Cao tốc ngập do lỗi của dòng sông?
Theo báo cáo nhanh của Ban QLDA Thăng Long từ ngày 27 - 29/7 trên địa bàn tỉnh Bình Thuận liên tục có mưa lớn kéo dài, đặc biệt trong đêm 28/7 có mưa liên tục với lượng mưa rất lớn.
Đến khoảng 4h30 sáng 29/7 đã xảy ra ngập tại Km 25+419 phạm vi 100m, điểm sâu nhất chiều cao khoảng 70cm, ảnh hưởng đến các phương tiện không lưu thông được theo cả hai chiều.
Nguyên nhân sơ bộ xảy ra tình trạng ngập nước do lượng mưa lớn, xảy ra liên tục, nước từ hạ lưu không thoát kịp, chảy ngược lại phía thượng lưu tràn ra phạm vi đường cao tốc gây ngập cục bộ...
Theo Ban QLDA Thăng Long, qua khảo sát dọc tuyến tại khu vực hạ lưu cầu Sông Phan, cơ quan này nhận thấy có tình trạng nhiều cây mọc dưới sông, cản trở dòng chảy. Do vậy khu vực này khi mưa lớn nước ngập úng không kịp tiêu thoát nên xảy ra ngập.
Những ngày sau đó, Ban QLDA Thăng Long đã đề xuất nhiều giải pháp để khắc phục tình trạng ngập nước trên cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây. Trong đó, phương án khả thi nhất theo cơ quan này là hơi thông dòng chảy là dùng phương tiện dọn dẹp cây mọc dưới lòng sông, thanh thải dòng chảy phía hạ lưu Sông Phan.
Để giải quyết tình trạng ngập nước trên cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây, Bộ GTVT đồng ý với giải pháp trước mắt là tổ chức thanh thải các chướng ngại vật lòng sông từ vị trí cống về phía hạ lưu cầu sông Phan để tăng khả năng thoát nước và hạ thấp cao độ mực nước dềnh tại vị trí cống. Bộ GTVT yêu cầu chủ đầu tư thực hiện và hoàn thành giải pháp này ngay trong tháng 8/2023.
Tuy nhiên, để đảm bảo ổn định công trình lâu dài, do chế độ thủy văn khu vực hạ lưu các đập thường rất phức tạp, Bộ GTVT yêu cầu chủ đầu tư cần thuê một đơn vị tư vấn đầu ngành để tiến hành khảo sát tính toán, xây dựng mô hình toán cho toàn bộ khu vực. Từ đó xác định mực nước tương ứng với tần suất thiết kế của dự án.
Căn cứ cao độ mực nước tính toán và các số liệu đảm bảo toàn diện, khoa học, có tính chính xác cao sẽ xem xét, quyết định giải pháp, trách nhiệm thực hiện cụ thể. Trường hợp cần thiết, có thể nâng cao độ đường đỏ (cao độ mặt đường) khu vực ngập nếu cao độ tính toán cao hơn cao độ tuyến hiện tại.
Lỗi không cố ý?
Về công tác điều tra nguyên nhân và xử lý trách nhiệm liên quan, Bộ GTVT cho biết, ngay khi tiếp nhận thông tin về vụ việc trên, cơ quan đã cử đoàn công tác bao gồm các chuyên gia thủy văn có kinh nghiệm tổ chức kiểm tra thực tế hiện trường, đánh giá chi tiết điều kiện địa hình, thủy văn thượng lưu và hạ lưu khu vực ngập, rà soát hồ sơ thiết kế.
Bộ GTVT vừa phát đi thông tin về kết quả kiểm tra ban đầu về sự việc ngập cục bộ tại lý trình Km25+419 trên cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây. Thông tin trên được đưa ra trên cơ sở báo cáo của chủ đầu tư và thực tế rà soát trên tuyến.
Đầu tiên, Bộ GTVT khẳng định, quá trình thi công, các đơn vị đã thực hiện theo đúng hồ sơ thiết kế được duyệt, đảm bảo yêu cầu về chất lượng. Đơn vị tư vấn thiết kế đã thực hiện điều tra khảo sát mực nước lũ lịch sử cao nhất vào năm 1992 tại vị trí cống là 43,14m và tính toán khẩu độ cống. Vị trí cống Km25+419 được thiết kế với khẩu độ 2,5x2,5m là đáp ứng yêu cầu thoát nước của lưu vực tự nhiên phía thượng lưu cao tốc theo các số liệu thu thập được.
Đừng xem sự cố này là bình thường, vì còn tồn tại lâu dài thì ảnh hưởng đến tuổi thọ công trình. Trường hợp mà số liệu đầu vào không được cung cấp đầy đủ, sử dụng số liệu không chính xác, thiết kế sai, việc xác định trách nhiệm thuộc về các cá nhân, đơn vị cụ thể nào rất dễ - nguyên Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, Bộ Xây dựng, PGS.TS Trần Chủng
Điều phi lý nằm ở chỗ, tại thời điểm xảy ra ngập, dù lượng mưa chưa đạt tới tần suất tính toán nhưng cao độ đã lên đến 45,23m. Theo Bộ GTVT, “đây là yếu tố bất thường cần phải nghiên cứu, làm rõ”.
Kết quả khảo sát cho thấy, đoạn tuyến ngập nằm sát sông Phan, phía thượng lưu có đập sông Phan cách vị trí ngập 8,6km. Các đập nói chung sau khi đưa vào vận hành, dòng chảy phía hạ lưu thường có biến đổi.
Quá trình kiểm tra, các chuyên gia đánh giá từ vị trí cống về phía hạ lưu cầu sông Phan, lòng sông, suối có hệ thực vật xâm lấn, bồi lắng làm thu hẹp dòng chảy, gây dềnh ứ nước cục bộ dẫn đến mực nước tại khu vực cống dâng cao, gây ngập đường.
Bộ GTVT dẫn ý kiến của các chuyên gia cho rằng, đây là tuyến mới, khu vực tuyến đi qua tại thời điểm khảo sát dân cư thưa thớt, việc điều tra số liệu thuỷ văn khó khăn, tư vấn chưa lường hết được việc thu hẹp dòng chảy phía hạ lưu cống dẫn đến dềnh ứ nước cục bộ.
Tiếp tục dẫn ý kiến các chuyên gia, Bộ GTVT cho hay, việc tính toán cao độ thiết kế theo tần suất 1% tại vị trí cống mà chưa xét đến mực nước dềnh là trách nhiệm của đơn vị tư vấn mặc dù không phải lỗi cố ý.
Khó chấp nhận
Trước phản hồi của Bộ GTVT cũng như lí giải của Ban QLDA Thăng Long về nguyên nhân khiến cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây bị ngập, nhiều chuyên gia tỏ ra không đồng tình. PGS.TS Ngô Trí Long – chuyên gia kinh tế cho rằng, việc một tuyến cao tốc trọng điểm quốc gia như cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây (là đoạn tuyến thuộc cao tốc Bắc – Nam phía Đông) mới đưa vào khai thác được hơn 3 tháng đã bị ngập là điều bất thường.
“Cần phải điều tra kỹ để tìm ra nguyên nhân và xử lý trách nhiệm những người liên quan chứ không thể nói chung chung là “không phải lỗi cố ý” hay đổ tại dòng sông bị ùn ứ nên thoát nước không kịp dẫn đến tràn lên đường cao tốc được” – PGS.TS Ngô Trí Long nhận định.
Đồng quan điểm trên, TS Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh khẳng định, việc cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây bị ngập nước chắc chắn có lỗi xảy ra ở một khâu nào đó trong quá trình triển khai dự án. Nếu cho rằng thầu thi công nói làm đúng bản vẽ thì chỉ có sai ở khâu khảo sát thiết kế cơ sở.
“Đoạn ngập nước có yếu tố sông ngòi nhưng thiết kế cơ sở đặt cống hộp định hình (cống đúc sẵn 2,5 x 2,5m) là không phù hợp quy mô của dự án có tính chất quan trọng quốc gia” – TS PhạmViết Thuận phân tích.
Cũng theo chuyên gia trên, để làm rõ cái sai nằm ở đâu không phải không có cách. Cụ thể, nếu muốn xác định đúng hay sai khâu khảo sát thiết kế, chỉ cần kiểm tra lại dữ liệu và bước khảo sát địa hình vị trí, tọa độ. Đặc biệt là bình đồ cao độ tự nhiên, cao độ hoàn thiện theo hồ sơ thiết kế cơ sở và các biên bản thống nhất về đấu nối theo quy định của pháp luật.
TS Phạm Viết Thuận cho rằng, cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây là dự án quan trọng của quốc gia sử dụng nguồn vốn ngân sách nên để thực hiện ngoài tính chuyên môn cao cần có quy chuẩn trong thiết kế. Do đó, việc để ngập cao tốc này là điều khó chấp nhận.
Bộ GTVT khẳng định luôn quán triệt quan điểm “không đánh đổi chất lượng công trình vì bất cứ lý do gì” và sẽ xử lý nghiêm những chủ thể liên quan nếu để xảy ra các tồn tại ảnh hưởng đến chất lượng theo đúng hợp đồng đã ký kết”. Hiện cơ quan này đang yêu cầu các chủ đầu tư tổng rà soát lại hồ sơ thiết kế đối với những dự án đang thi công, đặc biệt là dự án triển khai tại những khu vực có yếu tố địa chất, thủy văn phức tạp để kịp thời điều chỉnh (nếu cần), đảm bảo chất lượng bền vững của công trình.
