Chung tay hỗ trợ phát triển làng nghề

Đó là ý kiến của các đại biểu tại buổi tọa đàm “Làng nghề Việt Nam: Truyền thống, thực trạng và giải pháp phát triển trong thời kỳ hội nhập” do Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam tổ chức ngày 20/4.

Sản xuất đồ gốm tại làng nghề Bát Tràng. Ảnh: Hoài Nam

Còn nhiều yếu kém

Mặc dù đã đóng góp một phần không nhỏ trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tuy nhiên, các làng nghề hiện đang gặp nhiều khó khăn, nhất là việc bảo đảm môi trường. Số liệu điều tra môi trường làng nghề của Bộ TN&MT cho thấy, hiện trên cả nước có đến 104 làng nghề gây ô nhiễm môi trường phải xử lý triệt để trước năm 2020. Đặc biệt có những làng nghề, mức độ ô nhiễm kim loại nặng độc hại cao gấp hơn 3.000 lần quy chuẩn cho phép, khiến tỷ lệ bệnh tật của người dân trên địa bàn ngày một tăng.

Thực tế hoạt động sản xuất tại các làng nghề tái chế chất thải (giấy, kim loại, nhựa), dệt nhuộm đều không có biện pháp xử lý chất thải mà xả trực tiếp ra môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Bên cạnh đó, chất lượng, mẫu mã sản phẩm còn thấp; đặc biệt, việc liên kết giữa các làng nghề hạn chế, chủ yếu là kinh doanh hộ gia đình, nên ít trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ nhau trong sản xuất, tiêu thụ khiến sản phẩm chậm được cải tiến, kém cạnh tranh với hàng ngoại.

“Việc gìn giữ giá trị của văn hóa làng nghề là giữ lại những giá trị văn hóa của cả dân tộc. Cần nhận thức lại về giá trị của các làng nghề, nếu chỉ đơn thuần là tạo công ăn việc làm thì chỉ cần địa phương lo nhưng đây là cả giá trị văn hóa dân tộc thì các cấp, ngành cần chung tay gìn giữ”.

Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam
Nguyễn Thiện Nhân

Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Lưu Duy Dần cũng thừa nhận, tình trạng ô nhiễm tại làng nghề hiện đang nghiêm trọng, nhiều làng nghề vẫn phải sống chung với ô nhiễm, chịu nhiều bệnh tật, tuổi thọ giảm sút; nhiều cơ sở làng nghề ô nhiễm nặng chưa được di dời do quy hoạch làng nghề triển khai chậm,

Nên có Luật hoặc Pháp lệnh làng nghề

Từ thực tế trên, đại diện các làng nghề tham dự buổi tọa đàm có chung kiến nghị, trong thời gian tới, Nhà nước xây dựng Luật Làng nghề hoặc Pháp lệnh làng nghề để có cơ chế cho làng nghề phát triển. Đồng thời, nên xem xét mở rộng chức năng văn hóa - du lịch của các làng nghề, qua đó lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa. Nhà nước nên có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các nghề và làng nghề phát triển như tiếp cận vốn tín dụng, giảm thiểu các thủ tục, tăng cường cho vay tín chấp (do hội làng nghề bảo lãnh), giảm lãi suất…

Đặc biệt, Bộ TN&MT tập trung xử lý trước hết những cơ sở ô nhiễm, đồng thời có chính sách giúp đỡ các cơ sở tự xử lý ô nhiễm tại chỗ; tạo điều kiện cho các làng nghề tiếp cận đất đai mở rộng cơ sở sản xuất, kinh doanh, di chuyển các cơ sở ô nhiễm...

Trước những kiến nghị từ phía các làng nghề, Thứ trưởng Bộ TN&MT Bùi Cách Tuyến nêu rõ, trong thời gian tới, Bộ TN&MT phối hợp với Bộ NN&PTNT xây dựng các mô hình “làng nghề xanh” thân thiện môi trường; hoàn thiện kế hoạch giám sát môi trường, xử lý chất thải phù hợp với quy mô hộ gia đình; xây dựng, ban hành hướng dẫn tiêu chí phân loại làng nghề ô nhiễm để các địa phương định hướng cho công tác đầu tư kinh phí, xử lý ô nhiễm.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng nêu rõ: Hiện, Chính phủ quy định Bộ NN&PTNT quản lý các hộ, cá nhân; Bộ Công Thương quản lý DN ở nông thôn nhưng mỗi tỉnh lại có cách phân công khác nhau, dẫn đến phân tán, chồng chéo. Để tránh phân tán như hiện nay, cần thống nhất đầu mối quản lý và có cơ chế tài chính để làng nghề phát triển. “Tôi đồng tình với đề xuất có cấp độ pháp lý lớn hơn về làng nghề, ví dụ như Pháp lệnh làng nghề” - ông Hoàng nêu ý kiến.

Phát biểu tại buổi tọa đàm, Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân khẳng định: Để các làng nghề tiếp tục phát triển nhưng không gây ô nhiễm môi trường, bên cạnh chính sách hỗ trợ của Nhà nước, cần sự nỗ lực của chính các làng nghề. Để lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa làng nghề, nên xem xét mở rộng chức năng văn hóa - du lịch làng nghề. Ngoài ra cần có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các làng nghề phát triển bền vững như tiếp cận vốn tín dụng, giảm thiểu các thủ tục, tăng cường cho vay tín chấp, giảm lãi suất…

Số liệu của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho thấy, tính đến hết năm 2014, cả nước có 5.096 làng nghề và làng có nghề, trong đó số làng nghề truyền thống được công nhận theo tiêu chí làng nghề hiện nay của Chính phủ là 1.748. Riêng Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó, 286 làng nghề đã được UBND TP công nhận là làng nghề truyền thống.