Bão qua, muối tan - diêm dân Sa Huỳnh bật khóc giữa đồng

Sáng sau bão, vợ chồng ông Nguyễn Văn Á ra đồng mà lòng nặng trĩu. Cả 2 chỉ còn biết lượm lặt những tấm bạt rách, đoạn dây nhợ, thanh tre kê muối… trong tiếng thở dài.

Trước bão, ông bà đã cẩn thận phủ bạt, gia cố đống muối hơn 30 tấn. Nhưng chỉ sau một đêm, tất cả tan chảy trong làn nước mặn. Họ chỉ kịp hốt vội được 95 bao, còn hơn 25 tấn muối bị hòa tan.

“Chúng tôi làm 10 thửa ruộng muối, dành phần lớn để bán dịp tết khi giá tăng. Ai ngờ đâu muối chưa kịp bán đã thành nước”- bà Trần Thị Thiểu (vợ ông Á) bật khóc.

Đêm bão đổ bộ, gió rít gào, sóng dữ ầm ào vỗ vào bờ, phá tan hoang kè chắn, nhà cửa và đường sá ven biển. Triều cường dâng cao chưa từng có, tràn qua đê bao đồng muối Sa Huỳnh, nhấn chìm cả vùng sản xuất rộng lớn.

Cán bộ phường đã vận động bà con chèn chống nhà cửa, kê cao đồ đạc, nhưng không ai ngờ nước biển dâng nhanh như thế. Nước tràn qua đê gần cả mét, ngập đường bê tông 5 - 6 tấc.

Ông Á nói, giọng chậm rãi: “Tôi sống ở đây 60 năm rồi, chưa bao giờ thấy nước lớn như vậy. Triều cường dâng ban đêm nên bà con không dám ra cứu, rất nguy hiểm. Đêm sau bão, sóng vẫn còn mạnh, nhiều đoạn đê tiếp tục bị xói lở thêm”.

Trên cánh đồng tan hoang, ông Nguyễn Mau - Đội trưởng đội sản xuất số 1, Hợp tác xã muối 1 Sa Huỳnh - cầm sổ ghi chép từng hộ bị thiệt hại. Hộ ít mất vài tấn, hộ nhiều đến hàng chục tấn muối. Nặng nhất là ông Lê Lệ với gần 80 tấn muối bị nước cuốn trôi.

“Chúng tôi làm nghề này cả đời, quen với nắng cháy da và gió biển mặn mòi. Nhưng nhìn hạt muối mồ hôi nước mắt tan biến thế này, đau xót lắm”- ông Lệ nói.

Vợ chồng ông Lệ có 18 ô ruộng muối, tổng diện tích gần 900 m². Cả năm tích cóp để chờ giá muối nhích lên dịp Tết - thường là thời điểm ngư dân trúng mùa cá cơm, muối Sa Huỳnh vì thế được ưa chuộng.

“Nếu bán sớm, giá chỉ 2.200 đồng/kg. Vợ chồng tôi chờ lên 2.500 đồng mới bán để có tiền sắm tết, ai ngờ bão cuốn trôi tất cả”- ông Lệ buồn rầu.

Tính sơ, riêng ông Lệ mất hơn 170 triệu đồng, gia đình bà Thiểu cũng thiệt hại hơn 60 triệu đồng - số tiền quá lớn với người dân chỉ biết trông vào nghề muối.

Không chỉ muối, những tấm bạt trải ruộng cũng bị nước biển cuốn rách, tăng thêm tổn thất cho diêm dân. Sau bão, nhiều người ra đồng lượm lại bạt mà chẳng tấm nào còn nguyên. Mỗi ô ruộng 50m² cần 3 triệu đồng để mua bạt mới. Như ông Lệ, 18 ô thì phải tốn 54 triệu đồng.

Nỗi nhọc nhằn của diêm dân Sa Huỳnh không chỉ ở một vụ muối mất trắng, mà còn trong bao năm lam lũ giữ nghề. Trước đây, đê bao giữa đầm Nước Mặn và đồng muối đều do người dân tự đắp. Họ gánh từng gánh đất, cắm tre, bó bổi để ngăn nước. Có năm triều cường làm vỡ đê, bà con lại phải làm lại từ đầu. Gần đây, Nhà nước đầu tư kè bê tông, đường nội đồng, người dân phấn khởi lắm. Thế nhưng, bão số 13 đã cuốn phăng đi thành quả ấy.

Theo Chủ tịch UBND phường Sa Huỳnh Nguyễn Viết Thanh, bão số 13 khiến hơn 4.000 tấn muối bị hòa tan, thiệt hại hơn 8 tỷ đồng. Ngoài ra, 405 lồng bè nuôi hải sản cũng bị phá hủy, ước tính hàng chục tỷ đồng.

“Chính quyền đang rà soát thiệt hại để đề xuất tỉnh hỗ trợ khắc phục, đặc biệt là kinh phí trải bạt đồng muối, giúp bà con sớm ổn định sản xuất”- ông Thanh cho biết.

Bao đời nay, những hạt muối Sa Huỳnh không chỉ mặn vị biển, mà còn mặn cả mồ hôi của người dân bám nghề. Sau mỗi trận thiên tai, diêm dân vẫn gượng dậy từ đôi bàn tay chai sạn, dựng lại ruộng muối, nuôi hy vọng vào mùa nắng mới. Nhưng lần này, thiệt hại quá nặng nề, họ rất cần sự chung tay, trợ lực từ Nhà nước và cộng đồng.

Đồng muối Sa Huỳnh nằm ở phía đông nam tỉnh Quảng Ngãi, có diện tích hơn 100 ha với hơn 500 hộ diêm dân. Mỗi năm, sản lượng đạt 6.000 - 8.000 tấn, có năm vượt 10.000 tấn. Năm 2011, muối Sa Huỳnh được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận thương hiệu tập thể; cuối năm 2024, nghề làm muối Sa Huỳnh được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.