Trong phần lớn bốn thập kỷ vừa qua, tham vọng hạt nhân của Triều Tiên được cho là đã tập trung vào một khu phức hợp rộng lớn ở vùng núi phía Bắc Bình Nhưỡng. Tất cả những điều đó có thể chấm dứt sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un gặp nhau vào giữa tuần này.
Khả năng dỡ bỏ Trung tâm nghiên cứu khoa học hạt nhân Yongbyon đã xuất hiện trong những tháng gần đây như là một kết quả tiềm năng cho Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần 2, diễn ra vào ngày 27-28/2 tới tại thủ đô Hà Nội. Moon Chung-in, một cố vấn đặc biệt của Tổng thống Hàn Quốc, nói với Bloomberg hồi giữa tháng này rằng Chủ tịch Kim đã đồng ý đóng cửa nhà máy dưới sự theo dõi các thanh sát viên - những người có thể cung cấp cho Washington về tình trạng thực sự của các chương trình vũ khí Bình Nhưỡng.
Được xây dựng lần đầu tiên vào năm 1979, Yongbyon mang giá trị biểu tượng trong một thời gian dài như là "vương miện" của chương trình vũ khí hạt nhân của Bắc Triều. Bên cạnh việc sản xuất một lượng nhỏ điện năng, lò phản ứng của nó đã cung cấp lượng plutonium và các cơ sở nghiên cứu cần thiết để tiến hành thử bom nguyên tử đầu tiên vào năm 2006.
Một thỏa thuận đóng cửa Yongbyon sẽ đại diện cho thành công hữu hình đầu tiên của chính quyền Tổng thống Trump trong công cuộc phi hạt nhân Triều Tiên kể từ khi nó được đưa ra tại cuộc gặp mang tính lịch sử hồi tháng 6 năm ngoái, mặc dù Bình Nhưỡng đã đưa ra những lời hứa tương tự trước đó. Sự dỡ bỏ này đồng nghĩa với việc Triều Tiên tình nguyện phá hủy lượng plutonium mà nước này sở hữu - đủ để tạo ra khoảng một quả bom nguyên tử mỗi năm và để phục vụ việc sản xuất các vật liệu cần thiết khác cho kế hoạch chế tạo vũ khí hạt nhân, mà theo nhà khoa học hạt nhân Siegfried Hecker, là với đầu đạn được thu nhỏ và mạnh hơn.
Chủ tịch Kim Jong-un đã đề cập đến vấn đề Yongbyon trong cuộc gặp với Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in hồi tháng 9/2018, khi ông bày tỏ sẵn sàng chấp nhận việc tháo dỡ vĩnh viễn của nhà máy để đổi lấy các biện pháp tương ứng từ Seoul.
Hàn Quốc và những người ủng hộ cách tiếp cận dần dần với Triều Tiên cho rằng việc dỡ bỏ của Yongbyon sẽ tạo dựng niềm tin và khuyến khích những nhượng bộ quan trọng hơn từ chính quyền ông Kim. Stephen Biegun, đặc phái viên Mỹ về các vấn đề Triều Tiên, tiết lộ hồi tháng trước rằng Nhà lãnh đạo Triều Tiên cũng đã cam kết phá dỡ các cơ sở làm giàu uranium bên ngoài Yongbyon trong các cuộc trò chuyện với Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo.
Hiện chưa thể dám chắc chính quyền Trump có thể tiến tới đâu trong hai ngày 27-28/2, bởi để đổi lấy việc tháo dỡ Yongbyon, Chủ tịch Kim có thể sẽ yêu cầu nới lỏng và giảm thiểu các lệnh trừng phạt quốc tế - đòn bẩy chính trong các cuộc đàm phán. Bản thân việc phá hủy cũng sẽ đòi hỏi các cuộc đàm phán tế nhị về cách thức các thanh tra viên nước ngoài có thể hoạt động tại đúng nơi mà các cuộc đàm phán tương tự từng sụp đổ một thập kỷ trước.
Melissa Hanham, một chuyên gia đồng thời là giám đốc của Dự án Datayo Foundation của Quỹ Trái đất Tương lai, nói: "Chúng tôi muốn đảm bảo rằng việc "tắt Yongbyon" là toàn diện nhất có thể. Chúng tôi không muốn lặp lại những sai lầm trong quá khứ".
