Được bắt đầu từ năm 2014, Giải thưởng Tạ Quang Bửu là giải thưởng hằng năm của Bộ KH&CN tôn vinh các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu cơ bản thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, góp phần thúc đẩy nghiên cứu khoa học cơ bản nói riêng và KH&CN Việt Nam tiếp cận trình độ quốc tế, tạo tiền đề cho KH&CN của đất nước hội nhập và phát triển.
 Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh trao giải thưởng chính Tạ Quang Bửu 2016 cho hai nhà khoa học. |
Các công trình khoa học nhận được giải thưởng Tạ Quang Bửu phải được các nhà khoa học thực hiện ở Việt Nam, hoặc nếu có hợp tác quốc tế thì phần công việc được thực hiện ở Việt Nam phải là chủ yếu và đóng vai trò quyết định. Hội đồng xét chọn giải thưởng chủ yếu gồm các nhà khoa học tiêu biểu, đại diện cho các lĩnh vực khoa học liên quan đến giải thưởng và một số nhà khoa học quốc tế có uy tín. Các công trình được đánh giá qua uy tín của tạp chí chuyên ngành mà công trình đã được đăng và nội dung khoa học nổi trội của công trình dựa trên các ý kiến phản biện và được các hội đồng khoa học chuyên ngành của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ quốc gia sơ tuyển. Mỗi công trình đều được gửi xin đánh giá của các nhà khoa học uy tín trong nước và quốc tế. Và cuối cùng, các công trình được tặng giải thưởng đều nằm trong top đầu trong hàng trăm các tạp chí ISI có uy tín trong từng chuyên ngành và mỗi công trình đều có những kết quả đỉnh cao tầm cỡ quốc tế. Đây là năm thứ ba xét tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu. Qua hai lần trao, giải đã vinh danh 6 nhà khoa học với 6 công trình nghiên cứu đặc biệt xuất sắc. Năm 2016, Ban tổ chức đã tiếp nhận 49 hồ sơ đăng ký tham gia Giải thưởng. Giải thưởng chính Tạ Quang Bửu đã được trao cho hai nhà khoa học là GS.TS Nguyễn Văn Hiếu, sinh năm 1972, Đại học Bách khoa Hà Nội, và PGS.TS Nguyễn Ngọc Minh, sinh năm 1979, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội. Giải thưởng trẻ Tạ Quang Bửu được trao cho TS Phùng Văn Đồng, sinh năm 1981, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Quốc gia.
 Giải thưởng trẻ Tạ Quang Bửu 2016 được trao cho TS Phùng Văn Đồng, sinh năm 1981. |
Các công trình khoa học của hai giải thưởng chính đều thuộc lĩnh vực khoa học thực nghiệm, có ý nghĩa thực tiễn và khả năng ứng dụng rất lớn. Công trình khoa học của GS.TS Nguyễn Văn Hiếu thuộc lĩnh vực Khoa học Vật liệu (Vật lý) đưa ra phương pháp mới chế tạo nano thứ cấp có khả năng mở rộng được ứng dụng không những trong nano cảm biến nhạy khí mà còn trong nhiều lĩnh vực khác như linh kiện điện tử nano, pin năng lượng. Công trình khoa học của PGS.TS Nguyễn Ngọc Minh thuộc lĩnh vực Khoa học Thổ nhưỡng và Đất, nghiên cứu được cấu trúc phytolith được hình thành trong quá trình kết tủa silic ở thân cây lúa, từ đó đề xuất ra quy trình xử lý rơm rạ tránh ô nhiễm môi trường và tăng độ phì cho đất trồng trọt có thể áp dụng được trên quy mô đại trà trên các vùng đồng bằng trồng lúa.
Ngoài ra, công trình khoa học của nhà khoa học trẻ TS Phùng Văn Đồng thuộc lĩnh vực thiên văn học và vật lý năng lượng cao có ý nghĩa lý thuyết rất cao, góp phần vào việc giải thích cấu tạo vật chất và năng lượng của vũ trụ, đã phát triển và hiệu chỉnh mô hình chuẩn đã có 3-3-1 của vật chất tối trong vũ trụ thành mô hình 3-3-1-1 thông qua sử dụng các tính chất đối xứng. Phát biểu tại buổi lễ trao giải, ông Chu Ngọc Anh - Bộ trưởng Bộ KH &CN cho rằng trong thời gian gần đây Đảng và Nhà nước đã có nhiều văn kiện, Nghị quyết khẳng định vai trò và vị thế hết sức quan trọng của KH&CN trong phát triển bền vững nền kinh tế đất nước. Do vậy cộng đồng khoa học gồm những người trực tiếp làm khoa học, và các nhà quản lý lĩnh vực KH&CN phải chung tay để đáp ứng yêu cầu của Đảng và Nhà nước. Các nhà khoa học được nhận giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2016 với tuổi đời còn rất trẻ, đã có thành tích xuất sắc trong công tác nghiên cứu cơ bản được quốc tế công nhận chính là minh chứng cho sự cố gắng vươn lên không ngừng của giới khoa học Việt Nam trong điều kiện còn khó khăn so với bạn bè thế giới. Mong rằng các nhà khoa học được nhận giải năm nay tiếp tục lan tỏa tài năng sức sáng tạo của mình để đất nước ngày càng có nhiều hơn các nhà khoa học, giáo sư trẻ tài năng được thế giới công nhận. Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cũng đã yêu cầu các nhà khoa học trẻ chung sức với cộng đồng các nhà khoa học trong các lĩnh vực để tăng cường tiềm lực, trình độ của nền KH&CN Việt Nam dần tiệm cận với thế giới.
| Mỗi cá nhân được trao giải thưởng sẽ nhận được bằng chứng nhận của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, tiền thưởng 200 triệu đồng (đối với giải thưởng dành cho tác giả công trình khoa học) và 50 triệu đồng (đối với giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ là tác giả của công trình khoa học). |
