Sử dụng năng lượng: Quyết định vẫn là ý thức tiết kiệm

KTĐT - Năm 2009 ghi nhận những mốc quan trọng trong lĩnh vực năng lượng. Đó là khánh thành, đi vào vận hành nhà máy lọc dầu Dung Quất; Quốc hội đã quyết định chủ trương đầu tư xây dựng Dự án Nhà máy Thủy điện Lai châu và Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận.

Có thể thấy rằng, bảo đảm năng lượng cho phát triển và sử dụng năng lượng hiệu quả là giải pháp quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội đất nước thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Ngày 22/2/2009, Nhà máy lọc dầu Dung Quất đã sản xuất thành công mẻ xăng, dầu đầu tiên, được chế biến từ nguồn dầu thô của đất nước, đánh dấu bước khởi đầu phát triển của ngành lọc hóa dầu Việt Nam. Ngày 3/12/2009, Nhà máy đã xuất bán tấn sản phẩm thứ một triệu ra thị trường. Các sản phẩm như khí hóa lỏng LPG, xăng, dầu hỏa, dầu nhiên liệu động cơ và dầu nhiên liệu đốt lò của Nhà máy đều đạt tiêu chuẩn chất lượng theo thiết kế. 

Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận, theo thiết kế gồm 2 nhà máy, tổng công suất trên 4.000MW; tổng mức đầu tư dự toán khoảng 200.000 tỷ đồng. Theo kế hoạch Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận 1 khởi công vào năm 2014, và sẽ đưa tổ máy đầu tiên vận hành vào năm 2020. Dự án nhà máy Thủy điện Lai Châu, được xây dựng tại khu vực xã Nậm Hàng, Mường Tè; công suất lắp máy là 1.200MW;  tổng mức dự tính đầu tư là 32.600 tỷ đồng. Nhà máy sẽ được khởi công xây dựng vào cuối năm 2010, phát điện tổ máy số 1 vào năm 2016, hoàn thành công trình vào năm 2017.

Dần chủ động về nguồn nhiên liệu xăng dầu trong nước, các dự án điện quan trọng sẽ được triển khai, đáp ứng cho nhu cầu phát triển của nền kinh tế trong vài thập kỷ tới. Vấn đề đặt ra hiện nay là chúng ta phải tận dụng các nguồn năng lượng hiện có và nguồn năng lượng tương lai (như điện hạt nhân) ra sao cho hiệu quả. Trong lĩnh vực điện năng, tính toán của các chuyên gia năng lượng cho thấy, trong thời kỳ này yêu cầu về mức tăng sản lượng điện hàng năm cao hơn từ 1,7 - 2 lần (hệ số đàn hồi) tốc độ tăng GDP. Cũng như hệ số ICOR cho biết hiệu quả đồng vốn đầu tư của nền kinh tế, hệ số đàn hồi trong lĩnh vực năng lượng cho biết mức độ sử dụng năng lượng trong một nền kinh tế có hiệu quả hay không. Theo đánh giá của các chuyên gia trong ngành, nước ta hiện đang sử dụng nguồn điện năng với hiệu quả thấp, sản xuất chi phí cao. Muốn có 1% tăng trưởng GDP hàng năm, phải tăng điện năng lên khoảng 2%, trong khi các nước đang phát triển khác chỉ tăng chưa đầy 1,5%, thậm chí còn ít hơn. Ví dụ Ấn Độ, một nước tăng trưởng kinh tế rất nhanh trong thời gian trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính 2008, hệ số đàn hồi chỉ có 0,78%. Ở các nền kinh tế tiên tiến, con số này còn thấp hơn nữa, dưới 0,5%.

Hệ số đàn hồi cao phản ánh việc sử dụng năng lượng kém hiệu quả, từ sản xuất điện năng đến truyền tải điện tổn thất còn cao. Các ngành sản xuất sử dụng dây chuyền, thiết bị lạc hậu, tiêu tốn điện năng, nhiên liệu. Quy hoạch các ngành công nghiệp mất cân đối, như việc phát triển tràn lan các dự án thép- tiêu tốn rất nhiều điện năng- đe dọa mất an toàn hệ thống khi nguồn chưa đáp ứng...

Đã đến lúc phải quyết liệt trong việc khắc phục những hạn chế của ngành điện, như: Phải tăng cường quản lý, kiểm soát chi phí để tiết kiệm chi tiêu, có các biện pháp hiệu quả giảm tổn thất điện năng trong tất cả các khâu sản xuất, truyền tải, phân phối, giảm giá thành sản xuất điện… Trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh đầu tư, đổi mới công nghệ, sử dụng những thiết bị tiêu hao ít nhiên liệu, điện năng. Nhìn rộng hơn, phải có sự điều chỉnh, bổ sung vào chiến lược phát triển ngành điện gắn kết với quy hoạch tổng thể phát triển các ngành công nghiệp khác thì mới hạ thấp được hệ số sử dụng điện cho tăng trưởng kinh tế, tiết kiệm tài nguyên quốc gia trong định hướng phát triển bền vững. Có như vậy, những đồng vốn bỏ ra hôm nay để phát triển nguồn năng lượng cho nền kinh tế quốc dân như Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận, Dự án Nhà máy Thủy điện Lai Châu mới phát huy hiệu quả trong tương lai- khi mà những KW điện đầu tiên của các nhà máy này hòa vào lưới điện quốc gia- được sử dụng hiệu quả.