Tìm gam màu sáng cho bức tranh xuất bản

Các NXB còn lại hầu hết tồn tại lay lắt, thậm chí có đơn vị đã làm "cáo phó"… Chính vì thế, Hội nghị cơ quan chủ quản NXB năm 2013 đã được mở vào sáng 9/1 tại Hà Nội nhằm tìm giải pháp để vẽ những gam màu sáng cho bức tranh hoạt động xuất bản, in, phát hành trong thời gian tới.

Vi phạm giảm, nhưng vẫn nhiều

Theo ông Chu Văn Hòa - Cục trưởng Cục Xuất bản, năm qua, Cục đã đọc kiểm tra nội dung 2.558 xuất bản phẩm, phát hiện 116 cuốn sách vi phạm về nội dung. "Số lượng, mức độ vi phạm trong lĩnh vực xuất bản đã giảm so với năm trước" - ông Hòa khẳng định. Các vi phạm chủ yếu do thể hiện không đúng và đầy đủ chủ quyền biên giới, lãnh thổ quốc gia Việt Nam; sách tham khảo học sinh có nguồn gốc từ nước ngoài, sử dụng hình ảnh minh họa cờ Trung Quốc; sai sót về sự kiện, thời gian, nhân vật lịch sử hoặc đưa ra những quan điểm, đánh giá mới về nhân vật lịch sử mà chưa được kiểm chứng; sách hồi ký, tự truyện không mang tính khách quan, thiếu chính xác, tự ca ngợi quá mức về bản thân hoặc đưa ra những nhận định, đánh giá chủ quan của tác giả... Điều đáng nói, 99,9% các xuất bản phẩm sai phạm là thuộc các đơn vị có liên kết.

Lựa chọn sách tại nhà sách Đại Mai, quận Cầu Giấy. Ảnh Nguyễn Hùng

Tuy nhiên, "sự giảm" không có nghĩa là số sai phạm trong lĩnh vực xuất bản đã được đẩy lùi. Nguyên nhân được ông Chu Văn Hòa chỉ ra là vì trách nhiệm đảm bảo cho các ấn phẩm "sạch" trước khi xuất bản được giao cho Tổng Biên tập hoặc Giám đốc các NXB. Song "thanh kiếm" của họ quá cùn, tư cách pháp nhân của họ cũng không được khẳng định. “Thêm vào đó, một số NXB do phải lo về tài chính, định mức khoán nên buông lỏng quản lý, thiếu tinh thần trách nhiệm trong khâu biên tập, kiểm tra, đọc duyệt trước khi ký quyết định xuất bản, phó mặc cho đơn vị liên kết dẫn đến sai phạm" - ông Hòa phân tích.

Khát "sữa mẹ"

Số liệu mà Cục Xuất bản đưa ra về thực trạng hoạt động của các NXB khiến nhiều người phải suy ngẫm. Bởi, hiện chỉ có khoảng 4/64 NXB đứng vững, làm ăn tốt, phát triển ổn định và đóng góp thuế thu nhập cho Nhà nước. Các NXB còn lại hầu hết tồn tại lay lắt, làm ăn thua lỗ, thậm chí xin… giải thể. Nguyên nhân được ông Lê Như Tiến - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội "mổ xẻ" là do ngành xuất bản đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Đó là công nghệ thông tin phát triển, sách, báo, tạp chí điện tử ra đời, số lượng ấn phẩm giấy giảm, tiêu thụ chậm, nợ đọng lên cao. Mặt khác, một số cơ quan chủ quản "đẻ ra" NXB, nhưng không nuôi dưỡng, chăm sóc cho đến khi trưởng thành, mà "đem con bỏ chợ" hoặc quan tâm khiêm tốn… Đặc biệt, chính sách thuế thu nhập và chính sách đầu tư cho các NXB hiện hành thể hiện rõ sự bất cập. Ví dụ, một kênh truyền hình được đầu tư cả trăm tỷ đồng, nhưng ngân sách đầu tư cho ngành xuất bản chỉ vỏn vẹn 15 tỷ đồng. Ông Nguyễn An Tiêm - Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí xuất bản còn cho rằng, do cơ quan chủ quản chưa nhận thức đúng vị trí, vai trò của NXB, nên lúng túng, thiếu chủ động trong phương án đầu tư, để NXB loay hoay trong tình trạng thiếu vốn, yếu kém về cơ sở vật chất kỹ thuật. Đây cũng là nguyên nhân khiến NXB đánh mất quyền tự chủ và bị đối tác liên doanh, liên kết chi phối, không kiểm soát được nội dung.

Để giải quyết những vấn đề này, theo ông Nguyễn An Tiêm, tới đây các cơ quan chủ quản cần tăng cường nguồn lực cho các NXB, trong đó ưu tiên cải tạo cơ sở vật chất và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ. Năm 2014, phía Cục Xuất bản sẽ tổ chức kiểm tra, rà soát lại các điều kiện hoạt động, mô hình tổ chức và quy trình xuất bản của các NXB theo quy định của Luật 2012; triển khai cấp chứng chỉ hành nghề biên tập cho biên tập viên các NXB; rà soát lại tiêu chuẩn theo quy định pháp luật đối với Tổng Giám đốc, Giám đốc, Tổng Biên tập các NXB… nhằm hạn chế sai phạm trong lĩnh vực này.