Theo số liệu thống kê của Bộ NN&PTNT, tính đến hết năm 2017, cả nước có 923.900ha trồng cây ăn quả, tăng 52.500ha so với năm 2016, trong đó diện tích trồng cam tăng 10.000ha, trồng bưởi tăng 13.000ha so với năm 2016. Diện tích trồng cây ăn quả có múi tăng mạnh chủ yếu tại các tỉnh phía Bắc, trong đó nhiều nơi đã vượt quy hoạch. Đơn cử, tại tỉnh Tuyên Quang, Đề án phát triển cây cam sành đến năm 2020 chỉ là 5.255ha nhưng hiện nay đã lên tới 7.730ha. Huyện Lục Ngạn (tỉnh Bắc Giang) theo quy hoạch, diện tích nhóm cây này ở địa phương đến năm 2020 là khoảng 5.000ha, song đến cuối năm 2017 toàn huyện đã vượt diện tích quy hoạch vài trăm héc ta. Thực trạng này cũng đang diễn ra tại nhiều tỉnh như Hưng Yên, Hòa Bình, Hà Giang.
|
| Mô hình trồng bưởi Diễn tại thị trấn Xuân Mai, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Ảnh: Ngọc Ánh |
Việc phát triển các loại cây ăn quả không theo quy hoạch là nguyên nhân dẫn đến những hậu quả khó lường như được mùa mất giá, cung vượt cầu… Điển hình cho tình trạng này là việc phải giải cứu dưa hấu, chuối trong thời gian qua. Theo Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Hồng Sơn, dù Nhà nước có quy hoạch cụ thể cho từng loại cây trồng dựa trên các yếu tố phân tích thị trường, cân đối cung cầu và tính trên tổng thể phát triển của các địa phương, song việc kiểm soát quy hoạch rất khó, bởi quy mô sản xuất cây ăn quả có múi còn nhỏ lẻ, chủ yếu là hộ gia đình. Đáng nói, nông dân còn nặng tâm lý chạy theo lợi nhuận, thấy sản phẩm bán chạy lại đua nhau trồng. Trong khi đó, diện tích cây ăn quả có múi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc các tiêu chuẩn quốc tế còn hạn chế nên việc tiêu thụ rộng rãi trong nước cũng như xuất khẩu gặp khó khăn.
"Hiệu quả kinh tế từ trồng cây ăn quả có múi khá rõ nét nên việc nông dân ở khắp các địa phương bỏ lúa và nhiều cây trồng khác để trồng cây ăn quả có múi là điều dễ hiểu. Vấn đề đặt ra là các địa phương phải khuyến cáo kịp thời, không phát triển ồ ạt, phá vỡ quy hoạch để tránh những cuộc giải cứu cam, quýt, bưởi có thể xảy ra trong tương lai." - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường |
Đồng bộ nhiều giải phápTS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn - Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (Bộ NN&PTNT) cho rằng, các địa phương cần tăng cường ứng dụng khoa học trong sản xuất và chế biến để tăng giá trị. Trong năm nay, Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp với các DN đưa 8 nhà máy chế biến trái cây vào hoạt động với tổng công suất thiết kế từ 1 - 1,2 triệu tấn/năm, qua đó góp phần đẩy mạnh tiêu thụ trái cây trong nước và xuất khẩu.
Cùng với việc đẩy mạnh chế biến, theo Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Chu Phú Mỹ, các địa phương cần tăng cường liên kết vùng miền để kiểm soát sản lượng. Hiện nay, Hà Nội đã xây dựng được 12 nhãn hiệu tập thể cho cây ăn quả, chủ lực là cây ăn quả có múi gồm bưởi Diễn và cam Canh. TP cũng đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2020, tỷ lệ giá trị sản xuất ứng dụng công nghệ cao chiếm từ 15 - 20% tổng giá trị sản xuất cây ăn quả toàn TP. “Mặc dù diện tích cây ăn quả có múi Hà Nội vẫn nằm trong quy hoạch, song TP sẽ cân đối diện tích dựa trên sự phát triển chung của cả nước. Đặc biệt là sẽ thực hiện trồng rải vụ để tránh tình trạng dư thừa trong thời điểm thu hoạch” – ông Chu Phú Mỹ nói.
Mới đây, Cục Trồng trọt đã có văn bản gửi Sở NN&PTNT các tỉnh, TP khuyến cáo các địa phương cần phát triển cơ cấu cây trồng hợp lý, trong đó có diện tích trồng cây ăn quả có múi nhằm giảm tối đa tình trạng được mùa mất giá. Để bảo đảm thu nhập cho nông dân, Bộ NN&PTNT cũng đang phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương tập trung tổ chức sản xuất, phát triển cây ăn quả phù hợp với nhu cầu thị trường.
