Chồng chéo trong quản lý nước sạch

Đây là vấn đề được xới lên tại buổi làm việc của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam với các bộ, ngành chức năng về tăng cường phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế trong công tác kiểm soát chất lượng nước ăn uống, sinh hoạt diễn ra hôm qua (26/3) tại Hà Nội.

Nhiều dịch bệnh do thiếu nước sạch

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết, tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 250.000 người bị mắc bệnh tiêu chảy cấp phải nhập viện. Tình trạng thiếu nước sạch hàng năm gây ảnh hưởng tới ít nhất 1 triệu người Việt và thống kê trong 4 năm qua, có tới 6 triệu các trường hợp mắc bệnh liên quan tới thiếu nước sạch, ước tính chi phí cho y tế là khoảng 20 triệu USD.

Sản xuất nước sạch tại Nhà máy nước Nam Dư. Ảnh: Trung Chính

Báo cáo kết quả kiểm tra, giám sát định kỳ chất lượng nước trên cả nước cho thấy, 21,6% số cơ sở cấp nước từ 1.000m3/ngày đêm trở lên không đạt vệ sinh chung. Tỷ lệ này ở các cơ sở cấp nước dưới 1.000m3/ngày đêm là 27,4%. Một số chỉ tiêu không đạt thường gặp như nhiễm vi sinh và chất hữu cơ liên quan đến ngập lụt ở một số tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long, chỉ tiêu Clo dư thấp hơn tiêu chuẩn cho phép. Một số trạm cấp nước quy mô nhỏ sử dụng nước ngầm của một số tỉnh, TP có chỉ tiêu asen không đạt tiêu chuẩn cho phép do khả năng xử lý asen trong nguồn nước ngầm chưa đảm bảo.

Còn tại các tỉnh, thành khác như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, kết quả kiểm tra của Bộ Y tế trong năm qua cho thấy, các chỉ tiêu không đạt phổ biến là các chỉ tiêu vi sinh, hàm lượng clo dư thấp, hàm lượng amoni, nitrit, nitrat cao hơn tiêu chuẩn cho phép. Riêng Hà Nội còn có các mẫu nước nhiễm asen tại Trạm cấp nước Mỹ Đình 2, nước tại các bể chứa, bể mái Khu đô thị Nam Đô có hàm lượng clo dư thấp hơn tiêu chuẩn cho phép.

Cần xử nghiêm vi phạm

Đề cập đến vấn đề giám sát chất lượng nước hiện nay, theo đại diện Cục Quản lý môi trường y tế (Bộ Y tế), khó khăn và thách thức lớn nhất là do chưa xây dựng được cơ chế phối hợp liên ngành Y tế, Xây dựng, NN&PTNT, TN&MT dẫn đến chồng chéo, trùng lặp trong việc kiểm tra chất lượng nước. Chẳng hạn, có những cơ sở cấp nước tập trung được thanh tra, kiểm tra nhiều lần, có những cơ sở không được kiểm tra dẫn đến lãng phí nguồn nước và ngân sách. Bên cạnh đó, các ngành khi xét nghiệm đánh giá chất lượng nước sử dụng các labô và phương pháp xét nghiệm khác nhau dẫn đến nhận định kết quả khác nhau. Đơn cử như một số cơ sở cấp nước tự lấy mẫu nước để giám sát nội kiểm gửi mẫu phân tích tại labô do cơ sở lựa chọn, có những labô xét nghiệm và đánh giá theo TCVN 5520:2003 của Bộ KH&CN khác với kết quả ngoại kiểm của Trung tâm Y tế dự phòng theo QCVN 01:2009/BYT. Còn Bộ NN&PTNT lại quy định 2 cách đánh giá chất lượng nước sinh hoạt gồm nước sinh hoạt hợp vệ sinh và nước sinh hoạt đạt quy chuẩn QCVN 02:2009/BYT dẫn đến khó khăn cho địa phương trong việc đánh giá chất lượng nước. Thêm vào đó, tại các tỉnh, TP, số lượng cán bộ làm công tác kiểm tra, giám sát chất lượng nước còn thiếu so với nhu cầu. Mỗi TTYT dự phòng chỉ có khoảng 2 - 3 cán bộ thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát chất lượng nước.

Không chỉ chồng chéo trong quản lý, kiểm tra, giám sát, ông Trịnh Quân Huấn - nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế còn cho rằng, trên thực tế, khi phát hiện các đơn vị cung cấp nước vi phạm nhưng vẫn chưa thấy cơ quan chức năng đề cập đến việc xử lý như thế nào. Trong khi đó, hiện có tới hàng trăm tấn thuốc trừ sâu, các nhà máy thải đủ mọi loại chất thải độc hại ra môi trường… ngấm vào nguồn nước ngầm rồi gây bệnh cho con người. Nhưng nếu đầu vào của nguồn nước ngầm không quản lý được, nhà máy cung cấp nước cũng không quản lý được thì rất nguy hiểm, do đó cần giám sát chặt chất lượng nước và xử lý mạnh tay khi phát hiện sai phạm.

Chỉ đạo hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu các bộ, ngành cần tăng cường phối hợp trong việc rà soát các văn bản pháp luật và các tiêu chí để quản lý chất lượng nước, nhất là cần minh bạch hóa tình trạng nước sạch tại mỗi trạm cấp nước và công bố công khai hàng tháng, hàng quý. Đối với những cơ sở chưa tự trang bị các thiết bị xét nghiệm nước, cần phải bổ sung ngay. Trường hợp không đủ khả năng thì phải thuê các đơn vị có năng lực để xét nghiệm mẫu nước định kỳ. Phó Thủ tướng cũng giao Bộ Y tế chủ trì kiểm tra chất lượng nước và cần gắn trách nhiệm đảm bảo nước sinh hoạt đối với đơn vị cấp nước và chủ đầu tư tại các khu chung cư. Tăng cường hợp tác, trao đổi với các tổ chức quốc tế, các nhà tài trợ để có nhiều mô hình nước sạch phục vụ người dân.