KTĐT - Khi tôi gạn hỏi thì ông ta thẳng thắn trả lời: “Nếu muốn tìm một vị trí như thế, không cần một người thuộc diện kinh bang tế thế, mà hãy tìm một người biết… nhậu. Có nghĩa là nhậu ngày, nhậu đêm, nhậu liên chi hồ điệp, nhậu xả láng, nhậu chết thôi!”.
Gặp gỡ: Nhậu. Nhận bằng cấp: Nhậu. Mua xe mới: Nhậu. Lấy vợ: Nhậu. Đón đoàn thanh tra: Nhậu. Tìm được đối tác yểm trợ tránh thanh tra kỹ: Nhậu… Nghĩa là, có thể nói 1/3 năng lực sống, 1/3 năng lực không gian, thời gian dành cho nhậu!
Vài năm trước, tôi ngỏ ý muốn mời một vị về làm phó giám đốc cho công ty của anh mình. Vị này được tiến cử bởi một nhân vật lớn, được đảm bảo là một người có tài, có tâm mà công ty rất cần, sẽ là người thay mặt giám đốc ở những nơi cần ăn cần nói, cần năng lực ngoại giao của ông ta.
Sau khi tiếp xúc, biết nhiệm vụ chính sẽ được giao, ông khách uể oải trả lời như một sự thất vọng rằng: Ông ta có thể đảm đương một việc khác chứ cái món “ngoại giao ngoại thớt” thì xin kiếu!
Khi tôi gạn hỏi thì ông ta thẳng thắn trả lời: “Nếu muốn tìm một vị trí như thế, không cần một người thuộc diện kinh bang tế thế, mà hãy tìm một người biết… nhậu. Có nghĩa là nhậu ngày, nhậu đêm, nhậu liên chi hồ điệp, nhậu xả láng, nhậu chết thôi!”.
Thấy tôi ngạc nhiên, ông ta cảnh báo: “Và ông nữa, nếu muốn làm doanh nghiệp thành đạt mà cứ thấy nói đến nhậu là trợn mắt lên thì e rằng không đặt chân lên “chiếu trên” được đâu!”.
Chia tay anh bạn, tôi mang mang cảm xúc khá phức tạp về cái sự nhậu. Điều day dứt nhất là câu nói cuối cùng của người bạn. Chẳng lẽ ở “chiếu trên” thật vậy hay sao?
Một lần, tôi cầm lái chiếc xe hơi theo một đội công tác của một tổng công ty lớn ngành xây dựng lên một huyện phía Bắc Sài Gòn hơn một trăm km. Công việc sắp xong thì tình cờ phát hiện thấy “đối tác” có một người quen đã từng “vào bia ra rượu” trong một khóa học chung ngoài Hà Nội. Thế là độ nhậu được gầy và cuộc vui kéo dài một lèo gần 1 giờ sáng hôm sau.
Khi chiếc xe khổ hạnh trằn qua mưa gió chở “đoàn” về đến gần Sài Gòn thì tất cả tá hỏa tam tinh: Ông trưởng đoàn bỏ quên cặp tài liệu trong quán. Tôi tức tốc đổ “đoàn” xuống cho họ về bằng xe ôm… máy lạnh rồi quay trở lại Xuân Lộc.
Vừa đến quán, nhận ra khách quen bà chủ có vẻ hiểu ra sự thể đem ngay cái “ca tap” ra trả. Tôi vui mừng trở về.
Đến cơ quan, một lần nữa cả đoàn trợn mắt lên: Chiếc cặp này của người khác. Lục lọi trong cặp, thấy sổ sách, hợp đồng và tìm cách liên lạc được với chủ thật sự của cái cặp thì biết qua giọng điệu khê nặc của thùng bia chĩnh rượu: Anh ta cũng say, khi về trước đã cầm nhầm cặp của trưởng đoàn mình. Thế là lại mất một hành trình gần 200 km nữa cho cuộc trao đổi tù binh của rượu. Cuộc “vui” chỉ thật sự chấm dứt lúc hai giờ chiều hôm sau ai nấy nhận đúng cặp của mình.
Một lần khác về Tây Đô công tác, tôi hào hứng khi đến xứ gạo trắng nước trong ngắm nhìn cho thỏa mắt. Nhưng vào lúc 5h chiều, sau khi kính thưa, kính gửi, tỉnh tiếp các doanh nghiệp bữa cơm thân mật.
Miền Tây long trọng đón khách bằng hải sản loại nhất và tình cảm nồng hậu hết chỗ chê. Về đến khách sạn, mau mắn thay cuốn phim chụp, tính ra chợ nổi làm vài “pô” thật ra dáng Tây Đô thì phó đoàn là người địa phương có lời mời ông về nhà ông ta ở gần đó. Phần vì nể, phần là đàn em không đi sao đặng, vào tiếp “hiệp hai”.
Mặc dù rất sốt ruột, nhưng sáu vị tiêu thụ hết hai thùng bia, gần hai chục con chim om nấm, một nồi lẩu kiểu “Thạch Sanh” càng ăn càng đầy. Lúc về đến khách sạn đã là 11h đêm. Mọi ý định lãng du miền Tây thơ mộng tắt ngấm, cái thèm nhất là giấc ngủ, tôi có cảm giác nếu chậm mươi phút nữa là ngủ gục trên xe.
Vậy mà chưa hết nợ. Số là trong số khách của đại hội chiều nay có một vị chức sắc đang thành đạt, vốn là học trò của trưởng đoàn, đã chờ sẵn ở khách sạn. Và lẽ đương nhiên “phi hành đoàn” chúng tôi bay về quán lẩu mắm Thiên Lý gần khu đại học, nơi được người mời thuyết minh là nếu chưa đến coi chưa biết… Cần Thơ.
Có một nhà hiền triết nào đã nói một câu hết xảy: “Khi lâm vào cảnh ngộ khó khăn, người ta mới thể hiện rõ năng lực chịu đựng và trí tuệ của mình”. Có lẽ tay tổ này đã nói sau khi phải “chinh chiến” qua những đêm như đêm nay của chúng tôi. Nhưng, nó chỉ đúng được đến chầu “trăm phần trăm” thứ ba. Trong đám nhậu ai đó đã nôn ra sàn tất cả những thứ đã được cho vào. Tôi hơi ái ngại, ngượng cho bạn, vừa lo cho phận mình. Nhưng quan sát thấy tình hình “chiến trường” vẫn tốt đẹp. Không sao, cứ làm một ly nữa. Mọi việc sẽ quen dần và vui vẻ thôi. Nôn rồi lại uống, uống rồi lại nôn, ở đây không ai chấp ai, chuyện nhỏ.
Đêm ấy, đoạn kết ở chổ nào tôi cũng không biết nữa. Thua rồi, thua thật rồi!
Vài hôm sau tôi tình cờ phát hiện trong cốp xe một cái hóa đơn của Thiên Lý ghi cho tám khoản chi: Khỏan ăn được, khoản không ăn được đã nôn trả tại nhà hàng là hai triệu hai trăm lẻ bảy ngàn đồng. Chuyến công tác chấm dứt. Những gì tốt lành nó mang lại cho đời thì còn ở tương lai. Riêng khoản nhậu, kể cả ta chiêu đãi bạn, bạn mời ta, tất cả đã ngoan ngoãn đóng góp cho hệ thống nhà hàng không ít hơn chục triệu bạc! Lớn hơn mức lương “cứng” của ba thành viên trong đoàn một lần rưỡi.
Tôi cân nhắc rất nhiều, không muốn viết mà rồi lại viết, về một sự thật không mấy vui. Đó là dịp lũ lụt ở miền Tây Nam Bộ năm xưa, khi về viết bài, chúng tôi chuẩn bị cho một chuyến đi gian khó, khi 80% diện tích Đồng Tháp, An Giang đang chìm dưới làn nước.
Hình như chúng tôi đã lầm, ở đây đó, ngay cả những nhà hàng nước vây bốn bề rất chi là thơ mộng này dễ nhận ra những cuộc nhậu rất vô tư kéo dài như vô tận. Thực khách là những ai? Khi cả nước đang cấp tập gửi hàng cứu trợ về đây. Có người ái ngại: “Không khéo, toàn lá lành đùm lá… đẹp cũng nên”.
Tôi hỏi thăm anh bạn về cái địa danh ghi trong tấm giấy mời chiều nay: Làng nướng Nam bộ.
Người được hỏi bật cười : “Quê quá rồi ông ơi! cái Sài Gòn này bây giờ biết bao nhiêu là làng nướng Nam Bộ. Có lẽ không lâu sẽ xuất hiện những “làng luộc Bắc Bộ” hay làng kho Thái Bình, làng nem Thanh Hóa nữa cũng nên”.
Gặp gỡ: Nhậu. Nhận bằng cấp: Nhậu. Mua xe mới: Nhậu. Lấy vợ: Nhậu. Bỏ được vợ: Nhậu. Làm xong được cái hợp thức hóa nhà: Nhậu. Đón đoàn thanh tra: Nhậu. Tìm được đối tác yểm trợ tránh thanh tra kỹ: Nhậu. Tiễn được đoàn nhẹ nhàng, thanh thỏa: Nhậu… Nghĩa là, có thể nói: 1/3 năng lực sống, 1/3 năng lực không gian, thời gian dành cho nhậu!
Nhậu đã trở thành kỹ nghệ, ngay ý nghĩa văn học của từ này cũng âm thầm thay đổi. Nếu quý ông nói: “Hôm nay bà ăn cơm trước, tôi đi nhậu với bạn chút” thì cũng có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau. Những thanh khoản được ghi tên là: Chi chiêu đãi, chi giao tế trong bản kết toán ở các công sở, cũng nên hiểu cho thấu đáo hơn. Có thể rất thú vị, cũng có thể dẫn tới những bi kịch.
Một tay tài vụ ở một xã miền Tây Nam Bộ, giờ đã ngồi trong nhà đá vì thâm lạm công quỹ. Nhìn gia cảnh bấn bách của anh chàng này có ai nỡ ngờ anh ta khui tài sản XHCN về cho vợ con được, đó là sự thật. Có một sự thật khác là khi cầm tay hòm chìa khóa, sếp bảo chi cho những dịp tết đón quan trên chức dưới, anh ta dễ dãi làm theo. Khách ba chủ nhà bảy, dại gì không chi. Nhưng khổ nỗi một ngày đẹp trời kia, sếp bỏ anh đi trước vì một vi phạm khác. Còn anh, mặc dầu rất thành khẩn cũng không thể nào giải trình cho cơ quan công an tường tỏ hàng trăm triệu chi tiêu mà không có trong thuật ngữ tài chính.
Có một anh bạn, vào Nam làm ăn mươi năm nay trở về thăm quê Bắc. Khi anh sắp đi thì rất ngạc nhiên thấy bà con dúm dùm cho chút ít tiền, gạo như anh vừa bị bão lụt. Khi hỏi cho ra lẽ thì bà con mới khẽ to nhỏ: “Trông mày tiều tụy quá, chắc cuộc sống khó khăn, thôi bà con có lòng cho thì mình nên nhận…”. Thực ra, anh đâu có khó khăn, anh đang là giám đốc một công ty cho thuê máy cơ khí xây dựng. Cái tiều tụy, già nua, bệ rạc nơi anh là bởi những trận nhậu thâu đêm suốt sáng kiểu như ở Xuân Lộc hay Cần Thơ vừa nói trên.
Một lần ở ngoại quốc, người bạn Ba Lan hỏi tôi về một nét gì đó mang đặc điểm Việt Nam. Tôi đang định nói về cái huyền ảo của tà áo dài Việt Nam hay hương vị tô phở Hà thành thì anh bạn ngồi cạnh, vốn vừa ở Việt Nam về, giơ hai ngón tay lên và cướp lời: “Xe moto va nhau”. Anh ta nói hơi ngọng nên khổ cho tôi. Bạn hỏi lại cho rõ. Tôi đành phải giải thích cặn kẽ “nhạu” là… ăn, uống! Cô bạn Tây ngạc nhiên: “Nếu ăn nhiều tầm vóc của các bạn phải lớn chứ đâu thế này”. Tôi đâm ra bí, không biết giải trình thế nào đây. Nếu ăn thì có gì để nói. Chả lẽ lại nói về nhậu bằng hình ảnh thật của nó, như cái đêm ở Cần Thơ thì thật là…
Không ngờ, cô bạn kia lại rõ mọi chuyện. Có lẽ anh bạn cô đã nói lại hay sao mà trong dịp sang công tác kế theo đó, mỗi buổi sáng, sau khi thống nhất chương trình làm việc, cô trịnh trong thông báo: “Trưa nay đoàn chúng tôi không dự “nhậu”. Chúng tôi rất ít thời gian. Chúng tôi đã có “fastpood” xin các bạn thông cảm”. Có lẽ cô đã hiểu rất rõ về… nhậu. Cũng rõ ràng, nhậu trở thành điểm khu biệt giữa ta và thế giới. Nó rất xa lạ vói thời đại compurter và cơ khí chính xác. Nhậu là một cái gì ít văn hóa, có thể gây phương hại cho sức khỏe, cho kinh tế, cho hạnh phúc gia đình, cho kỷ cương xã hội và tiêu tốn không nhỏ kinh phí của nhà nước thì hẳn nhiên nên xem lại, phải xem lại.
