Phạt thôi, chưa đủ!

Theo Bộ Y tế, trong giai đoạn 2021 - 2024, tỷ số giới tính khi sinh ở nước ta là 109,8 trẻ trai/100 trẻ gái. Riêng năm 2024, tỷ số này là 110,7 trẻ trai/100 trẻ gái. Thậm chí, có địa phương ghi nhận tỷ số này ở mức gần 120 trẻ trai/100 trẻ gái, vượt ngưỡng “báo động đỏ” của Liên Hợp quốc.

Một trong những nguyên nhân sâu xa và phổ biến nhất dẫn đến thực trạng này là hành vi lựa chọn giới tính thai nhi trước sinh, chủ yếu bằng cách sàng lọc, chẩn đoán và đình chỉ thai kỳ nếu thai không đúng giới tính mong muốn. Trong bối cảnh đó, Bộ Y tế vừa đề xuất nâng mức xử phạt hành vi lựa chọn giới tính thai nhi từ mức hiện hành lên 100 triệu đồng, nhằm tăng tính răn đe và chặn đứng tình trạng lạm dụng công nghệ để can thiệp vào giới tính thai nhi.

Trước hết, cần khẳng định rằng, lựa chọn giới tính thai nhi vì mục đích cá nhân là hành vi vi phạm đạo đức, đi ngược lại nguyên tắc bình đẳng giới, đồng thời phá vỡ cân bằng tự nhiên về sinh sản. Việc ưa chuộng con trai hơn con gái – một tư tưởng tồn tại dai dẳng trong xã hội Á Đông – đã khiến nhiều gia đình tìm mọi cách để sinh bằng được “quý tử”. Trong kỷ nguyên của công nghệ y học hiện đại, việc xác định giới tính thai nhi ở giai đoạn sớm không còn là điều khó khăn, và đáng tiếc là nhiều cơ sở y tế tư nhân đã lợi dụng điều này để cung cấp dịch vụ phi pháp, bất chấp quy định của pháp luật.

Sự mất cân bằng giới tính khi sinh, tình trạng thừa nam, thiếu nữ không đơn thuần là một hiện tượng số liệu, mà là một vấn đề xã hội với hệ lụy lâu dài và nghiêm trọng. Đó là, gia tăng tội phạm liên quan đến hôn nhân, buôn bán người, lạm dụng tình dục, hôn nhân ép buộc, và làm giảm chất lượng dân số. Nhiều quốc gia, trong đó có Trung Quốc đã và đang phải trả giá đắt vì mất cân bằng giới tính, khi hàng triệu đàn ông không thể lấy vợ, dẫn đến bất ổn xã hội nghiêm trọng.

Trong bối cảnh đó, việc Bộ Y tế đề xuất nâng mức xử phạt hành chính lên 100 triệu đồng là một tín hiệu tích cực, thể hiện quyết tâm trong việc xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm Luật Dân số. Trên thực tế, mức phạt hiện hành đã không còn phù hợp, không đủ sức răn đe đối với những cá nhân và cơ sở y tế sẵn sàng vi phạm vì lợi nhuận.

Tuy nhiên, xử phạt hành chính chỉ là giải pháp phần “ngọn”, mang tính răn đe. Muốn giải quyết tận gốc tình trạng lựa chọn giới tính thai nhi, cần đến những giải pháp xã hội, văn hóa, giáo dục lâu dài. Đó là thay đổi tư tưởng “trọng nam khinh nữ” đã ăn sâu trong tiềm thức nhiều thế hệ. Cần phải tiếp tục truyền thông mạnh mẽ về bình đẳng giới, nâng cao vị thế và vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Khi người dân nhận thức rõ rằng con gái hay con trai đều có giá trị như nhau, đều có thể là người thành công, hiếu thảo, trở thành trụ cột gia đình và xã hội, thì hành vi lựa chọn giới tính mới dần bị loại bỏ.

Mặt khác, cũng cần quan tâm đến yếu tố kinh tế - xã hội trong câu chuyện này. Nhiều gia đình nghèo, nhất là ở nông thôn, miền núi, nơi không có chính sách an sinh xã hội hiệu quả, vẫn xem con trai là “chỗ dựa lúc tuổi già”, là người “nối dõi tông đường”. Việc khuyến khích gia đình sinh con gái bằng chính sách ưu tiên vay vốn, hỗ trợ học hành, ưu tiên tuyển dụng cán bộ nữ… cũng là cách gián tiếp làm giảm áp lực phải sinh con trai.

Bởi vậy, việc nâng mức xử phạt hành vi lựa chọn giới tính thai nhi tối đa lên 100 triệu đồng là một biện pháp cần thiết và cấp bách trong giai đoạn hiện nay. Nhưng để chấm dứt tận gốc tình trạng này, vẫn cần cả một chiến lược tổng thể, lâu dài, đồng bộ từ giáo dục, pháp luật đến thay đổi tư duy xã hội. Bởi công bằng giới tính không chỉ là quyền con người, mà còn là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững một quốc gia.