Khoảng trống trong xử lý tài sản bảo đảm

Đó là nhận định của Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Kim Anh tại hội thảo “Quyền xử lý tài sản đảm bảo của các tổ chức tín dụng” do Ngân hàng Nhà nước tổ chức ngày 6/12.

Còn nhiều khó khăn

Theo Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh, trong những năm qua, hệ thống ngân hàng đã nỗ lực triển khai đồng bộ các giải pháp để xử lý nợ xấu, thu hồi nợ vay, khơi thông nguồn vốn tín dụng ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của DN, nền kinh tế nhằm thực hiện mục tiêu xử lý nợ xấu theo Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ. Kết quả, trong 4 năm qua, tính đến thời điểm 31/12/2015, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được 493,09 nghìn tỷ đồng nợ xấu (nợ xấu được xử lý năm 2012: 74,68 nghìn tỷ đồng; năm 2013: 87,98 nghìn tỷ đồng; năm 2014: 143,55 nghìn tỷ đồng; năm 2015: 186,89 nghìn tỷ đồng), trong đó nợ xấu do các TCTD tự xử lý chiếm 55,4%, còn lại là bán nợ (bao gồm bán cho VAMC và tổ chức, cá nhân khác) chiếm 44,6%.

Ngoài các giải pháp bán nợ, cơ cấu lại khoản nợ gắn với cơ cấu lại DN… xử lý TSBĐ để thu hồi nợ là giải pháp quan trọng nhất để đẩy nhanh tốc độ xử lý nợ xấu vì hơn 90% khoản nợ xấu có TSBĐ. Tuy nhiên, biện pháp xử lý TSBĐ (bán, phát mại) thu hồi nợ chưa được thực hiện hiệu quả chỉ đạt khoảng 13,91 nghìn tỷ đồng. Số liệu này cho thấy việc xử lý TSBĐ thu hồi nợ còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh phát biểu. Ảnh: Đỗ Huyền/BNEWS/TTXVN

Ông Thiệu Ánh Dương - Tổng Giám đốc Công ty AMC Techcombank cho rằng, công tác xử lý nợ xấu chưa đạt được hiệu quả mong muốn một phần do các TCTD vẫn đang gặp khá nhiều khó khăn trong công tác thu giữ TSBĐ. “Việc thu giữ, bán, sang tên, hạch toán thu nợ một số tài sản đảm bảo của Techcombank kéo dài hàng năm trời. Cá biệt có không ít trường hợp phiên đấu giá thành tài sản đã diễn ra từ năm 2013. Nhưng đến nay, tài sản vẫn chưa được sang tên cho bên trúng đấu giá do không nhận được sự hợp tác từ bên bảo đảm, chính quyền địa phương không đồng thuận” - ông Thiệu Ánh Dương dẫn chứng. Trong khi đó, ông Hà Sỹ Vịnh - Phó Giám đốc Trung tâm phòng ngừa và xử lý rủi ro Agribank nhận định, qua thực tế xử lý TSBĐ, TCTD thường gặp các vướng mắc trong việc thu giữ TSBĐ, xác định giá bán. Đặc biệt, việc thu giữ TSBĐ, TCTD không thực hiện được khi bên bảo đảm không hợp tác, chống đối. Nhiều trường hợp giao lại cho bên bảo đảm khai thác và sử dụng TSBĐ khi đấu giá tài sản thành công, bên giữ tài sản chống đối, cản trở không bàn giao TSBĐ.

Bên cạnh đó, các TCTD còn gặp khó khăn trong việc thực hiện quyền chuyển nhượng khi xử lý tài sản. Các vướng mắc này khiến các TCTD thường buộc phải khởi kiện, thực hiện theo con đường tố tụng, thi hành án, làm tốn kém về thời gian, chi phí cho TCTD, khiến hệ thống Tòa án bị quá tải, ảnh hưởng đến chất lượng và thời gian xét xử. Đây là một trong những lý do khiến nợ xấu tăng nhanh và ở mức cao trong ngành ngân hàng.

Kiểm soát chặt theo nguyên tắc thị trường

Dưới góc nhìn kinh tế, TS Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế phân tích, nếu quyền xử lý TSBĐ của TCTD được thực thi có hiệu lực và hiệu quả thì không chỉ bảo vệ lợi ích của người cho vay mà còn bảo vệ cả lợi ích của người đi vay và cao hơn nữa là bảo vệ lợi ích của cả nền kinh tế. Theo đó, xử lý được TSBĐ giúp xử lý được nợ xấu, giảm tỷ lệ nợ xấu về mức an toàn theo chuẩn quốc tế và quy định của NHNN… Vị chuyên gia này cũng phân tích thêm, đối với người đi vay, TSBĐ được xử lý tốt không những giúp cho người đi vay cải thiện được vị thế trên thị trường tín dụng ngân hàng, dứt điểm cởi bỏ gánh nặng nợ xấu đeo đẳng, sớm có cơ hội phục hồi hoặc tạo ra cơ hội kinh doanh mới mà còn có thể thu hồi được một phần giá trị TSBĐ sau khi đã được xử lý tốt.

Còn đối với nền kinh tế, ông Vũ Đình Ánh cho rằng việc các TCTD xử lý thành công TSBĐ để giải quyết nợ xấu không chỉ giúp xử lý ngay và dứt điểm hàng loạt khoản nợ xấu, khơi thông thị trường tín dụng ngân hàng, mà còn hoạt hóa được khối tài sản khổng lồ trị giá hàng trăm ngàn tỷ đồng đang nằm bất động trong các tranh chấp giữa người cho vay với người đi vay trong và ngoài các vụ kiện tụng phức tạp kéo dài, tăng thêm nguồn cung cho thị trường bất động sản, thị trường tài chính và cả thị trường hàng hóa từ việc xử lý TSBĐ, qua đó mang lại lợi ích không nhỏ cho nền kinh tế. Đồng thời, tỷ lệ nợ xấu được xử lý thông qua xử lý TSBĐ càng cao thì càng giảm nhu cầu đối với các nguồn lực tài chính khác dành để xử lý nợ xấu, kể cả nguồn lực tài chính của Nhà nước cũng như của nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Theo ông Thiệu Ánh Dương, việc TCTD thu giữ, xử lý TSBĐ là theo quy định pháp luật nhằm xử lý nợ xấu, cũng là góp phần duy trì, phát triển một nền kinh tế tài chính lành mạnh, bền vững. Tuy nhiên, để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn, đảm bảo quyền xử lý TSBĐ của TCTD với tư cách là bên nhận thế chấp tài sản, với nỗ lực riêng của ngành Ngân hàng là chưa đủ, cần có sự tham gia quyết liệt hơn, sự hỗ trợ tích cực hơn từ các cơ quan hữu quan, đồng thời phải có hành lang pháp lý phù hợp. “NHNN tiếp tục hỗ trợ, phối hợp các cơ quan chức năng mở nhiều hội thảo chuyên đề xử lý nợ, theo đó mời các cơ quan ngôn luận tham gia đầy đủ để truyền thông, nâng cao ý thức pháp luật trong nhân dân về hoạt động xử lý nợ” - ông Thiệu Ánh Dương cũng kiến nghị.

Nghị quyết T.Ư 4, Khóa 12 và Nghị quyết Quốc hội về nhiệm vụ kinh tế - xã hội năm 2017 đều đặt ra nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống ngân hàng là “kiểm soát chặt chẽ, xử lý có hiệu quả nợ xấu theo nguyên tắc thị trường”, do đó, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh nêu rõ: Để thực hiện nhiệm vụ nêu trên, các khó khăn, vướng mắc về xử lý nợ xấu nói chung và xử lý tài sản đảm bảo nói riêng phải được phát hiện và xử lý kịp thời.