Theo thống kê của Trung tâm Hỗ trợ đào tạo và cung ứng nhân lực, Bộ GD&ĐT (Trung tâm MOET-TSC), năm 2021, số sinh viên tốt nghiệp làm đúng ngành đào tạo là 56%, số còn lại là chỉ liên quan đến ngành đào tạo (25%), thậm chí không liên quan đến ngành đào tạo (19%).
Còn Bộ LĐTB&XH cung cấp thông tin: Trong quý II năm 2022, xu hướng tuyển dụng của Thị trường lao động đối với nhân lực trình độ đại học là 49,7%, cao đẳng và trung cấp là 30,5% trong khi nhu cầu của người tìm việc có trình độ đại học là 61,1%, cao đẳng và trung cấp là 33%...
Các con số thống kê đều cho thấy có sự chênh lệch đáng kể giữa cung và cầu lao động cả về cơ cấu trình độ và chuyên môn đào tạo. Điều này phần nào phản ánh những bất cập trong công tác hướng nghiệp, phân luồng trong các cơ sở giáo dục cũng như quá trình tự định hướng và lựa chon nghề nghiệp của người học.
PGS.TS Nguyễn Quang Liệu, Hiệu trưởng trường THPT Chuyên Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội) nhận định: Chọn sai ngành hết sức nguy hại không chỉ cho sinh viên mà cho cả xã hội vì dẫn đến tình trạng nhân lực thừa hoặc thiếu.
"Vì sao sinh viên ra trường thất nghiệp nhiều trong khi thị trường lao động không có? Đó là công tác hướng nghiệp thời gian qua làm chưa tốt và còn có khoảng trống. Muốn hướng nghiệp được thì phải nắm được số liệu, căn cứ vào thực tiễn chứ không phải áp đặt ý kiến chủ quan của bố mẹ. Hướng nghiệp thực sự phải gắn kết giữa gia đình - nhà trường - người học - người lao động - doanh nghiệp..."- PGS Nguyễn Quang Liệu cho biết.
Tại Hội thảo này, các chuyên gia đã chỉ ra những lỗ hổng kiến thức, sai lầm thường gặp khi mỗi cá nhân chưa hiểu đúng và đủ về hướng nghiệp. Từ đó, gợi mở các công cụ hỗ trợ cá nhân thiết lập hành trình nghề nghiệp phù hợp với đặc điểm sở thích, sở trường, tính cách, khả năng, năng lực,… của bản thân và bắt nhịp với nhu cầu của thị trường lao động.
Ý thức tìm hiểu, chọn lựa nghề nghiệp của học sinh, sinh viên có vai trò quan trọng trong quá trình hướng nghiệp. PGS.TS Trần Thành Nam, trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội chỉ ra 8 bước trong quy trình định hướng nghề nghiệp mà học sinh, sinh viên cần nắm rõ.
Cụ thể: Bước 1 là xác định điều muốn làm (thích làm gì, thích điều gì, các giá trị mang lại hạnh phúc). Bước 2 là xác định những khả năng có thể làm tốt (sức khỏe, tố chất, năng khiếu và các năng lực khác). Bước 3 là tìm hiểu thế giới nghề nghiệp trong lĩnh vực mong muốn (nghề/việc làm, môi trường làm việc, điều kiện làm việc). Bước 4 là tìm hiểu các tiêu chuẩn của lĩnh vực nghề (yêu cầu về sức khỏe, kỹ năng…). Bước 5 là tìm hiểu những khó khăn phải đối mặt (bản thân, gia đình, cơ hội việc làm). Bước 6 là đánh giá sự lựa chọn tối ưu (thống nhất giữa yêu cầu và khả năng, thống nhất nguyện vọng của gia đình và mong muốn của con, thống nhất giữa cơ hội và hoàn cảnh gia đình). Bước 7 là đăng ký một chương trình giáo dục – đào tạo (xác định bậc đào tạo, uy tín cơ sở đào tạo, các điều kiện, lợi thế của cơ sở đào tạo). Bước 8 là duy trì tích cực (nỗ lực thực hiện mục tiêu, dành nhiều thời gian cho trải nghiệm nghề và học hỏi người đi trước).
Liên quan đến công tác hướng nghiệp hiện nay, ông Bùi Văn Linh, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Đào tạo và Cung ứng nhân lực TSC, Bộ GD&ĐT cho biết: "Trung tâm đang nỗ lực phối hợp các Sở GD&ĐT, các đại học, các chuyên gia trong toàn quốc triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ đào tạo kỹ năng toàn diện, giáo dục hướng nghiệp cho hơn 24 triệu học sinh, sinh viên trong gần 55.000 cơ sở giáo dục, trong 250 trường đại học… Từ đó để chuẩn bị trước một bước đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trên cơ sở mỗi năm cả nước có từ 250-300 ngàn tân kỹ sư, cử nhân tốt nghiệp đại học.
Để lan tỏa các nội dung hữu ích về hỗ trợ hướng nghiệp, phát triển kỹ năng mềm, kỹ năng sống, kỹ năng nghề nghiệp đến đa dạng các đối tượng học sinh, sinh viên, người đi làm, Trung tâm Hỗ trợ đào tạo và cung ứng nhân lực, Bộ GD&ĐT đã công bố kênh TikTok "Hướng nghiệp suốt đời". Đây sẽ là kênh thông tin hữu ích giúp phụ huynh, giáo viên và nhà trường đồng hành cùng con trên hành trình học tập và hướng nghiệp.
