Vì vậy, trong bối cảnh hiện nay các làng nghề cần có sự thay đổi để tồn tại và phát triển.
Cải tiến mẫu mã
Phát triển bền vững làng nghề là một hướng đi đúng, góp phần giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, nâng cao thu nhập, gìn giữ và phát triển văn hóa truyền thống. Hiện cả nước có 5.411 làng nghề, trong đó có 1.864 làng nghề truyền thống, thu hút khoảng 11 triệu lao động nông thôn. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang lại giá trị xuất khẩu khoảng 1,7 tỷ USD mỗi năm. Nhưng, con số này chưa thực sự tương xứng với tiềm năng, bởi các làng nghề chưa đổi mới để hòa nhập với nền kinh tế thị trường. Sản phẩm không phù hợp với thị hiếu, thị trường bị thu hẹp do sức cạnh tranh không cao, hàng hóa tiêu thụ chậm, thu nhập của từng hộ sản xuất trong làng nghề cũng giảm theo. Từ đó, lao động không còn mặn mà và buộc phải bỏ nghề truyền thống.
Chủ tịch Hiệp Hội làng nghề Việt Nam Lưu Duy Dần cho rằng, để giữ gìn và phát huy những thế mạnh của làng nghề, bản thân những người trực tiếp tham gia sản xuất phải đổi mới tư duy và biết nắm bắt nhu cầu của thị trường. Không ngừng cải tiến mẫu mã theo nhu cầu thị trường. “Như nghề mây tre đan, khi những sản phẩm phục vụ sinh hoạt ngày càng khó khăn về đầu ra, những sản phẩm phục vụ cho du lịch, trang trí nội thất trở nên hút hàng thì việc thay đổi mẫu mã là hướng đi tất yếu” – ông Dần cho hay.
Chị Nguyễn Thị Nguyệt, chủ DN mây giang đan Nguyệt Vũ, ở Thường Tín, Hà Nội bộc bạch: “Trước đây các sản phẩm chỉ cần chú ý đến chất lượng, thì nay mẫu mã cũng phải phong phú, đa dạng và đảm bảo thẩm mỹ”. Nhờ việc nhanh nhạy nắm bắt nhu cầu của thị trường, hiện nay DN của chị có doanh thu trên 3 tỷ đồng mỗi năm, hàng chủ yếu được xuất khẩu đi nước ngoài. Cùng với việc cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng, có bao bì phù hợp, độc đáo… sản phẩm cũng cần phải đảm bảo tính truyền thống và bản sắc văn hóa.
Xây dựng thương hiệu
Làng nghề có sản phẩm chất lượng, độc đáo thôi chưa đủ mà cần phải xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm. Thương hiệu không chỉ là yếu tố phân biệt sản phẩm, đảm bảo sức cạnh tranh mà còn là tài sản có giá trị lớn, là chỗ dựa cho các DN phát triển bền vững. Hiện nay có nhiều làng nghề đã tồn tại hàng trăm năm, nhưng tiếng tăm của sản phẩm vẫn chỉ “hữu xạ tự nhiên hương”, chưa xây dựng được thương hiệu nên còn lệ thuộc nhiều vào các DN trung gian. Vấn đề đặt ra cho sự phát triển các làng nghề là phải có thương hiệu cho sản phẩm, giúp các làng nghề phát triển theo hướng bền vững.
Gốm sứ Bát Tràng là một trong những làng nghề đầu tiên xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm và hiệu quả của việc làm này. Hiện nay, Bát Tràng tạo công ăn việc làm cho hơn 1.800 nhân khẩu trong xã và gần 5.000 lao động từ địa phương khác. Mỗi năm, Bát Tràng còn đón hàng triệu lượt khách du lịch đến tham quan. Sản phẩm của làng có mặt khắp nơi, được khách hàng quốc tế rất ưa chuộng. Khẳng định hiệu quả của việc xây dựng thương hiệu sản phẩm mang lại, bà Nguyễn Thị Hải - Chủ nhiệm Hợp tác xã chè La Bằng, Đại Từ, Thái Nguyên cho biết, sau 5 năm xây dựng thương hiệu, hiện nay sản phẩm chè La Bằng đã thực sự có chỗ đứng vững chắc trên thị trường, khách hàng chủ động liên hệ đặt hàng, nên đầu ra của sản phẩm luôn được đảm bảo.
Trong bối cảnh hiện nay, làng nghề muốn tồn tại và phát triển bền vững thì cần phải chủ động hội nhập, đổi mới để phù hợp với xu thế chung của thị trường. Qua đó nâng cao giá trị sản phẩm, giúp các làng nghề phát triển và là trụ đỡ cho nền kinh tế nông thôn.
