Theo ĐB Vũ Thị Lưu Mai, Hiến pháp của Việt Nam nêu rõ, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Đó là quan điểm đúng đắn và là con đường chúng ta đã kiên định lựa chọn. Như vậy, quyền lực rất lớn được trao cho bộ máy Nhà nước, làm sao sử dụng hiệu quả, tăng thu cho ngân sách Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân là trách nhiệm cao cả mà Hiến pháp đã trao cho cơ quan công quyền.
ĐB chỉ ra, trên thực tế, thời gian qua trong lĩnh vực quản lý đất đai bên cạnh rất nhiều kết quả đạt được, cũng đang đối mặt với rất nhiều thách thức như hiệu quả sử dụng đất chưa cao. Xét từ góc độ số thu ngân sách liên tục tăng tăng, tuy nhiên về căn bản số tăng thu từ là thị trường sơ cấp; 67% là tiền sử dụng đất; hơn 15% là tiền thuê đất. Số thu tăng thêm từ đầu tư thuê đất không cao.
Bên cạnh đó, lãng phí đất đai cũng là thực trạng nhức nhối. ĐB dẫn ra báo cáo của Bộ Tài chính, trên phạm vi toàn quốc hiện 743.786.825m2 đất để hoang hóa, sử dụng sai mục đích. Tuy nhiên, số tiền thu được rất thấp - chỉ 286 tỉ đồng. Qua giám sát 7 địa phương, có 1.739 dự án được coi là treo, tương ứng hơn 12 nghìn héc ta đất. "Đây là sự thật rất đau lòng, gây bức xúc. với người dân"- ĐB nói.
Về nguyên nhân, theo ĐB, ngoài nguyên nhân của hệ thống pháp luật, vấn đề trách nhiệm quản lý Nhà nước ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả quản lý đất đai. ĐB Vũ Thị Lưu Mai phân tích: Có thực tế là lối "tư duy nhiệm kỳ" ảnh hưởng lớn đến lĩnh vực quản lý đất đai. Qua giám sát cho thấy, bên cạnh nhiều địa phương tích cực thu hồi diện tích đất hoang hóa, vẫn còn những địa phương sau mỗi nhiệm kỳ số lượng các dự án treo lại tăng thêm. Cùng đó là có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai. ĐB dẫn nội dung báo cáo của Kiểm toán Nhà nước đã nêu "có biểu hiện lợi ích nhóm tại một số địa phương, vi phạm pháp luật về đấu thầu, giao đất không qua đấu giá".
Theo ĐB, một nguyên nhân nữa là trách nhiệm của một số cán bộ trong bộ máy công quyền chưa cao. "Bên cạnh rất nhiều con người ngày đêm cống hiến còn một bộ phân thờ ơ, thiếu trách nhiệm"-ĐB nhận định.
ĐB đã chỉ ra, hiện nay việc giải quyết vướng mắc về đất đai không chỉ là trách nhiệm của địa phương mà của nhiều bộ, ngành liên quan. Tuy nhiên, khi có vướng mắc các địa phương gửi văn bản đề nghị có ý kiến của các bộ, ngành thì nhận được câu trả lời là "cứ thực hiện theo quy định của pháp luật". Thậm chí, ngay cả khi pháp luật không có quy định hoặc có quy định khác nhau thì câu trả lời vẫn lặp lại như cũ. Như vậy, vướng mắc không thể giải quyết. Điều đó cũng gây bức xúc và thất vọng với nhiều địa phương.
Cùng với đó, theo ĐB, chính tâm lý e dè, lo lắng, sợ trách nhiệm cũng tạo sức ì rất lớn, sự trì trệ trong cơ quan công quyền. Và cũng rất dễ hiểu tại sao, đến thời điểm hiện nay có những dự án trải qua hàng chục năm vẫn chưa được tháo gỡ vướng mắc.
ĐB Vũ Thị Lưu Mai bày tỏ, đất đai là vấn đề phức tạp, không phải một sớm một chiều có thể giải quyết được ngay các vướng mắc. Tuy nhiên, người dân vẫn mong chính quyền quyết liệt hơn nữa trong xử lý vướng mắc về đất đai. Cần đưa ra lộ trình cụ thể, thời hạn cụ thể và nghị quyết hóa vấn đề này.
Bên cạnh đó, về thể chế, tại Kỳ họp này Quốc hội sẽ thảo luận về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), hiện đang có nhiều vấn đề mới, ý tưởng mới được đưa ra, theo ĐB Lưu Mai, các nội dung đưa vào Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần có trọng tâm, trọng điểm. "Chỉ cần giải quyết hết được những vướng mắc, bức xúc đang đặt ra thì đã là thành công quá lớn"- ĐB nhận định.
Đồng thời đề xuất có giải pháp để tránh tư duy nhiệm kỳ; đề cao trách nhiệm nhưng cũng rất cần một cơ chế minh bạch, ranh giới giữa đúng sai để tạo công cụ bảo vệ những người trong bộ máy công quyền, để không tạo tâm lý e dè, lo lắng. Cùng với đó, tăng cường hơn nữa trách nhiệm giám sát để đảm bảo không lạm dụng quyền lực trục lợi cá nhân. "Đất đai không chỉ có ý nghĩa là tài sản mà còn mang giá trị lịch sử to lớn. Tiếp tục nâng cao trách nhiệm trong quản lý đất đai cũng là trách nhiệm với lịch sử"- ĐB Vũ Thị Lưu Mai nêu quan điểm.
