Đi sau trong việc phát triển đô thi, chính vì vậy Việt Nam cần nhìn ra và học hỏi việc quy hoạch, phát huy giá trị của công viên từ các nước phát triển của thế giới. Bởi vì, từ vai trò truyền thống là “lá phổi xanh” cho các đô thị, các công viên trên thế giới giờ mở rộng ra còn là nơi kết nối mọi tầng lớp người dân trong TP, nơi góp phần lan tỏa văn hóa, cải thiện hình ảnh đô thị hay để học tập, trải nghiệm…

Mô hình do Cơ quan Tái phát triển Đô thị (URA) ở Singapore được thiết kế để hướng dẫn thực hành quy hoạch và phân bổ sử dụng đất. Theo URA, 30% đến 40% đất đai trong một thị trấn mới nên được dành cho nhà ở, trong khi một phần ba nên được phân bổ cho các dự án khu dân cư và thương mại. Phần đất còn lại được dự định sử dụng làm đường cao tốc, dịch vụ, trường học, tổ chức, khu giải trí, công viên và sân chơi.

Singapore được biết đến với cam kết bảo tồn không gian xanh, thể hiện qua hơn ba trăm công viên và bốn khu bảo tồn thiên nhiên. East Coast Park là công viên lớn nhất và nổi tiếng nhất ở Singapore, thu hút 7,5 triệu du khách mỗi năm.

Mạng lưới các công viên, vườn quốc gia và khu bảo tồn được kết nối với nhau nhờ khoảng 370km hành lang xanh tuyến tính trên toàn quốc. Hội đồng Công viên quốc gia (NParks) trực thuộc Bộ Phát triển quốc gia Singapore chịu trách nhiệm quản lý chúng và trồng cây xanh đô thị cho người dân địa phương tận hưởng. Ngoài ra còn có các tổ chức xã hội rộng lớn với vô số hoạt động kết nối khối liên minh Nhà nước – Tư nhân – Cộng đồng, cùng nhau chung tay phát triển quốc gia xanh.

Khái niệm “Sân chơi Singapore” là một mạng lưới các công viên có quy mô trải dài từ thành phố này đến thị trấn khác và các công viên khu vực, được kết nối bằng các đầu nối công viên và được thiết kế với nhiều chủ đề khác nhau nhằm mang đến cho du khách nhiều trải nghiệm giải trí khác nhau.

Theo NParks, tùy theo quy mô, chức năng và vị trí, các công viên ở Singapore được phân thành nhiều loại như công viên nghệ thuật và di sản, công viên cộng đồng, công viên ven biển hay công viên ven sông. Nhìn chung, tất cả chúng đều mở cửa tự do cho người dân và du khách vào tham quan, vui chơi, thư giãn, tập thể dục thể thao, cắm trại… ngoại trừ một số khu vực nhất định bên trong có thu phí dịch vụ thấp như Vườn lan quốc gia trong Vườn bách thảo Singapore hay Mái vòm hoa, Rừng mây mù và cầu đi bộ trên không OCBC Skyway tại Gardens by the Bay.

Forest Park (Công viên Rừng) ở St. Louis giành giải nhất trong các công viên đô thị ở Hoa Kỳ vào năm 2022 do độc giả tạp chí US Today bầu chọn và cũng đứng thứ hạng cao các năm trước. Đây là công viên lớn nhất và nổi tiếng nhất ở St. Louis, đóng vai trò như một kết nối từ ngoại ô vào nội thị. Được thiết kế vào năm 1876, được thiết kế lại vào năm 1995 và hoàn thành xây dựng vào năm 2004, Forest Park đã trở thành nơi quy tụ nhiều công trình văn hóa quan trọng của St. Louis: Bảo tàng Nghệ thuật St. Louis, Sở thú St. Louis, Nhà hát Ngoài trời The Muny, Bảo tàng Lịch sử Missouri, và nhiều tiện ích công cộng khác.

Hai vai trò nổi bật của Forest Park là giúp tái sinh dòng sông des Peres sau thời gian dài ô nhiễm và xuống cấp. Đồng thời, việc xây dựng và duy trì công viên đều có sự tham gia của người dân địa phương. Vào cuối những năm 1980, Forest Park Forever (FPF) và Tập đoàn Phát triển St. Louis bắt đầu tài trợ cho các cuộc họp, diễn đàn và hội thảo công cộng trong đó “các cá nhân và nhóm công dân có thể truyền đạt ý tưởng của họ về công viên”. Các cuộc họp và khảo sát công khai là vô cùng giá trị trong cả quá trình, đóng góp vào việc chốt được “9 yếu tố thiết kế then chốt cuối cùng” là: Nước, thiên nhiên, lịch sử, cơ sở hạ tầng, văn hóa, giáo dục, tiếp cận, giải trí và bảo trì. Mỗi yếu tố đều đóng vai trò quan trọng trong kế hoạch tổng thể cuối cùng. Cách tiếp cận này giúp Forest Park đảm bảo những giá trị bản sắc địa phương trong quá trình xây dựng, mặt khác vẫn thu hút du khách và góp phần đáng kể vào cải thiện hình ảnh địa phương.

Trong những năm 1970 và 1980, Ủy ban Phát triển và Nhà ở (HDB) tại Singapore đã tạo ra một loạt các sân chơi ý tưởng trong không gian công cộng của các thị trấn mới. Những sân chơi này, thường xuyên xuất hiện trong bản tin “Ngôi nhà của chúng ta” của HDB và được phân phát cho tất cả các hộ gia đình, nhằm mục đích dạy cho cư dân về quyền công dân và giúp họ cảm thấy mình là một phần của cộng đồng. Các sân chơi ý tưởng có sự diễn giải lại các địa danh văn hóa châu Á và hệ động thực vật nhiệt đới, cũng như các đồ vật hàng ngày như đồng hồ và xe tải. Ngoài việc lựa chọn các loại cây, cây bụi và hoa cụ thể cho từng khu vực, nhóm thiết kế của HDB đặc biệt chú ý đến việc thiết kế các điểm nhấn như lối vào quảng trường, sân chơi và khu vực tiếp khách ngoài trời.

Vào những năm 1990, HDB bắt đầu thuê các nghệ sĩ địa phương để thiết kế các công viên điêu khắc, bao gồm các công viên có các tác phẩm điêu khắc là đặc điểm thiết kế chính và các công viên có sân chơi điêu khắc. Một ví dụ là Công viên Trung tâm Tampines, một công viên lân cận ở Tampines New Town được phát triển vào năm 1987 và có các sân chơi hình trái cây quy mô lớn do các thành viên do cơ quan kiến trúc của HDB thiết kế. Những sân chơi này là một phần của bộ sưu tập các sân chơi ý tưởng do nhóm thiết kế HDB tạo ra từ những năm 1970 đến 1990 để cung cấp không gian vui chơi cho những cư dân trẻ tuổi đồng thời tạo thêm đặc điểm và bản sắc cho không gian mở công cộng ngoại ô. Những sân chơi này, là một phần không thể thiếu trong hệ thống công viên của Singapore, kết hợp triết lý theo chủ đề công viên truyền thống với trọng tâm là tính bền vững và môi trường.

Mặt khác, sân chơi trong các khu nhà ở công cộng của Singapore cung cấp cho trẻ em một nơi an toàn và thú vị để vui chơi và tương tác với các bạn cùng trang lứa. Nhiều sân chơi trong số này nằm ở những khu vực thoáng đãng, dễ tiếp cận trong khu phố. Ngoài các thiết bị sân chơi truyền thống, một số công viên này đã kết hợp các yếu tố sử dụng thực vật và chất trồng để lọc và làm sạch nước trong ao và sông một cách tự nhiên.

Ví dụ, sinh cảnh làm sạch trong các công viên này được tạo thành từ các loại cây hấp thụ và lọc chất gây ô nhiễm, trong khi sân chơi nước sử dụng nước đã được lọc qua tia cực tím. Những công viên này cũng được thiết kế để khuyến khích du khách hòa mình với thiên nhiên và dòng sông được nhập tịch, đồng thời các khu vực xung quanh sông có thể chịu được sự thay đổi của mực nước.

Việc xây dựng một sân chơi trung tâm ở Singapore thường tốn từ 50.000 đến 100.000 USD và lĩnh vực sân chơi được tạo thành từ khoảng mười doanh nghiệp. Sáu trong số các doanh nghiệp này là thành viên của Hiệp hội Công nghiệp Cảnh quan Singapore, được thành lập vào năm 2014.

Từ phòng triển lãm hình chiếc bát cho đến những bức tượng bằng đồng –  ở tư thế ngồi xổm – bên ngoài, mọi thứ về công viên giải trí ở Hàn Quốc này đều hướng tới căn phòng nhỏ nhất trong nhà.

Chính thức khai trương vào đầu năm 2012, công viên “nhà vệ sinh” ở TP Suwon nổi tiếng là cơ sở đầu tiên trên thế giới dành để đưa ra cho du khách những trải nghiệm độc đáo khi con người “đáp lại tiếng gọi của tự nhiên”. Trong khuôn khổ công viên còn thường xuyên tổ chức các cuộc triển lãm độc đáo bao gồm các biển báo nhà vệ sinh từ khắp nơi trên thế giới và các tác phẩm nghệ thuật theo chủ đề nhà vệ sinh, trong khi du khách có thể tự nhắc nhở bản thân về một ngày đi vệ sinh bằng những món quà lưu niệm có hình dạng liên quan. Công viên này cũng có một thông điệp quan trọng: một số cuộc triển lãm nhằm nâng cao nhận thức về nhà vệ sinh và vệ sinh công cộng ở các nước đang phát triển.

Hay có thể đề cập đến Love land - công viên tình yêu ở đảo Jeju, Hàn Quốc - một trong những công viên về chủ đề giới tính đầu tiên trên thế giới. Công viên được khánh thành vào năm 2004 với những bức tượng độc đáo về giáo dục giới tính (do sinh viên thực hiện), bao gồm hơn 140 tác phẩm nghệ thuật và đều là những pho tượng miêu tả chân thực.

Tại công viên chủ đề mini KidZania ở Nhật Bản, trẻ em có thể tích lũy “kinh nghiệm làm việc” ở mọi lĩnh vực, từ bác sĩ thú y đến lính cứu hỏa và nha sĩ, đồng thời kiếm điểm để chi tiêu hoặc tiết kiệm. Công viên Tokyo đã được đặt kín chỗ mỗi ngày kể từ khi mở cửa vào năm 2006 – và phiên bản ở Vương quốc Anh được mở tại Thành phố Trắng của London. KidZania ở Tokyo, Nhật Bản. Công viên chủ đề có diện tích bằng 2/3 thế giới thực và cho phép trẻ em thực hiện “các hoạt động trải nghiệm công việc” như thể chúng đã trưởng thành. Trẻ em có thể viết báo, khám răng, trở thành bác sĩ thú y. Một đứa trẻ nhận được KidZos (đơn vị tiền tệ chính thức của KidZania) như một khoản thanh toán cho kinh nghiệm làm việc của chúng.

Ý tưởng về những mô hình công viên chủ đề không còn quá mới lạ trên thế giới. Những công viên nổi tiếng tại các nước phát triển như Magic Kingdom (Mỹ) với chủ đề về thiên hà, tên lửa, UFO; SeaWorld (Mỹ), Chimelong (Trung Quốc) và Tokyo DisneySea (Nhật Bản) với chủ đề về biển... thu hút hàng chục triệu lượt khách tới thăm quan, vui chơi hàng năm. Những ý tưởng về chủ đề của các công viên cũng dựa trên đặc điểm, nét văn hóa đặc sắc của mỗi địa phương và quốc gia.

Khi Cơ quan Công viên Quốc gia Hoa Kỳ tròn 100 tuổi năm 2016, một chiến dịch mới nhằm mục đích làm cho không gian tự nhiên của cả nước trở nên hấp dẫn hơn đối với tất cả người dân, bao gồm mọi lứa tuổi và sắc tộc.

Tại công viên quốc gia Yosemite ở Californa, Jonathan Mutlow, giám đốc dự án của Trung tâm Khoa học Môi trường Quốc gia, chia sẻ ông đã cống hiến phần lớn cuộc đời của mình để truyền cảm hứng cho những người trẻ tuổi dành thời gian cho hoạt động ngoài trời. Ông chịu trách nhiệm giám sát việc xây dựng tòa nhà Trung tâm Khoa học Môi trường Quốc gia, một cơ sở giáo dục đáng chú ý dành cho giới trẻ. Với ngân sách hơn 35 triệu USD, trung tâm học tập thực hành hiện đại này ở trung tâm công viên quốc gia Yosemite tiếp nhận 17.000 sinh viên mỗi năm. Khuôn viên mang đến cho những người trẻ tuổi - nhiều người trong số họ sống ở các khu đô thị có thu nhập thấp hoặc cộng đồng nông thôn - cơ hội trải nghiệm những điều kỳ diệu của thiên nhiên, cũng như học các kỹ năng thực tế trong cắm trại, đi bộ đường dài và leo núi. Việc xây dựng trung tâm này trong khuôn khổ công viên nhằm mục đích nâng cao nhận thức về việc làm cho không gian tự nhiên dễ tiếp cận hơn và thu hút tất cả mọi người, bất kể chủng tộc hay sắc tộc, đến công viên để tận hưởng.

“Chúng ta phải truyền cảm hứng cho những người trẻ tuổi từ mọi thành phần theo đuổi việc học tập để mở rộng kiến thức và tình yêu của họ đối với thế giới tự nhiên và bảo tồn nó thành tương lai”, Mutlow cho biết.

15:48 09/08/2023