Theo Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý 1/2016 vừa được Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) công bố, tính đến hết quý 3/2015, cán cân thanh toán của Việt Nam đang có những diễn biến bất thường. Điều này thể hiện qua việc cán cân tổng thể chuyển từ trạng thái cân bằng sang thâm hụt lên đến 6,6 tỷ USD trong Quý 3/2015, nguyên nhân chủ yếu do cán cân tài chính đổi chiều.
VEPR cho biết, vào giai đoạn trên, trong khi hai cấu phần quan trọng nhất của cán cân tài chính là dòng vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài không có sự biến động đáng kể thì dòng vốn đầu tư nước ngoài trong đó chủ yếu là tiền gửi ở nước ngoài lại gia tăng đột biến lên mức 7,3 tỷ USD. Bên cạnh đó, trạng thái ngoại hối của hệ thống ngân hàng thương mại không có sự biến động quá lớn.
Những diễn biến bất thường này có thể xem như tình trạng "bẫy thanh khoản" với ngoại tệ của hệ thống ngân hàng, VEPR đưa ra giả thuyết.
Lý giải về khoản tiền gửi nước ngoài trên, TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR cho rằng, với việc lãi suất huy động và cho vay USD vốn ở mức thấp, thêm vào đó kỳ vọng tỷ giá USD/VND tăng lên sau sự kiện Trung Quốc phá giá, khiến thị trường không tìm được mức lãi suất cho vay ngoại tệ cân bằng. Từ đó các ngân hàng thương mại không tìm được đầu ra cho dòng vốn tiết kiệm ngoại tệ nên gửi tiền không kỳ hạn/kỳ hạn ngắn ở ngân hàng nước ngoài là giải pháp sinh lợi tối ưu nhất.
Nhiều khả năng, dòng tiền gửi ở nước ngoài có thể tiếp tục gia tăng trong các giai đoạn sau do chính sách hạ lãi suất huy động USD về 0%/năm và hạn chế đối tượng vay vốn ngoại tệ. Việc đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm đã triệt tiêu động lực tiết kiệm ngoại tệ có kỳ hạn, do đó phần lớn các khoản tiền gửi ngoại tệ sẽ ở dưới dạng không kỳ hạn. Các ngân hàng thương mại sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối thanh khoản ngoại tệ và cung ứng các khoản vay ngoại tệ cho doanh nghiệp, và do đó tiếp tục lựa chọn giải pháp gửi tiền ở nước ngoài, TS. Thành phân tích.
Đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm nhưng không đi liền với việc thiết lập thị trường mua bán USD hiệu quả, đang dẫn tới nguy cơ mất cân đối trên thị trường ngoại tệ. Một khối lượng lớn tài sản ngoại tệ của dân cư được gửi ra nước ngoài với mức lãi suất thấp, trong khi một số tổ chức tín dụng trong nước phải huy động vốn từ nước ngoài với lãi suất cao, Viện trưởng VEPR nhận định.
Cũng theo TS. Thành, để tránh tình trạng "chảy máu" ngoại tệ này, các giải pháp đồng bộ tạo niềm tin vào tiền đồng cần được triển khai. Bởi chỉ khi đó, nền kinh tế mới sử dụng được nguồn vốn ngoại tệ khối lượng lớn đang gửi ở nước ngoài. Hiện tại vẫn cần phải có chính sách thích hợp để lưu chuyển dòng USD tích trữ trong nền kinh tế, thông qua một thị trường mua - bán ngoại tệ hữu hiệu, quy mô lớn.
Tính tới thời điểm này, tình trạng "chảy máu" ngoại tệ đối với lĩnh vực tiền gửi mới chỉ diễn ra không lâu nhưng ở nhiều lĩnh vực khác, đây lại là "căn bệnh trầm kha" từ rất nhiều năm nay. Mặc dù chưa có con số thống kê chính xác nhưng số lượng ngoại tệ từ Việt Nam chuyển ra nước ngoài mỗi năm thông qua các lĩnh vực chữa bệnh, cờ bạc ... đã không dưới tỷ USD. Bởi chỉ riêng số tiền chi cho học sinh, sinh viên hàng năm đã lên tới hơn 1,5 tỷ USD.
Ảnh minh họa
|