50% DN FDI báo lỗ
Theo ĐB Phạm Trọng Nhân, năm 2017, 25 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài thu hút được, cùng với các dự án FDI tăng quy mô sản xuất, đã tạo ra "cơn địa chấn". FDI giúp nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng, nhưng hiệu quả mà nó mang lại cho nội tại nền kinh tế, cho đời sống người dân thì chưa đáng là bao. "Tăng trưởng GDP quốc gia lên xuống dựa vào một vài doanh nghiệp FDI thì quả là rất đáng lo ngại", ông Phạm Trọng Nhân nói.
Sau 25 năm khu vực này góp phần tăng trưởng GDP từ 2% (năm 1992) lên 20% (năm 2016), giải quyết việc làm cho hơn 2 triệu lao động và góp bình quân thu nhập đầu người hơn 2000 USD... Tuy nhiên, bất cập được ông Nhân chỉ ra là khu vực FDI chỉ góp vào ngân sách 15-17%. Điều đáng nói nữa là trong giai đoạn 2011 - 2015 có 50% DN FDI kê khai lỗ và càng lỗ lại càng mở rộng sản xuất.
Theo thống kê của tổ chức Oxfam, mỗi năm Việt Nam mất khoảng 170 tỷ USD vì nạn chuyển giá. FDI đóng góp 70% tổng kim ngạch xuất khẩu nhưng đã bị chuyển giá ra nước ngoài. Vì vậy, dẫu có thu 20% thuế thu nhập trên con số đó thì cũng chẳng là bao, 80% còn lại dĩ nhiên sẽ được các DN FDI chuyển về chính quốc.
"Nền kinh tế Việt Nam đang rơi vào bẫy thu nhập trung bình và sẽ còn bị giữ chặt trong một thời gian dài nữa", ĐB Phạm Trọng Nhân cảnh báo.
Bao giờ tự đứng vững trên đôi chân mình?
Một bất cập khác cũng được ông Nhân chỉ ra là, trong khi chúng ta đưa ra nhiều ưu đãi cho DN ngoại thì vẫn còn những rào cản với DN trong nước. "Trong khi DN FDI nhận nhiều ưu đãi, thì DN trong nước lại bị đối xử rất khắt khe. Câu chuyện Viettel vỡ mộng khi bị Bộ Tài chính thẳng thừng bác xin ưu đãi thuế giống như Samsung Việt Nam, hay khoản đầu tư 500 tỷ đồng để phát triển công nghệ của gốm sứ Minh Long không được hỗ trợ chỉ vì thiếu vài thủ tục hành chính… là những ví dụ", ông Phạm Trọng Nhân nói.
Thất thu thuế, nhận công nghệ lạc hậu, cạn kiệt tài nguyên, nhân công rẻ, thiếu công bằng trong ưu đãi đầu tư và cuối cùng là hệ luỵ ô nhiễm môi trường, là những vấn đề đặt ra với FDI, mà ông Nhân nhấn mạnh: "Đến bao giờ chúng ta có thể rời vai những gã khổng lồ, tự đứng vững được trên chân của mình?"
Một trong những mục tiêu thu hút đầu tư là nhằm hấp thụ và nhận chuyển giao công nghệ, nhưng theo thống kê, 80% DN FDI sử dụng công nghệ ở mức trung bình, 14% ở mức thấp và lạc hậu, chỉ 5 - 6% là công nghệ cao. Tuy nhiên, đa phần các khâu ở Việt Nam cũng chỉ là lắp ráp. Do đó, việc Việt Nam tụt từ vị trí thứ 57 trên toàn cầu về hấp thụ, chuyển giao công nghệ xuống vị trí 103 năm 2014, giảm 46 bậc sau 5 năm thấp hơn nhiều so với Malaysia (13), Thái Lan (36), Indonesia (39) và Campuchia (44) theo các ĐB là không quá ngạc nhiên.
ĐB Nguyễn Thanh Hải (Tiền Giang) thì cho rằng, việc thu hút các tập đoàn FDI lớn như Samsung, Formosa nhưng phải xem DN Việt Nam tham gia chuỗi giá trị này đạt đến đâu, giá trị nội địa đến đâu? Ông Hải cũng đề nghị cần quan tâm xúc tiến đầu tư, tập trung xây dựng mạng lưới phân phối, nếu có mạng lưới tốt thì mới tránh được tình trạng giải cứu nông sản ồ ạt như gần đây.
