Cụm di chỉ Vườn Chuối được các nhà nghiên cứu khảo cổ học phát hiện và nghiên cứu từ năm 1969, có tổng diện tích phân bổ di tích gần 12.000m2. qua nhiều đợt khảo cổ đã thu được nhiều di vật khẳng định sự tồn tại của con người tại đây từ văn hóa tiền Đông Sơn, kéo dài suốt từ 3500 năm cho đến 1800 năm trở lại đây. Ghi nhận ý kiến của các nhà khoa học, UBND TP Hà Nội đã giao cho Sở VH&TT Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học và các cơ quan liên quan tiến hành khai quật và nghiên cứu, đề ra biện pháp bảo tồn.

Trên cơ sở khai quật và nghiên cứu, cuối tháng 6/2021, Sở VH&TT Hà Nội vừa có văn bản gửi UBND TP Hà Nội, Cục Di sản văn hóa đề xuất hai phương án bảo tồn. Theo đó, phương án 1 sẽ thực hiện nghiên cứu bảo tồn diện tích khu vực phía Đông khu di chỉ (diện tích khoảng 6.000m2), đưa khu vực này vào danh mục di tích của TP. Từ đó xây dựng các bước tiếp theo để bảo tồn, phát huy giá trị di tích; đồng thời thực hiện phương án khai quật di dời các di tích, di vật ở khu vực phía Tây khu di chỉ trước khi giải phóng mặt bằng, phục vụ xây dựng tuyến đường vành đai 3 và 5 của thành phố. Phương án 2 sẽ thực hiện nghiên cứu bảo tồn toàn bộ diện tích khu vực phía Tây khu di chỉ (diện tích khoảng 6.000m2) giống như ở khu vực phía Đông, nhằm bảo tồn toàn bộ khu di chỉ khảo cổ Vườn Chuối (diện tích khoảng 12.000m2). Đưa toàn bộ khu vực di chỉ vào danh mục di tích của TP, đồng thời xây dựng các bước tiếp theo để bảo tồn, phát huy giá trị di tích, xếp hạng, tiếp tục khai quật khảo cổ, xây dựng các công trình văn hóa phụ trợ... Tuyến đường vành đai 3, 5 của TP đoạn qua khu vực di chỉ, nghiên cứu làm cầu vượt.

Trong hai phương án trên, Sở VH&TT Hà Nội đề xuất nghiên cứu, bảo tồn khu di chỉ theo phương án 1 với lý do đảm bảo sự hài hòa giữa việc bảo tồn và phát triển, vừa phục vụ mục đích bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị di tích, vừa phục vụ việc xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đô thị. Từ đề xuất này, Cục Di sản Văn hóa đã ra văn bản thống nhất với đề nghị của Sở VH&TT Hà Nội về việc thực hiện nghiên cứu, bảo tồn khu vực phía Đông di chỉ Vườn chuối có diện tích khoảng 6.000m2. Lãnh đạo Cục Di sản đề nghị Sở VH&TT Hà Nội chủ trì lập danh mục, xây dựng hồ sơ xếp hạng di chỉ khảo cổ Vườn Chuối theo quy định để bảo vệ và phát huy giá trị theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

Với việc thống nhất phương án bảo tồn phía Đông khu di chỉ khảo cổ Vườn Chuối đã khiến các nhà khoa học và người dân ở đây rất vui mừng và bước đầu có hy vọng về một di sản có giá trị hiếm thấy được giữ gìn.  PGS.TS Bùi Văn Liêm - Phó Viện trưởng Viện Khảo cổ học nhận định, phương án bảo tồn nêu trên xuất phát từ ý kiến các nhà chuyên môn, đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo tồn di sản.

“Lãnh đạo TP Hà Nội rất thận trọng khi cho các nhà chuyên môn khai quật thêm 150m2 ở phía Đông cùng với 500m2 khai quật từ 2019 để cân nhắc phương án bảo tồn. Các nhà khoa học sau quá trình khai quật có kết luận giá trị phía Đông tương đương phía Tây, thậm chí có những mặt trội hơn ví như về địa tầng, mộ táng, tính xác thực và nguyên vẹn” - PGS.TS Bùi Văn Liêm nói.

PGS.TS Nguyễn Văn Huy - Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn phát huy di sản văn hóa Việt Nam  cũng đánh giá cao đề nghị lập danh mục, xây dựng hồ sơ xếp hạng di tích. “Nếu như được xếp hạng di tích thì Vườn Chuối sẽ được khoanh vùng bảo vệ và khi đó sẽ có vùng bảo vệ 1, vùng bảo vệ 2… Lúc đó các nhà khoa học sẽ có cơ sở để bảo vệ di tích” - PGS.TS Nguyễn Văn Huy chia sẻ.

Trong năm 2020 - 2021, Sở VH&TT Hà Nội đã giao Ban Quản lý Di tích Danh thắng Hà Nội phối hợp Viện Khảo cổ học và các cơ quan liên quan tiến hành khai quật khảo cổ tại nửa phía Đông khu di chỉ khảo cổ Vườn Chuối với tổng diện tích khai quật là 150 m2. Đợt khai quật đã làm phát lộ nhiều di tích, di vật có niên đại trải dài và liên tục từ giai đoạn văn hóa Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn; với những giá trị lịch sử, văn hóa to lớn, là nguồn sử liệu quý báu góp phần quan trọng trong việc nghiên cứu, tìm hiểu các giai đoạn văn hóa thời kỳ Hùng Vương và trước cũng như sau đó ở Hà Nội nói riêng và khu vực Bắc Bộ nói chung.