Kinhtedothi - “Cần phải biết nắm lấy giáo dục, nắm lấy văn học - nghệ thuật (VHNT) để đề ra kế hoạch hành động cụ thể trong giáo dục nhân cách cho con người Việt Nam trong bối cảnh mới”. Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã chia sẻ giải pháp tại Hội thảo khoa học toàn quốc “VHNT với việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam” do Hội đồng Lý luận, phê bình VHNT T.Ư tổ chức khai mạc vào sáng 3/10, tại Hội trường T78, TP Hồ Chí Minh.
Nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu cho biết, hiện nay Đảng ta coi vấn đề con người là vấn đề trung tâm của cách mạng. Có nhiều cách để giáo dục nhân cách con người, như có thể dùng thiết chế văn hóa; dùng luật pháp; dùng giáo dục chính trị; dùng giáo dục đạo đức và đúc kết các nội dụng đó với nhau. Nhưng trong các loại hình giáo dục đó thì VHNT chiếm vị trí đặc thù. Nó hướng con người đến cái thiện, động viên tinh thần, phẩm chất sáng tạo và phát huy tinh hoa.
Làm thế nào để phát huy VHNT trong giáo dục nhân cách người Việt, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu cho rằng, cần nắm lấy giáo dục, nắm lấy VHNT để đề ra kế hoạch hành động cụ thể trong giáo dục nhân cách cho con người Việt Nam trong bối cảnh mới. Nguyên Tổng Bí thư gợi ý về những di sản quý giá của dân tộc cần phải đặt làm nền móng giáo dục tư tưởng, văn hóa cho nhân cách người Việt, như: Các di sản của Trần Nhân Tông, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh… Bên cạnh đó là di sản chữ Nôm mà ông cha ta đã dùng làm chất liệu xây đắp một nền văn minh vô cùng rực rỡ. “Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương cho chúng ta noi theo trong vấn đề này. Nhất là các tác phẩm văn học tiêu biểu của Người đến các nhà văn hóa lớn của chúng ta phải được phổ cập, học tập rộng rãi, nghiêm chỉnh hơn nữa”, nguyên Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Ông Đỗ Quý Doãn - nguyên Thứ trưởng Bộ TT&TT dẫn chứng về sự biến đổi ngày càng phức tạp của xã hội đương đại, mà nổi cộm là sự tha hóa về đạo đức, lối sống. Cụ thể, những vụ án giết người thảm khốc xảy ra liên tục gần đây ở miền tây Nghệ An, Bình Phước, Hướng Hóa (Quảng Trị), Yên Bái, Gia Lai…, mà kẻ thủ ác là những người rất trẻ, chưa có tiền án tiền sự, nhưng hành động giết người vô cùng lạnh lùng, man rợ, phi nhân tính. Có nhiều vụ, một lúc hành vi tội ác đã giết chết nhiều mạng người không một chút run tay.
Theo ông Doãn, biểu hiện dễ thấy trong các hành vi tội ác nêu trên là sự thờ ơ, vô cảm trước những nỗi đau, mất mát với đồng loại. “Một lái xe chở hàng không may bị lật xe, hàng hóa đổ tung tóe trên đường, hàng trăm người không mảy may quan tâm đến tính mạng của người lái xe, sự lo âu vì hàng hóa thất thoát không được đền bù… Họ lao vào tranh giành nhau để hôi của mặc cho người lái xe van lạy xin được giúp đỡ, sẻ chia…”, ông Doãn dẫn chứng.
Ông Doãn cũng chỉ ra hiện tượng con cái ngược đãi bố mẹ, bố mẹ hành hạ con cái, vợ chồng đối xử tàn bạo với nhau, con người độc ác với con người vẫn diễn ra ở các vùng miền đất nước. “Chúng ta chắc ai cũng phải giật mình khi đọc, nghe thông tin trên các phương tiện truyền thông rằng chỉ có mấy ngày Tết năm 2015, cả nước có gần 6.000 người phải nhập viện do đánh nhau bị trọng thương, trong đó có hàng trăm người bị chết” - nguyên thứ trưởng bày tỏ cái nhìn bất an.
Cho rằng mặt trái của kinh tế thị trường đang nổi lên những vấn đề về nhân cách, đạo đức suy thoái, PGS.TS Nguyễn Hồng Vinh - Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật T.Ư nhấn mạnh: “Chúng ta cần dũng cảm thừa nhận một thực tế không vui là nhân cách, đạo đức xã hội hiện nay đang có xu hướng bị tha hóa ngày càng nghiêm trọng bởi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên; bởi tác động mặt trái của kinh tế thị trường trong đời sống xã hội”.
Theo ông Vinh, những vụ án tham nhũng, lãng phí vẫn diễn ra với mức độ ngày càng tinh vi; những vụ giết người ngày càng cực kỳ man rợ như ở Bắc Giang, Nghệ An, Yên Bái, Bình Phước, Gia Lai… gần đây khiến dư luận xã hội hoang mang, nhân dân bất bình, đe dọa trực tiếp trật tự, an toàn xã hội. Trước tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống trong Đảng và trong xã hội có chiều hướng gia tăng, ông Vinh đặt vấn đề phải chăng sự suy thoái ấy nảy sinh từ nhiều nguyên nhân, trong đó có số đông văn nghệ sĩ chưa thật “dấn thân”, còn có biểu hiện né tránh, hoặc đề cập còn mờ nhạt trong tác phẩm?
Tại Hội thảo, GS.TS Lê Huy Bắc đưa ra góc nhìn về nhân cách và văn chương và chỉ ra rằng: Sáng tác một tác phẩm VH-NT cũng cần phải có nhân cách và khi người đọc tiếp cận tác phẩm ấy thì cũng có nghĩa người đó cũng được học hỏi rèn luyện nhân cách. GS Bắc gợi ý giải pháp nên sử dụng các tác phẩm VH-NT để nhằm vào mục đích hình thành và phát triển nhân cách con người Việt Nam trong bối cảnh mới. GS.TS Đinh Xuân Dũng cũng nhìn nhận đã qua rồi thời kỳ văn học, nghệ thuật làm nhiệm vụ (ngoài chức năng của mình) là rao giảng về đạo đức, về nhân cách hoặc tuyên truyền thô thiển về những cái tốt có thật và cả không có thật trong đời sống, hoặc đứng cao hơn hiện thực để tạo ảo tưởng cho con người đang phải hàng ngày đương đầu, đụng độ với cái xấu, cái ác, cái thấp hèn,… để vươn lên cái tốt đẹp, lương thiện và cao thượng.
Theo BTC Hội thảo, các phiên thảo luận diễn ra trong 2 ngày 3-4/10 tại TP.HCM, chia 2 tiểu ban gồm Tiểu ban Văn học do nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam chủ trì và tiểu ban Nghệ thuật do PGS.TS Đào Duy Quát - Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật chủ trì.
Khoảng 97 tham luận của các nhà khoa học, các cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý văn học, nghệ thuật, các văn nghệ sĩ… sẽ được mổ xẻ và đưa ra các giải pháp cho chủ đề của Hội thảo lần này.
