Tín dụng tiêu dùng: Thiếu kiểm soát chặt chẽ

Với thu nhập của hai vợ chồng gần 20 triệu đồng/tháng, chị Thu Trang (Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết, số tiền này vừa đủ chi tiêu hàng tháng cho 4 người trong gia đình chị. Tuy nhiên, cũng không ít lần cần mua sắm vài vật dụng trong nhà nhưng chưa đến ngày nhận lương của hai vợ chồng. Chính từ nhiều trường hợp như chị Trang, thẻ tín dụng được xem là chiếc chìa khóa vàng đối với người tiêu dùng. Các ngân hàng đã đẩy mạnh dịch vụ thẻ tín dụng và hoạt động bán lẻ, bán chéo sản phẩm, kích thích mua sắm của người tiêu dùng.

Thẻ tín dụng là hình thức cấp tín dụng tạm thời của ngân hàng, khách hàng chi tiêu trước – thanh toán sau. Thẻ tín dụng mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng dễ biến khách hàng sẽ trở thành "con nợ" của ngân hàng.

Theo Thông tư 39 và Thông tư 43 do NHNN ban hành và áp dụng ngay đầu năm 2017, nghiêm cấm các hành vi đe dọa, đòi nợ thô bạo khách hàng. Những biện pháp được đưa ra để đôn đốc, thu hồi nợ phải phù hợp với đặc thù của khách hàng và quy định của pháp luật. Ngoài ra, thời gian nhắc nợ là do các bên thỏa thuận trong hợp đồng, nhưng phải trong khoảng thời gian 7 - 21 giờ và không bao gồm biện pháp làm phiền đối với khách hàng.

Hiện lãi suất cho vay tiêu dùng tại các NHTM có mức trung bình dao động 10 - 25%/năm thì mức lãi suất của công ty tài chính là 55 - 84%/năm. Mức lãi suất cao gấp nhiều lần khoản vay thế chấp thông thường đã đưa tín dụng tiêu dùng trở thành một kênh kinh doanh hấp dẫn đối với các định chế tài chính. Cùng với sự gia tăng mạnh mẽ về quy mô, sự cạnh tranh giữa các thành viên trên thị trường tài chính tiêu dùng cũng ngày một gay gắt hơn, kéo theo bất cập là hồ sơ vay dễ dãi, cho vay vượt hạn mức... Hiện nay, thời gian phê duyệt một khoản vay tín dụng tiêu dùng cũng chỉ mất 15 - 30 phút. Khi phát sinh nợ quá hạn họ dùng biện pháp đòi nợ mạnh kiểu "truy nã".

Cho vay lãi cắt cổ, đòi nợ kiểu giang hồ

Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) cho hay, liên tục nhận được phản ánh của người tiêu dùng liên quan tới FE Credit. Cụ thể, họ liên tục nhận được các cuộc điện thoại, tin nhắn với nội dung đề nghị trả khoản nợ dù không vay. Ngoài thu hồi nợ, FE Credit còn có dấu hiệu quấy rối, đe dọa người tiêu dùng. Cơ quan Thanh tra Giám sát NHNN cho biết, đã có kế hoạch thanh tra FE Credit năm 2018. Quá trình thanh tra FE Credit, cơ quan này sẽ xem xét các nội dung người tiêu dùng phản ánh để xử lý theo quy định.

Theo đại diện truyền thông FE Credit, khi hoàn thiện hồ sơ vay, khách hàng sẽ phải khai 2 số tham chiếu là người thân để phòng trường hợp khoản nợ rơi vào nợ xấu, nợ quá hạn... Công ty sẽ căn cứ vào đó gọi thúc trả nợ. Nhiều trường hợp số điện thoại tham chiếu qua thời gian người liên quan không còn dùng, được bán lại hoặc quá trình nhập liệu sai số dẫn tới sai sót. “Công ty đã gọi điện xin lỗi và rà soát lại dữ liệu, xóa số ra khỏi hệ thống. Quá trình xử lý phản ánh của khách hàng hoàn tất, công ty sẽ có báo cáo đầy đủ gửi NHNN" - đại diện FE Credit nói thêm.

Việc đẩy mạnh tín dụng tiêu dùng với hình thức cho vay chủ yếu là tín chấp bên cạnh những lợi ích nhãn tiền giúp tăng hiệu quả kinh doanh, cũng kéo theo những hệ quả, rõ ràng nhất là sự gia tăng của rủi ro tín dụng, nợ xấu và các yêu cầu về quản trị. Chuyên gia tài chính Lê Xuân Nghĩa cảnh báo: "Đang có hiện tượng các ngân hàng đua nhau mua các công ty tài chính, sau đó cơ cấu lại thành công ty tài chính tiêu dùng và đẩy toàn bộ mảng này ra cho các công ty con. Nhờ đó, ngân hàng tránh tiếng cho vay nới lỏng, trong khi không bị các rào cản về chuẩn mực an toàn kiểm soát. Đó là lỗ hổng rủi ro rất lớn".