Báo động "lỗ hổng" quản lý xây dựng tại Hà Nội: Khi sự an toàn và kỷ cương đô thị bị buông lỏng

Đừng để “mất bò mới lo làm chuồng”

Theo quy định của pháp luật, khi tổ chức phá dỡ, thi công công trình xây dựng, chủ đầu tư, đơn vị thi công phải đảm bảo các quy định về lập phương án phá dỡ, an toàn lao động, môi trường, phòng chống cháy nổ, thực hiện theo đúng trình tự pháp luật và có đầy đủ giấy phép, quyết định theo quy định… Song thực tế cho thấy, hiện nay nhiều địa phương mới chỉ tập trung vào giấy phép xây dựng mà xem nhẹ các phương án tháo dỡ, biện pháp đảm bảo vệ sinh môi trường, an toàn của người dân xung quanh.

Còn nhớ, cuối năm 2023, ông L.T.H khi di chuyển qua số nhà 3, ngách 161/2 phố Thái Hà – nơi đang tổ chức phá dỡ công trình bất ngờ bị một con dao rơi trúng đầu. Rất may, tại thời điểm đó, ông L.T.H đang điều khiển xe máy, đầu có đội mũ bảo hiểm nên đã không có thương tích xảy ra.

Gần đây nhất, sáng 22/10, tại địa chỉ số nhà 121 đường Tôn Đức Thắng – nơi đang tháo dỡ công trình cũ, một mảng bê tông và tấm kính lớn bất ngờ rơi xuống, trúng hai người đi xe máy bên dưới. Sự cố khiến anh M.Đ.G. (41 tuổi, quê Thanh Hóa) bị thương nặng, được đưa đi cấp cứu nhưng không qua khỏi. Người phụ nữ đi cùng – chị Đ.T.Q (35 tuổi, trú tại phố Tôn Đức Thắng) – bị thương, hiện đang được điều trị tại bệnh viện…

Ngoài những hành vi đặc biệt nghiêm trọng trên, tại nhiều công trình xây dựng trên địa bàn TP, công tác đảm bảo trật tự đô thị, vệ sinh môi trường dường như đang bị bỏ ngỏ. Nói như vậy là bởi, không khó để bắt gặp các công trình chiếm dụng lòng đường, vỉa hè làm nơi tập kết vật liệu xây dựng; quây tôn lấn chiếm vỉa hè, xả thẳng nước thải ra môi trường… gây mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân trong khu vực.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, sở dĩ công tác quản lý, đảm bảo trật tự đô thị, vệ sinh môi trường… tại các công trình xây dựng ngày càng khó kiểm soát xuất phát từ việc nhiều chủ đầu tư “khoán trắng” cho đơn vị thi công, đơn vị thi công lại tiếp tục “khoán” cho lao động tự do, không có hợp đồng, không được đào tạo về an toàn lao động… khiến công tác quản lý gặp rất nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, để xảy ra tình trạng trên có một phần trách nhiệm không nhỏ của các lực lượng chức năng địa phương. Nói như vậy là bởi, tại không ít nơi, lực lượng chức năng chỉ tập trung kiểm tra, xử lý các công trình xây dựng có phép hay không, có tổ chức xây dựng sai phép hay không?... chứ ít để ý đến công tác tháo dỡ, đảm bảo trật tự đô thị, vệ sinh môi trường. Thậm chí, khi người dân phản ánh, buộc phải xử lý, các biện pháp đưa ra cũng theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”, biện pháp xử lý vẫn chưa đủ sức răn đe, phạt cho có… khiến nhiều chủ đầu tư, đơn vị thi công sẵn sàng nộp phạt để tiếp tục hành vi vi phạm, nhằm đẩy nhanh tiến độ công trình.

Sớm “vá” những lỗ hổng

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý đô thị, thực trạng trên phơi bày những bất cập "chết người" trong hệ thống quản lý xây dựng hiện tại của Hà Nội, mà gốc rễ là sự buông lỏng và thiếu quyết liệt. Tình trạng này kéo dài nếu không được xử lý kịp thời sẽ gây ra muôn vàn hệ lụy đối với công tác quản lý Nhà nước, công tác đảm bảo vệ sinh môi trường của Thủ đô Hà Nội.

Để khắc phục những thực trạng trên, nhiều chuyên gia khẳng định, cần có những giải pháp đồng bộ, quyết liệt và chạm đến tận gốc rễ của vấn đề. Trong đó, phải chấm dứt tình trạng "khoán trắng" rồi "phủi" tay của chủ đầu tư. “Cần quy định rõ, chủ đầu tư là người chịu trách nhiệm cuối cùng và toàn diện về mọi vấn đề an toàn, môi trường, trật tự... của dự án, bất kể họ đã thuê bao nhiêu nhà thầu phụ hay đơn vị giám sát. Nếu công trình vi phạm, chủ đầu tư phải là đối tượng bị xử lý nặng nhất, bao gồm cả việc đình chỉ vĩnh viễn dự án hoặc thu hồi giấy phép hoạt động, chứ không chỉ là nhà thầu” - một chuyên gia trong lĩnh vực đô thị nhấn mạnh.

Đồng quan điểm trên, một cán bộ phụ trách đô thị một phường trên địa bàn TP Hà Nội cho rằng, để khắc phục, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý Nhà nước tại địa phương, đặc biệt là các hoạt động xây dựng, cần bắt buộc tất cả các công trình xây dựng (đặc biệt là các dự án lớn, công trình tháo dỡ quy mô) phải lắp đặt camera giám sát 24/7 tại các vị trí trọng yếu (cổng ra vào, khu vực giàn giáo, cần cẩu...) và kết nối tín hiệu trực tiếp về trung tâm điều hành của Sở Xây dựng và UBND phường. Bất kỳ vi phạm nào (xe không rửa lốp, công nhân không bảo hộ...) đều bị phát hiện và xử lý "nguội" ngay lập tức.

PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng cho rằng, Việt Nam hiện không thiếu các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về an toàn trong xây dựng, tháo dỡ, về che chắn, về tiếng ồn, bụi... Vấn đề là các quy chuẩn này rất khó được thực thi nghiêm túc. Dẫn chứng về vấn đề này, PGS.TS Bùi Thị An cho rằng, để chứng minh công trình có gây tiếng ồn hay không, không thể đánh giá được bằng tai, mà phải được đánh giá bằng máy móc, do đơn vị có chức năng thực hiện, rất phức tạp, mất nhiều thời gian… khiến nhiều quy định nằm lại trên giấy.

Trong khi đó, đánh giá về công tác tiếp nhận thông tin, phản ánh của người dân về các vi phạm trật tự xây dựng, nhiều chuyên gia đánh giá cao nỗ lực của TP Hà Nội trong việc đa dạng các kênh tiếp nhận phản ánh như: Zalo, Facebook… đặc biệt là ứng dụng iHanoi. Song các chuyên gia cho rằng, để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, kịp thời xử lý các sai phạm, thành phố Hà Nội cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát kết quả trả lời của chính quyền các địa phương, tránh tình trạng trả lời cho có, đối phó… nhằm tạo niềm tin cho Nhân dân.

Sự phát triển của Hà Nội là tất yếu, nhưng không thể đánh đổi bằng sự an toàn của người dân, sự trong lành của môi trường và kỷ cương phép nước. Sự buông lỏng quản lý trong tháo dỡ và thi công xây dựng chính là đang dung túng cho sự hỗn loạn và tiềm ẩn thảm họa. Đã đến lúc thành phố cần một "bàn tay sắt" để siết chặt lại "vòng kim cô" quản lý, trả lại sự bình yên và an toàn cho đường phố.