trình hành động phòng chống tác hại rượu bia, không nên bấm nút thông qua luật, một Dự Luật có thể thấy rõ khó khả thi.
