Sau sự cố thương tâm xảy ra tại tòa nhà chung cư mini thuộc địa bàn phường Khương Đình (Thanh Xuân, Hà Nội). Câu chuyện về công tác quản lý, vận hành nhà chung cư mini lại làm nóng dư luận, trong đó rất nhiều ý kiến cho rằng, một trong những nguyên nhân là do “lỗ hổng” về pháp lý.

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trao đổi với ông Trần Huy Ánh - chuyên gia về lĩnh vực quy hoạch – kiến trúc.

Ông có đánh giá thế nào về câu chuyện phát triển chung cư mini trên địa bàn Thủ đô nói riêng và đô thị lớn nói chung?

- Đất nước chúng ta đã từ một nền kinh tế bao cấp chuyển sang kinh tế thị trường, nó đã giải phóng rất nhiều nội lực của quốc gia và quá trình đô thị hóa cũng như công nghiệp hóa, phát triển mạnh mẽ thì đi cùng với quá trình đó là có việc là có những cuộc di cư từ các vùng nông thôn, đó là những người lao động gồm lao động phổ thông và cả những người lao động trí thức nữa; rồi một lực lượng lớn học sinh, sinh viên đến các trung tâm TP lớn vừa học tập nhưng mà cũng tìm cơ hội việc làm.

Do vậy, nhu cầu về nhà ở tăng vọt, đặc biệt là nhà ở giá rẻ, trong đó có nhà chung cư mini, đấy là nhu cầu tất yếu của xã hội. Chúng ta đã vừa đón trước, vừa thích ứng với sự thay đổi cho quá trình phát triển. Mặc dù thu nhập của người dân đã tăng lên rất nhiều, nhưng Việt Nam là một quốc gia mà người dân tiếp cận nhà ở tương đối khó khăn, thậm chí còn khó khăn hơn cả Hàn Quốc, Hồng Kông hay những quốc gia phát triển khác.

Vì vậy, nhiều gia đình phải tìm đến một phân khúc nhà ở có giá thành hợp lý hơn, chung cư mini lại là cứu cánh, một sản phẩm tất yếu của giai đoạn quá độ phát triển đô thị và chúng ta phải nhìn nhận nó có đóng góp không nhỏ trong cuộc phát triển. Tuy nhiên, quy định pháp lý dành cho sản phẩm này vẫn còn rất nhiều lúng túng.

Tại sao nói những quy định pháp lý của sản phẩm này vẫn còn nhiều lúng túng, trong khi đã được quy định chi tiết trong Luật Nhà ở năm 2014 và nhiều Nghị định khác?

- Cái lúng túng ở đây là quy văn bản luật đã không định danh nó, không định danh thì không quản lý, không có một sự điều chỉnh quan hệ, quy chuẩn, quy phạm phù hợp... Nên chung cư mini đang tồn tại nhưng nằm ngoài lề của sự kiểm soát chất lượng theo tiêu chuẩn, quy chuẩn; Thứ hai nữa là mâu thuẫn về chất lượng xây dựng công trình. Chính phủ phân công Bộ Xây dựng là cơ quan đưa ra các tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy phạm về chất lượng và phân cấp về các sở, ngành, địa phương.

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cũng là một cơ quan để mà giám sát thực thi các tiêu chuẩn, quy chuẩn đó, nhưng cái khó khăn nhất là có bộ máy quản lý mà không có đối tượng, định danh đối tượng là gì. Cho nên khi cấp phép và quản lý xây dựng thì lại không có cấp phép cho chung cư mini, nên phần lớn đều xin cấp phép làm nhà ở, từ đó tạo lên “lỗ hổng”; Chung cư mini tồn tại vừa hợp pháp, vừa không hợp pháp, có thể bán nhưng lại bằng hình thức viết tay, không được cơ quan quản lý cấp quyền sở hữu... Đó chính là những vấn đề của cả xã hội quan tâm đến việc xây dựng chung cư mini.

Thêm nữa, chúng ta nói về vấn đề chung cư mini xây dựng sai phép, nghĩa là nó được cấp phép và được xây dựng trên đất hợp pháp, việc xây dựng sai phép là câu chuyện của chính quyền các địa phương, trách nhiệm trong công tác kiểm tra, kiểm soát, phát hiện và xử lý vi phạm. Nhưng điều đáng quan ngại đối với vấn đề này đó chính là sự thỏa hiệp của một bộ phận cán bộ, lãnh đạo cơ quan quản lý Nhà nước hoặc có liên quan đến lợi ích nhóm...

Vậy giải pháp cấp bách hiện nay để giải quyết vấn đề này là gì, thưa ông?

- Câu chuyện hiện tại chúng ta cần đặc biệt quan tâm đó là khung pháp lý trong công tác quản lý, để cho nó phù hợp với tình hình thực tế của đất nước kinh tế, vì chúng ta phải hiểu rằng sản phẩm nhà ở này nó gắn với lợi ích của một lượng lớn người thu nhập thấp sinh sống ở các đô thị.

Pháp lý ở đây là chúng ta cần phải định danh cụ thể sản phẩm chung cư mini, trong đó có việc cấp phép xây dựng cho chung cư mini, kèm theo đó là những quy chuẩn, tiêu chuẩn chi tiết hơn. Đồng thời cũng phải nếu rõ được trách nhiệm của cơ quan thực thi, giám sát...

Liên quan đến sự cố cháy chung cư mini tại phường Khương Đình, nguyên nhân được xác định là do chập điện trong quá trình sạc xe điện. Nhiều chung cư đã thực hiện cấm sạc xe điện, ông có đánh giá thế nào về việc này?

- Cần phải nhìn nhận nguyên nhân sâu xa của vấn đề là chúng ta có rất nhiều cơ quan nghiên cứu cứu khoa học, những cơ quan nghiên cứu về quy chuẩn chất lượng nhưng mà “con voi để lọt lỗ kim”. Tất cả những sản phẩm pin trôi nổi trên thị trường được lắp ráp vào hàng triệu xe điện là những vật liệu rẻ tiền, thậm chí là tái chế, chất lượng của nó kiểm soát và nhiều quốc gia cấm nhập khẩu nhưng mà chúng ta tràn lan, kể cả trong trường học, bệnh viện, chung cư... cực kỳ nguy hiểm và chúng ta đang thiếu đi một cái ứng xử đối với vấn đề này.

Bởi vậy, cần phải sớm loại bỏ những sản phẩm kém chất lượng ra khỏi những nơi tập trung đông người là việc làm vô cùng cần thiết, cần thực hiện ngay lập tức, coi đó là một cái nguyên nhân cháy nổ tiềm tàng. Như vậy, để đảm bảo an toàn cần phải gom những chiếc xe đó vào một mô hình mà có thể kiểm soát một cách an toàn hơn, nếu chúng ta sống bên cạnh những quả bom cháy như thế thì không bao giờ chúng ta có được cuộc sống an toàn cả.

Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận thực tế rằng chung cư mini đấy là sản phẩm của nền kinh tế thị trường, một sản phẩm rất năng động. Cho nên nếu chúng ta chấp nhận chung cư mini cũng có nghĩa là chấp nhận rất nhiều những yếu tố không bình thường. Nếu muốn có một nơi ở chất lượng cao hơn thì giá thành lại cao, vượt quá tầm khả năng của người thu nhập thấp, vấn đề quan trọng nhất vẫn là pháp lý và trách nhiệm từ các cơ quan quản lý, giám sát.

Xin cảm ơn ông!

08:38 20/09/2023