Chiều 15/9, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi cùng các chuyên gia Cục Di sản Văn hóa, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã giám định bước đầu những cổ vật do các cơ quan tịch thu từ ngư dân trục vớt trái phép ở vùng biển thôn Châu Thuận Biển.
"Căn cứ vào lớp xỉ màu đen như than trên chồng tô men nâu và vết dính trên đồng tiền bị cháy, nhiều khả năng con tàu này gặp hỏa hoạn hoặc bị cướp biển bắn cháy rồi chìm", TS Nguyễn Đình Chiến, Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử nhận định.
Dựa vào lớp xỉ kết dính vào rạn san hô trên chồng tô men nâu, các chuyên gia nhận định nhiều khả năng con tàu chứa cổ vật đã bị cháy trước khi bị chìm đắm ở vùng biển xã Bình Châu, huyện Bình Sơn.
Về kiểu dáng, hoa văn và lớp men của đồ gia dụng gốm sứ, các chuyên gia giám định cổ vật cho rằng, con tàu đắm này có niên đại vào cuối thời Nguyên (Trung Quốc) thế kỷ 14 (trước 100 năm so với dự đoán của các chuyên gia vài ngày trước cho rằng những món đồ cổ vào thời Minh, thế kỷ 15).
Theo TS Chiến, cổ vật ở dưới con tàu đắm này chủ yếu là đồ gốm sứ gia dụng như: bát, chậu, chén, đĩa, lư hương, hộp... thuộc dòng men nâu và men ngọc xanh da táo, ô liu. Hiện trạng men của cổ vật gốm sứ còn tốt, chưa ảnh hưởng môi trường nước biển. Nét độc đáo của những cổ vật này là những loại đĩa dáng chậu có trang trí hoa lá giữa lòng, hoa cúc, hoa phong lan, hoa sen, hai người đấu vật... in nổi rất tinh xảo.
Chiều 15/9, hàng chục công an, bộ đội biên phòng Quảng Ngãi phong tỏa, bảo vệ "kho cổ vật" nhưng nhiều ngư dân vẫn đổ xô vào "vùng cấm" trục vớt. Hàng trăm mảnh vỡ của tô, chén cổ bị sóng đánh trôi dạt vào bờ.
Trước đó, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã quyết định thăm dò, khai quật khẩn cấp di sản văn hóa dưới nước tại vùng biển thôn Châu Thuận Biển. Tỉnh giao Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tham mưu tổ chức thăm dò, khai quật cổ vật dưới con tàu đắm theo quy định của nhà nước. Hội đồng xét chọn các tổ chức, cá nhân đủ điều kiện thăm dò, khai quật, trục vớt cổ vật gồm 9 thành viên do TS Nguyễn Đăng Vũ (Giám đốc Sở Văn hóa) làm Chủ tịch; TS Chiến làm Phó chủ tịch.
Trong 3 ngày, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi phải thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng về yêu cầu các tiêu chí thăm dò, khai quật, trục với cổ vật tại khu vực này.
Cảnh sát giao thông đường thủy, Công an tỉnh Quảng Ngãi vừa thu giữ cổ vật bị bể nát do ngư dân trục vớt trái phép trong những ngày qua.
TS Nguyễn Đăng Vũ cho biết, đã thông báo rộng rãi trên các phương tiện thông tin, đại chúng để tìm, lựa chọn các tổ chức, cá nhân giàu kinh nghiệm để tham gia trục vớt cổ vật. Sau khi Hội đồng xét duyệt lựa chọn xong đối tác sẽ trình tỉnh làm cơ sở tổ chức thực hiện các bước tiếp theo.
Theo TS Phạm Quốc Quân, nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, dù vị trí con tàu đắm nằm gần bờ (khoảng 100 mét), nhưng muốn khai quật phải tuân thủ quy trình khảo cổ bằng việc chia thành các hố thăm dò dưới nước. Ngoài ra, cần phải xem xét quy mô, số lượng và các yếu tố như dòng chảy, độ phủ lấp của bùn, cát... mới đưa ra phương pháp khai quật hữu hiệu. "Mặc dù rất khẩn cấp nhưng cần phải làm theo đúng trình tự trong khảo cổ cũng như Luật Bảo vệ Di sản, lựa chọn kĩ đơn vị trục vớt cứu hộ cổ vật chuyên nghiệp", ông Quân nói.
