Theo Bộ GTVT, việc phê duyệt này đảm bảo phù hợp với trình tự, thủ tục theo quy định, hướng dẫn của nhà tài trợ JICA, tuân thủ quy định của pháp luật trong nước về việc quản lý, thực hiện các dự án sử dụng ODA.
Đồng thời, Bộ GTVT cũng kiến nghị Chính phủ xem xét, chấp thuận không xử lý về kinh tế và trách nhiệm của 4 Bộ; Kế hoạch Đầu tư, Tài chính, Xây dựng, GTVT và TCT Cảng hàng không Việt Nam (ACV).
| Nhà ga hành khách T2 - CHK quốc tế Nội Bài |
“Các cơ quan, đơn vị này đã thực hiện đầy đủ trách nhiệm, quyền hạn của mình theo quy định trong việc tổ chức lựa chọn nhà thầu 2 gói thầu và thực hiện dự án đúng tiến độ, hiệu quả”, Bộ GTVT khẳng định.
Trước đó, ngày 12/10/2017, Thanh tra Chính phủ có kết luận thanh tra về việc chấp hành chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn tại ACV. Thanh tra Chính phủ cho rằng, tại gói thầu 10A và 10B chỉ có một nhà thầu tham dự và giá trúng thầu cao hơn giá dự toán gói thầu, ACV đã phê duyệt giá gói thầu bằng giá bỏ thầu của nhà thầu để làm cơ sở xét thầu mà không thực hiện đấu thầu lại hoặc làm rõ với nhà thầu về nguyên nhân chênh lệch giá.
Các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, GTVT, Xây dựng chưa tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng ban hành văn bản quy định cụ thể về việc: Xử lý tình huống đấu thầu khi chỉ có một nhà thầu tham gia thì cho phép mở thầu ngay hoặc đấu thầu lại. Việc này dẫn đến gói thầu 10A và 10B thực hiện đấu thầu nhưng không có tính cạnh tranh về kỹ thuật, năng lực và giá gói thầu. Tổng giá trị trúng thầu của nhà thầu cao hơn giá dự toán 2 gói thầu là hơn 5,713 tỷ Yên (1.450 tỷ đồng).
Thanh tra Chính phủ đề nghị Bộ GTVT phối hợp với 3 Bộ trên xem xét, báo cáo và đề xuất Thủ tướng để xử lý về kinh tế và trách nhiệm liên quan đến việc đấu thầu 2 gói thầu 10A, 10B.
Tháng 9/2018, Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình yêu cầu Bộ GTVT có ý kiến chính thức về việc phê duyệt giá gói thầu 10A, 10B có đảm bảo đúng căn cứ pháp luật hay không.
Theo Bộ GTVT, dự án nhà ga T2 sử dụng khoản vay ODA Nhật Bản theo điều kiện STEP (chỉ đấu thầu giữa các nhà thầu Nhật Bản có năng lực, kinh nghiệm thực hiện các dự án thuộc lĩnh vực hàng không). Quá trình đấu thầu 2 gói thầu 10A,10B gặp nhiều vướng mắc do giá dự thầu vượt dự toán gói thầu được duyệt.
Cụ thể, gói thầu 10A qua sơ tuyển chỉ có Taisei Corporation là nhà thầu duy nhất nộp hồ sơ dự sơ tuyển. Vì vậy, Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản - JICA và Bộ GTVT thống nhất hủy sơ tuyển và tổ chức đấu thầu rộng rãi. Tuy nhiên, sau hơn 3 tháng phát hành hồ sơ mời thầu, chỉ có 1 nhà thầu là Liên danh Taisei -Vinaconex nộp hồ sơ dự thầu. JICA chấp thuận cho phép mở thầu; giá đề nghị trúng thầu vượt 19,49% (hơn 7,406 tỷ Yên) so với dự toán gói thầu được ACV phê duyệt.
Sau khi ACV cập nhật dự toán gói thầu tại thời điểm 28 ngày trước ngày mở thầu, giá đề nghị trúng thầu vẫn vượt 13,13% (tương đương 5,268 tỷ Yên) so với dự toán gói thầu cập nhật này. Theo ý kiến của Bộ KHĐT, ACV đã cập nhật dự toán 28 ngày trước ngày mở thầu và có tham chiếu thành phần chi phí đã thực hiện tại Dự án xây dựng nhà ga Tân Sơn Nhất. Theo đó, giá gói thầu cập nhật thấp hơn giá đề nghị trúng thầu là 2,008 triệu Yên (khoảng 4,63%). Quy định đấu thầu của JICA không cho phép chủ đầu tư thương thảo về giá với nhà thầu, việc huỷ thầu vì mục đích muốn hạ giá trúng thầu cũng không được JICA cho phép.
Gói thầu 10B thực hiện theo hình thức QBS (lựa chọn nhà thầu dựa trên chất lượng, nhà thầu có điểm đánh giá cao nhất sẽ được mời đàm phán về tài chính và hợp đồng), đấu thầu giữa các nhà thầu tư vấn Nhật Bản theo Hiệp định vay vốn. Qua gần 2 tháng sơ tuyển, chỉ có 1 nhà thầu nộp hồ quan tâm gói thầu 10B là Công ty Tư vấn sân bay Nhật Bản (Japan Airports Consultants, Inc). Do vậy, JICA chấp thuận hủy quá trình mời quan tâm để đấu thầu rộng rãi.
Sau 2 tháng phát hành hồ sơ mời thầu, chỉ có 1 nhà thầu duy nhất mua và nộp hồ sơ dự thầu là Công ty Tư vấn sân bay Nhật Bản. Được sự chấp thuận của JICA, ACV đã tiến hành mở và đánh giá hồ sơ dự thầu; giá sau đàm phán và đề nghị trúng thầu vẫn vượt 2,8% (tương đương hơn 46 triệu Yên) so với giá gói thầu 10B trong Biên bản ghi nhớ giữa JICA và ACV.
Quá trình tài trợ ODA nói chung và JICA nói riêng đều không quy định về giá trần khi xem xét, đánh giá kết quả lựa chọn nhà thầu như quy định pháp luật trong nước. Việc xem xét, xử lý tình huống đề nghị giá trúng thầu vượt dự toán được duyệt với các gói thầu sử dụng vốn ODA nhằm hài hoà, phù hợp với quy định pháp luật trong nước khi xem xét, quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu.
Đối với gói thầu 10B, ACV đã đàm phán về giá với nhà thầu nhưng giá đề nghị trúng thầu vẫn vượt giá gói thầu 10B trong biên bản ghi nhớ. Đối với gói thầu 10A, quy định của JICA không cho phép đàm phán về giá, nhà thầu không được thay đổi giá dự thầu; không được huỷ thầu chỉ vì mục tiêu giảm giá trúng thầu.
“Quá trình đấu thầu 2 gói thầu này mất nhiều thời gian. ACV thực hiện đầy đủ quyền hạn, trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc xử lý tình huống trong đấu thầu theo quy định của nhà tài trợ nhưng giá đề nghị trúng thầu vẫn vượt giá gói thầu.
Do yêu cầu tiến độ triển khai rất cấp bách của dự án để giảm tải cho nhà ga T1, Bộ GTVT đã kiến nghị Thủ tướng cho phép ACV được sử dụng giá dự thầu của nhà thầu sau sửa lỗi và hiệu chỉnh sai lệch (đối với gói thầu 10A), giá dự thầu sau đàm phán (đối với gói thầu 10B) làm giá gói thầu để xét thầu và quyết định phê duyệt kết quả đấu thầu.
Khi Văn phòng Chính phủ lấy ý kiến góp ý của các bộ liên quan, Bộ Xây dựng có ý kiến thống nhất với kiến nghị của Bộ GTVT do dự án chưa vượt tổng mức đầu tư đựợc phê duyệt. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng kiến nghị Thủ tướng chấp thuận kết quả đấu thầu gói 10A và 10B do JICA đã có thư không phản đối về kết quả đấu thầu.
Theo Bộ GTVT, các nhà tài trợ ODA nói chung và JICA nói riêng đều không quy định về giá trần (mức giá tối đa) khi xem xét, đánh giá kết quả lựa chọn nhà thầu như quy định pháp luật trong nước (yêu cầu giá đề nghị trúng thầu không vượt giá hoặc dự toán gói thầu được duyệt).
Trên cơ sở đó, ngày 9/11/2011, Thủ tướng có văn bản đồng ý về nguyên tắc điều chỉnh giá gói thầu 10A và 10B, giao Bộ GTVT chỉ đạo ACV điều chỉnh giá và phê duyệt kết quả đấu thầu hai gói thầu trên theo quy định, trên cơ sở đảm bảo chất lượng, tiến độ và hiệu quả tổng thể của dự án.
Căn cứ chỉ đạo của Thủ tướng, ACV đã phê duyệt điều chỉnh dự toán gói thầu 10A, 10B. Sau khi phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu, Bộ GTVT, ACV và các nhà thầu đã tích cực, nỗ lực hoàn thành dự án đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng, sớm đưa dự án vào khai thác, sử dụng mang lại hiệu quả kinh tế to lớn, giảm tải cho nhà ga hành khách T1 theo đúng mục tiêu đầu tư.
