Chiều 21/2, trước khi bế mạc Phiên họp thứ 7, UBTV Quốc hội đã thảo luận về Danh mục dự án và mức bố trí vốn cụ thể cho từng dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020. Nhiều ý kiến trong UBTV Quốc hội nhận định, qua rà soát danh mục các dự án đầu tư công trung hạn vẫn còn những dự án chưa tuân thủ nguyên tắc, tiêu chí, điều kiện luật định. Các ý kiến đề nghị, đối với những dự án tỷ lệ vốn bố trí quá thấp, không đủ khả năng hoàn thành cần đưa ra khỏi danh mục để tập trung cho các dự án chuyển tiếp hoàn thành trong giai đoạn 2016 - 2020, khắc phục tình trạng phân bổ dàn trải, dở dang ở nhiều dự án. Chính phủ cần rà soát, bố trí vốn tập trung, kiên quyết không bố trí vốn cho dự án khởi công mới trong trường hợp chưa bố trí đủ vốn để trả nợ, hoàn ứng và chưa đáp ứng đủ nhu cầu vốn để hoàn thành dự án chuyển tiếp.Việc tính toán xác định tổng mức đầu tư của 11/27 dự án còn chưa chính xác làm tăng tổng mức đầu tư bất hợp lý giá trị 465,5 tỷ đồng, do nhiều nguyên nhân. Một số dự án lớn BOT tăng tổng vốn đầu tư ban đầu lên 100%. Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý tài chính hơn 1.358 tỷ đồng. Khi chỉ định thầu mua sắm công rất khó khăn, khắt khe. Tổ chức hội nghị nhiều khi cũng phải đấu thầu, mà tại sao dự án BOT lớn như thế lại chỉ định thầu. Tôi đề nghị, lựa chọn chủ đầu tư BOT phải qua đấu thầu để công khai minh bạch. Ông Dương Quốc Anh - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Cần có quy định xử lý các tổ chức, cá nhân để xảy ra những sai sót như báo cáo kiểm toán nêu. Việc đề ra thời gian thu phí quá dài, kiểm toán phải rút ngắn thời gian thu phí (10 tháng – 13 năm) không thể nói là nhầm được. Điều này đặt ra vấn đề có hay không lợi ích nhóm ở đây. Ông Nguyễn Văn Thanh - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam |
Kiểm toán dự án BOT: Nhiều sai sót trong thẩm định, phê duyệt
Kinhtedothi - Ngày 21/2, Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã làm việc với Kiểm toán Nhà nước về việc thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT).
Không đi vẫn phải trả phí
Theo Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Nguyễn Quang Thành, từ năm 2011 - 2016, Kiểm toán Nhà nước đã tiến hành kiểm toán 27 dự án đầu tư công trình xây dựng giao thông theo hình thức BOT. Kết quả kiểm toán đã khẳng định việc ban hành chính sách pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT là chủ trương đúng, đã kêu gọi không ít nguồn vốn xã hội hóa trong đầu tư công, giảm áp lực cho ngân sách, tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế...
Tuy nhiên, việc xây dựng các trạm thu phí có nhiều bất hợp lý. Một là, trạm thu phí cho dự án nhưng lại đặt trên tuyến đường khác và không gắn với dự án, dẫn đến tình trạng người dân không đi trên đường BOT nhưng vẫn phải trả phí cho nhà đầu tư. Hai là, khoảng cách giữa các trạm thu phí không đảm bảo tối thiểu 70km, dù được sự chấp thuận của địa phương. Với quy định nếu không đảm bảo khoảng cách chỉ cần sự thoả thuận giữa Bộ GTVT, Bộ Tài chính và địa phương đã tạo điều kiện cho mật độ trạm thu phí càng dày đặc thêm, quốc lộ bị chia cắt thành nhiều khúc, xen kẽ đầu tư bằng vốn ngân sách và đầu tư theo hình thức BOT khiến mật độ trạm thu phí càng dày đặc thêm. Cần phải xem lại hướng dẫn nói trên để tránh gây bức xúc dư luận.
Khoảng trống trong chính sách
Về mức phí, qua kiểm toán cho thấy, ngoài các dự án đường cao tốc thu phí, các dự án còn lại mức thu phí theo quy định tại Thông tư 159/2013 của Bộ Tài chính. Theo đó, mỗi phương tiện khi qua trạm thu phí không kể chiều dài đi được bao nhiêu đều có mức thu phí như nhau; gây khó khăn cho người dân và DN tại địa phương nơi đặt trạm thu phí (hàng ngày phải di chuyển qua trạm thu phí), đi với quãng đường rất ngắn nhưng lại phải trả phí rất cao.
Trong số các nguyên nhân tồn tại được Kiểm toán Việt Nam chỉ ra, đáng lưu ý là các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành chưa đầy đủ, còn có những khoảng trống dễ gây thất thoát lãng phí. Tại nhiều dự án "nâng cấp, cải tạo" tuyến cũ, đối tượng tham gia giao thông không còn cơ hội sử dụng kết cấu hạ tầng giao thông miễn phí mà bắt buộc phải trả phí cho nhà đầu tư… Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Hà Văn Hiền đặt vấn để, các dự án BOT mang tính chiến lược còn ít, chủ yếu cải tạo nâng cấp trong ngắn hạn. Trong khi việc lập dự án BOT phần lớn do DN làm, cơ quan Nhà nước thẩm định phê duyệt nên dễ dẫn sai sót. Tại sao có sự nhầm lẫn giá định mức, nhầm lẫn trong xác định tổng mức đầu tư. Nếu cơ quan quản lý Nhà nước chặt chẽ sẽ không có tình trạng này.
Đánh lận con đen
Phó Chủ tịch Hiệp hội Kỹ thuật cầu đường Việt Nam Nguyễn Ngọc Long cho rằng, các dự án đầu tư BOT cần nêu rõ là nâng cấp cải tạo hay làm mới. Đây là điểm hết sức bức xúc của xã hội làm nổi lên hàng loạt vấn đề kiểm toán nêu ra. Ngoài ra, việc đặt quá nhiều trạm thu phí khiến người dân bức xúc cần phải xem xét làm rõ thêm tiêu chí lựa chọn dự án BOT, trong đó có trạm thu phí. Các thành viên Đoàn giám sát cũng cho rằng, với các dự án BOT phải công bằng, minh bạch thông tin, giá thành trong đấu thầu, làm rõ lợi nhuận trên vốn đầu tư là bao nhiêu, thời gian như thế nào. Đồng thời, chất lượng là rất quan trọng, nên tiêu chuẩn chất lượng của BOT cũng là vấn đề cần quan tâm.
