Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn

Theo dự thảo nghị định về kinh doanh xăng, dầu mà Bộ Công Thương đề xuất mới đây, DN đầu mối được tự quyết giá bán xăng, dầu, nhưng không được vượt giá trần Nhà nước quy định. Cơ chế này được các chuyên gia, DN đánh giá là sát với thị trường nhưng lại làm dấy lên lo ngại DN đầu mối sẽ tự tạo "luật chơi", gây lũng đoạn thị trường.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 2

Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo nghị định thay thế các nghị định hiện hành về kinh doanh xăng, dầu, gồm Nghị định 83 năm 2014, Nghị định 95 năm 2021 và Nghị định 80 năm 2023. Tại tờ trình gửi Chính phủ, Bộ Công Thương đã nêu các đề xuất sửa đổi đáng chú ý trong lần xây dựng nghị định mới này. Cụ thể, Bộ Công Thương đề xuất Nhà nước không điều hành giá mà công bố giá thế giới bình quân 15 ngày và một số chi phí cố định (tỷ giá ngoại tệ, chi phí kinh doanh và lợi nhuận của DN, các loại thuế, phí).

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 3

Dựa trên dữ liệu trên, các DN đầu mối sẽ tự tính giá bán tối đa (giá trần). Giá bán lẻ tới người tiêu dùng không được cao hơn mức trần này. Bộ Công Thương cho rằng, để DN đầu mối tự quyết giá bán sẽ tạo môi trường cạnh tranh theo cơ chế thị trường, giúp họ linh hoạt và tự chủ trong định giá. Cơ chế giá này cũng nhằm mục tiêu tiến dần hơn với thị trường.

Phân tích về quy định mới này tại cuộc họp báo thường kỳ mới đây (ngày 29/3), Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân thông tin: theo quy trình xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật thì nghị định kinh doanh xăng, dầu mới để thay thế 3 nghị định quản lý xăng dầu hiện nay cần có thời gian để đăng công khai, lấy ý kiến rộng rãi của các đơn vị, tổ chức, cá nhân trong vòng 60 ngày, Bộ Công Thương trong quá trình soạn thảo đã phối hợp với Ban soạn thảo thống nhất là sẽ công bố lấy ý kiến hoàn thiện bắt đầu từ ngày 27/3.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 4

"Về việc điều hành giá, cơ quan quản lý đưa ra mức giá trần để tham khảo và từ đó các DN đưa ra mức giá tính toán sao cho phù hợp với tình hình kinh doanh thực tế nhưng không vượt mức giá trần" - Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân cho hay.

Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (VINPA) Bùi Ngọc Bảo cho rằng, việc này sẽ tránh tình trạng giá trong nước không cập nhật theo giá thế giới, không tính đúng, tính đủ khiến DN kinh doanh thua lỗ hoặc chiết khấu thấp, cũng như tạo rủi ro tiềm ẩn cho thị trường như thời gian qua. Theo ông Bảo, điểm khác cơ bản nhất ở dự thảo là trong công thức tính, giá xăng, dầu nhập khẩu, chi phí vận chuyển là giá thế giới được cập nhật mới nhất, thay vì cách tính từ các chi phí thực tế do Nhà nước tính toán trên cơ sở báo cáo của DN như trước.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 5

Theo ông Bùi Ngọc Bảo, cơ chế điều hành giá tại dự thảo về bản chất không khác nhiều hiện hành. Bởi, Nhà nước vẫn đưa ra mức giá tối đa, DN căn cứ vào đó, tự tính toán và công bố giá bán lẻ. Về mặt hình thức, các hệ thống kinh doanh sẽ phải tính tỷ lệ chi phí và lợi nhuận dựa trên định mức tối đa Nhà nước quy định.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 6

Việc DN đầu mối được tự quyết định giá bán xăng dầu là tăng tính tự chủ, giảm can thiệp của Nhà nước. Việc này cũng giúp gia tăng áp lực buộc các đầu mối tiếp tục giảm chi phí, bảo vệ tốt hơn các DN ở cuối chuỗi giá trị, nhất là các cửa hàng kinh doanh xăng, dầu nhỏ lẻ. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, các DN bán lẻ xăng, dầu đang lo ngại câu chuyện về đảm bảo kinh doanh lành mạnh, độc quyền nếu trao quyền cho các đầu mối xăng, dầu tự quyết giá.

Giám đốc Công ty Thương mại Vật tư xây dựng Hà Giang Hoàng Thanh Tùng chia sẻ: "Trong dự thảo, Nhà nước không quy định rõ về các cơ chế cấu thành giá, đảm bảo các khâu phải được tính đúng, đủ; không bán vượt mức giá trần và không bán thấp hơn giá sàn. Đây là vấn đề khó khăn nhất, nếu cơ quan quản lý không quy định rõ cơ chế tính giá, phân đủ chi phí về các khâu thì DN đầu mối lớn sẽ tạo ra "luật chơi" dễ gây ra gián đoạn nguồn cung nếu tình hình có biến động lớn. Nếu việc này không được làm rõ thì sẽ dễ dẫn tới độc quyền trong kinh doanh, gây lũng đoạn thị trường.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 7

Băn khoăn về mức chiết khấu tối thiểu, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thương mại Dầu khí Đồng Nai Văn Tấn Phụng bày tỏ, mức thù lao bán hàng của DN bán lẻ như tại dự thảo nghị định vẫn dựa vào tính toán của DN đầu mối và thương nhân phân phối. DN bán lẻ dường như bị bỏ quên quyền lợi trong dự thảo nghị định này. "Dự thảo nghị định cần có quy định chiết khấu cố định tối thiểu 5% trong cơ cấu giá bán để DN bán lẻ không bị rơi vào cảnh lỗ vẫn phải bán như thời điểm năm 2022. Với khoản chiết khấu cố định DN sẽ trang trải chi phí về mặt bằng, nhân công, lãi vay ngân hàng, điện, nước, bảo dưỡng thiết bị và có thêm khoản lợi nhuận tối thiểu duy trì hoạt động" - ông Văn Tấn Phụng đề xuất.

Đồng quan điểm, nhiều chủ DN bán lẻ xăng, dầu cho rằng, việc Nhà nước hay DN đầu mối tự quyết giá không quan trọng bằng việc có quy định chiết khấu, nhằm đảm bảo tất cả các chi phí và lợi nhuận cho DN bán lẻ tối thiểu từ 5 - 6% trở lên.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 8

Nêu quan điểm về việc cơ quan quản lý trao quyền cho các DN đầu mối xăng, dầu tự quyết giá bán, TS Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP) nhận định: với một số đơn vị đầu mối chi phối thị trường từ khâu nhập khẩu đến bán lẻ, cơ chế giá mới như đề xuất chưa giải quyết được gốc rễ của vấn đề thị trường xăng, dầu hiện nay.

Bởi nếu trao quyền quyết định giá bán cho DN đầu mối thì gắn với đó là cơ chế kiểm soát chặt chẽ nhằm kịp thời can thiệp để bảo đảm giá xăng, dầu không tăng sốc, ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng. Đồng quan điểm, PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) nêu, tại dự thảo, Nhà nước vẫn quy định trong cơ cấu tính giá những yếu tố phần "cứng", còn phần "mềm" như chi phí kinh doanh DN tự quyết định, tính toán cần có cơ chế để kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng đẩy giá.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 9

Đối với DN bán lẻ lo ngại bị chèn ép nếu trao quyền cho DN đầu mối quyết định giá mà không có quy định ràng buộc là điều dễ hiểu. Theo quy định hiện hành, chi phí kinh doanh định mức trong cơ cấu giá cơ sở xăng, dầu gồm khâu bán buôn và lẻ, nhưng không phân định rõ tỷ lệ phân chia là bao nhiêu. Việc này dẫn tới thực tế DN đầu mối chia không đều, hạ mức chiết khấu của khâu bán lẻ xuống rất thấp, có thời điểm bằng 0 như hồi đầu năm 2022.

Nhấn mạnh yếu tố cạnh tranh trên thị trường, PGS. TS Ngô Trí Long nhìn nhận, hiện một số DN giữ vị thế thống lĩnh thị trường sẽ tạo "luật chơi" riêng khi được trao thêm quyền quyết định giá bán. Như vậy, mục tiêu tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, tăng công khai, minh bạch trên thị trường xăng dầu khó có thể đạt được. PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cũng khuyến nghị, Nhà nước cần xem xét thấu đáo khi trao quyền quyết định giá bán xăng, dầu cho DN đầu mối.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 10

Ngày 1/4, Bộ Công Thương tiếp tục có văn bản 2122/BCT-TTTN gửi Chính phủ trình bản dự thảo lần 2. Theo các chuyên gia, dự thảo lần 2 tuy có sửa đổi, bổ sung một số quy định so với dự thảo lần 1 nhưng không rõ ràng về việc tạo công bằng cạnh tranh cho từng tầng nấc kinh doanh. Cơ quan quản lý cần nêu rõ giá xăng, dầu thế giới bình quân để làm căn cứ tính giá cơ sở cho các đầu mối được lấy từ nguồn nào... Nếu Bộ Công Thương không công bố việc tính giá tham chiếu cụ thể lấy từ nguồn nào để cộng đồng DN giám sát, sẽ tạo lỗ hổng rất lớn để DN đầu mối nhập rẻ về bán cao và thu lợi từ chênh lệch nhập khẩu. Khi đó, thị trường vẫn dễ bị các DN đầu mối lũng đoạn.

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 11

Lo thị trường xăng, dầu bị lũng đoạn - Ảnh 12

13:37 03/04/2024