Từ quy hoạch Singapore đến bài học cho Hà Nội:
Bài 2: Singapore quy hoạch đô thị khoa học và linh hoạt như thế nào?
Kinhtedothi - Kinh nghiệm quy hoạch đô thị của Singapore không chỉ nằm ở việc lập kế hoạch mà còn ở khả năng điều chỉnh kịp thời trước những thay đổi toàn cầu, mang lại bài học quý giá cho nhiều quốc gia đang tiến hành quá trình đô thị hóa nhanh chóng.
Sau khi trở thành quốc gia độc lập vào năm 1965, Singapore phải đối mặt với vô vàn thách thức: nhà ở thiếu thốn, ô nhiễm nghiêm trọng, thất nghiệp cao và thiếu đất đai. Trước những vấn đề trên, cố Thủ tướng Lý Quang Diệu khi đó đã nhấn mạnh rằng quy hoạch đô thị phải là nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Với sự hỗ trợ từ Liên Hợp Quốc, Singapore bắt đầu xây dựng khung quy hoạch hiện đại, tập trung vào việc sử dụng đất hiệu quả và bảo vệ môi trường.
Trong bối cảnh nguồn tài nguyên hạn chế, mật độ dân cư cao và áp lực từ biến đổi khí hậu, đảo quốc với diện tích chỉ hơn 700km2 và dân số gần 6 triệu người đã xây dựng một hệ thống quy hoạch đô thị khoa học, dài hạn nhưng linh hoạt, giúp nước này chuyển mình từ một thành phố cảng nghèo nàn những năm 1960 thành "Thành phố trong vườn" xanh sạch đẹp.
Hệ thống quy hoạch đô thị khoa học, dài hạn nhưng đầy linh hoạt giúp Singapore chuyển mình thành một "Thành phố trong vườn" xanh sạch đẹp. Ảnh: Unsplash
Khung quy hoạch hai tầng dài hạn
Hệ thống quy hoạch đô thị của Singapore được xây dựng trên hai tầng chính, do Cơ quan Tái phát triển Đô thị (URA) quản lý. Tầng dài hạn là Kế hoạch Tổng thể (Long-Term Plan, trước đây gọi là Concept Plan), với định hướng phát triển kéo dài tới 40-50 năm.
Kế hoạch này đảm bảo đất đai được phân bổ hợp lý cho nhà ở, công nghiệp, thương mại, giao thông và không gian xanh, đồng thời đưa ra những dự báo về dân số và nhu cầu kinh tế trong tương lai.
Kế hoạch Tổng thể đầu tiên năm 1971 đã vạch ra mô hình "vành đai xanh" xung quanh khu vực trung tâm, với các khu dân cư mới, khu công nghiệp và hệ thống giao thông hiện đại như các tuyến tàu điện thuộc Hệ thống Giao thông Đại chúng Tốc độ cao (MRT).
Để giữ tính khoa học và linh hoạt, Kế hoạch Tổng thể được rà soát định kỳ 10 năm một lần, cho phép điều chỉnh theo biến động thực tế. Ví dụ, Kế hoạch năm 1991 chuyển trọng tâm từ phát triển kinh tế sang nâng cao chất lượng sống, tăng không gian xanh và bảo tồn di sản. Đến Kế hoạch của các năm 2001 và 2011, Singapore chuyển sang nhấn mạnh tính bền vững, tích hợp ý kiến cộng đồng qua các diễn đàn công khai.
Gần đây nhất, Kế hoạch Tổng thể năm 2021 tiếp tục hướng Singapore tới xây dựng "Thành phố trong thiên nhiên", với mục tiêu tăng diện tích xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Bản đồ Kế hoạch Tổng thể 2021 của Singapore, trong đó:các phần màu cam biểu thị khu vực dân cư, phần màu xanh lam là trung tâm thương mại, màu tím là khu công nghiệp, xanh lá mạ dành cho các không gian mở/sáng tạo/ nông nghiệp, xám là cơ sở hạ tầng, đỏ là các cơ sở giáo dục, xanh lá cây đậm cho mục đích đặc biệt, vàng nhạt là đất dự phòng, vàng kẻ vạch là các khu vực phát triển tương lai. Nguồn: URA
Linh hoạt trong các kế hoạch trung hạn
Bổ trợ cho những kế hoạch dài hạn của Singapore trong quy hoạch đô thị là Master Plan (kế hoạch trung hạn). Quy hoạch này chi tiết hóa việc sử dụng đất trong khoảng thời gian 10-15 năm, và được cập nhật 5 năm một lần.
Master Plan quy định cụ thể mật độ xây dựng, khu vực chức năng và mật độ dân cư, đồng thời đảm bảo tính pháp lý và minh bạch cho từng lô đất. Nhờ cơ chế rà soát thường xuyên, Singapore có thể nhanh chóng ứng phó với thay đổi, như tăng cường không gian xanh sau đại dịch Covid-19 hay mở rộng sử dụng đất ngầm, trên cao và nổi trên biển để tối ưu hóa nguồn tài nguyên hạn chế.
Một điểm nổi bật khác trong các Master Plan là cách thức quy hoạch dựa trên kịch bản (scenario-based planning). Thay vì dự báo một chiều, các nhà quy hoạch xem xét nhiều khả năng tương lai, từ tăng trưởng dân số đến rủi ro khí hậu, giúp tạo ra các lựa chọn linh hoạt. Điều này thể hiện rõ trong việc chuyển từ mô hình dự báo cứng nhắc sang thích ứng đa chiều, đặc biệt từ những năm gần đây khi vấn đề biến đổi khí hậu trở nên cấp bách.
Xây dựng thành phố xanh và bền vững
Kinh nghiệm của Singapore còn nằm ở việc kết hợp quy hoạch với phát triển xanh. Từ ý tưởng "Garden City" của cố Thủ tướng Lý Quang Diệu năm 1967, đảo quốc này đã phủ xanh khắp nơi: công viên, vườn thẳng đứng, mái nhà xanh và hành lang cây xanh kết nối.
Đến nay, gần 50% diện tích Singapore là không gian xanh, với hơn 7.800ha công viên và khu bảo tồn. Kế hoạch Singapore Green Plan 2030 tiếp tục đẩy mạnh mục tiêu này, hướng tới giảm phát thải carbon, tăng năng lượng tái tạo và sản xuất thực phẩm địa phương đạt 30% nhu cầu.
Quy hoạch đô thị Singapore không chỉ khoa học mà còn lấy con người làm trung tâm. Các khu dân cư mới được thiết kế theo mô hình "thành phố 15 phút", nơi cư dân tiếp cận tiện ích cơ bản trong khoảng cách ngắn. Hệ thống giao thông công cộng hiệu quả, với MRT và xe buýt chiếm tỷ lệ lớn, giúp giảm ùn tắc và ô nhiễm.
Đồng thời, việc tham vấn công chúng qua các buổi trưng bày và hội thảo giúp đảm bảo kế hoạch phản ánh nguyện vọng người dân, tăng tính đồng thuận và hiệu quả thực thi.
Đến nay, gần 50% diện tích Singapore là không gian xanh, với hơn 7.800ha công viên và khu bảo tồn. Ảnh: Unsplash
Thành công của Singapore chứng minh rằng quy hoạch đô thị linh hoạt, dựa trên dữ liệu khoa học và tầm nhìn dài hạn, có thể biến hạn chế thành lợi thế. Từ một quốc gia thiếu đất đai, Singapore nay là một trong những nước đáng sống nhất thế giới, với chỉ số xanh cao và kinh tế phát triển bền vững.
Những bài học này đặc biệt quý giá cho các nước đang bắt tay vào quá trình đô thị hóa, cần sự cân bằng giữa tăng trưởng nhanh và bảo vệ môi trường. Bằng cách học hỏi từ Singapore, các nước có thể xây dựng những đô thị hiện đại, xanh sạch và thân thiện hơn với con người.
|
Trong bối cảnh Hà Nội đang đối mặt với tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số cơ học tăng mạnh và áp lực lên hạ tầng ngày càng lớn, kinh nghiệm quy hoạch khoa học, dài hạn nhưng linh hoạt của Singapore mang lại nhiều gợi ý thực tiễn. Trước hết, Hà Nội cần chuyển từ cách làm quy hoạch “cứng”, ít điều chỉnh sang xây dựng hệ thống hai tầng như Singapore: một đồ án tổng thể định hướng 40-50 năm và một quy hoạch chung được rà soát, cập nhật cứ 5-10 năm một lần. Điều này giúp Thủ đô chủ động ứng phó với các biến số về đất đai, biến đổi dân số hay tác động của khí hậu thay vì liên tục phải điều chỉnh cục bộ, dẫn đến chồng chéo và lãng phí. Thứ hai, Singapore chứng minh rằng việc công khai, lấy ý kiến người dân thường xuyên không làm chậm tiến độ mà ngược lại còn tăng tính khả thi và đồng thuận. Hà Nội hoàn toàn có thể học theo cách URA tổ chức các buổi trưng bày quy hoạch kéo dài hàng tháng, kết hợp nền tảng trực tuyến và hội thảo theo cấp phường, xã để hàng triệu người dân thực sự tham gia, thay vì chỉ lấy ý kiến mang tính hình thức. Thứ ba, việc dành quỹ đất sạch dài hạn cho không gian xanh và hành lang sinh thái mà Singapore kiên quyết thực hiện từ những năm 1970 là bài học đắt giá. Hà Nội hiện ước tính chỉ còn khoảng 1-2m2 cây xanh/người, trong khi Singapore đã đạt gần 70m2/người. Việc sớm xác định các "không gian xanh", “vành đai xanh” trong quy hoạch tổng thể, đồng thời cương quyết không chuyển đổi mục đích sử dụng đất tại những không gian này, sẽ giúp Thủ đô tránh được tình trạng bê tông hóa tràn lan như thời gian qua. Cuối cùng, Singapore cho thấy quy hoạch phải đi trước một bước và dựa trên kịch bản. Hà Nội có thể áp dụng phương pháp lập nhiều kịch bản dân số (chẳng hạn từ 9 đến 12 triệu người giai đoạn 2045-2065), kịch bản ngập lụt, kịch bản phát triển kinh tế khác nhau để từ đó dự trữ quỹ đất, hạ tầng giao thông và tiện ích một cách linh hoạt. Khi làm được những điều này, Hà Nội không chỉ giảm ùn tắc, ô nhiễm mà còn tiến gần hơn đến hình ảnh một thủ đô xanh, văn hiến và hiện đại đúng nghĩa. |
Đọc BÀI 1: Singapore đã thoát khủng hoảng nhà ở và đổi mới diện mạo đô thị ra sao?
