Chương trình Đường lên đỉnh Olympia cho biết đã nhận được ý kiến thắc mắc của khán giả về một số câu hỏi trong cuộc thi Chung kết Đường lên đỉnh Olympia năm 2022. Bởi vậy, chương trình đã làm việc với thành viên ban cố vấn là nhà sử học Lê Văn Lan để cung cấp thông tin đến khán giả.
Thứ nhất, ở phần thi về đích của thí sinh Bùi Anh Đức (trường THPT Sơn La, tỉnh Sơn La), chương trình đã hỏi: “Dân gian có những câu: "Chu tri rành rành/ Cái đanh nổ lửa/ Con ngựa đứt cương/ Ba vương tập đế/ Cấp kế đi tìm/Hú tim bắt ập”. Ở đây, “ba vương” là ba vị vua nào?”. Đáp án của chương trình đưa ra là: Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi.
Theo nhà sử học Lê Văn Lan, trong sách Kinh Thi Việt Nam (NXB Tri thức - được thực hiện theo ấn bản Kinh Thi Việt Nam của Hàn Thuyên xuất bản cục 1941 - 1945), tác giả Trương Tửu có đoạn viết về những câu này như sau: “Chu tri rành rành” nghĩa rằng bá cáo cho mọi người đều biết. Câu thứ hai là “Cái đanh nổ lửa” nói về việc quân đội pháp bắn súng vào cửa Đà Nẵng. Câu thứ ba là “Con ngựa đứt cương” chỉ sự băng hà của vua Tự Đức và sự rối loạn của triều đình lúc bấy giờ.
Hồi đó bọn Tường Thuyết chuyên quyền giết hại nhiều người trung trực. Chúng dám làm trái cả di chúc của Tiên Vương, bỏ Dục Đức vào ngục tối, lập Hiệp Hòa làm vua. Sau chúng lại giết Hiệp Hòa đem Kiến Phúc thay vào. Rồi chúng lại giết Kiến Phúc tôn Hàm Nghi lên ngôi báu. Ba ông vua kế tiếp nhau như thế nên mới có câu: Ba vương lập đế.
Đến triều vua Hàm Nghi thì Thuyết nổi lên bài Pháp bị thất bại phải đem vua đi trốn. Một mặt, quân đội Pháp lo dẹp loạn, một mặt tìm kế bắt Hàm Nghi cho yên lòng dân. Vì thế mà có câu: Cấp kế đi tìm".
Nhà sử học Lê Văn Lan xác nhận lại: Việc phế - lập 3 vua trên diễn ra trong khoảng một năm chứ không phải trong vòng chưa đầy 4 tháng. Do đó, đáp án "Hiệp Hòa, Kiến Phúc, Hàm Nghi" là không sai.
Thứ hai, trong phần thi Về đích của thí sinh Vũ Bùi Đình Tùng (trường THPT Chuyên Trần Phú, Hải Phòng), chương trình đã hỏi: “Tấm bản đồ địa lí nào của nước ta về khoảng năm 1838, có ghi hai tên “Hoàng Sa” và “Vạn Lý Trường Sa” thuộc lãnh thổ Việt Nam?”. Đáp án của chương trình đưa ra là: “Đại Nam nhất thống toàn đồ”. Còn thí sinh Vũ Bùi Đình Tùng trả lời: “Đại Nam thống nhất toàn đồ”.
Ngay tại cuộc thi này, nhà sử học Lê Văn Lan đã có giải thích quyết định cho điểm thí sinh Đình Tùng như sau: Trong tổ hợp từ làm tên của bản đồ này, có 2 từ "thống nhất", "nhất thống". Ngôn ngữ thế kỷ XIX gọi đó là “nhất thống”, tức là thu hết cả về làm một. Còn đến thời đại chúng ta, ngôn ngữ ấy thành ra là "thống nhất"... Nguyên văn thì phải nói "Đại Nam nhất thống toàn đồ". Nhưng tinh thần của "nhất thống" hay "thống nhất" là một và học sinh đã nói được.
Nhà sử học Lê Văn Lan cho biết thêm: “Điều quan trọng ở đây, học sinh đã có sự chủ động tìm hiểu, nắm bắt kiến thức về một tấm bản đồ quan trọng, giúp khẳng định chủ quyền không thể chối cãi của Việt Nam với 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; câu trả lời đó cũng không làm người nghe hiểu lầm sang một tấm bản đồ nào khác, tránh tầm chương trích cú. Vì vậy học sinh hoàn toàn xứng đáng có điểm và phải được điểm với câu trả lời đã đưa ra".
Trước đó, Ban tổ chức Chương trình Đường lên đỉnh Olympia đã phát thông báo đính chính về sai sót trong việc không công nhận đáp án đúng của thí sinh Bùi Anh Đức ở một câu hỏi Tiếng Anh tại trận chung kết năm 2022. Sai sót này đã làm sai điểm số chung cuộc của thí sinh Anh Đức; tuy nhiên, theo Ban tổ chức, số điểm không làm thay đổi thứ hạng các thí sinh trong trận chung kết.
Sáng 2/10, trận Chung kết Đường lên đỉnh Olympia lần thứ 22 với sự tham gia tranh tài của 4 "nhà leo núi": Vũ Bùi Đình Tùng (trường THPT chuyên Trần Phú, Hải Phòng); Đặng Lê Nguyên Vũ (trường THPT Bắc Duyên Hà, Thái Bình), Bùi Anh Đức (trường THPT chuyên Sơn La) và Vũ Nguyên Sơn (trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam) đã diễn ra gay cấn, hấp dẫn và nghẹt thở. Trải qua 4 vòng thi, Đặng Lê Nguyên Vũ xuất sắc và thuyết phục khi giành vòng nguyệt quế, nhận phần thưởng 40.000 USD và trở thành Nhà vô địch Olympia năm thứ 22.
