Bảo tồn văn hóa bằng công nghệ thực tế ảo

“Đề xuất phương án chùa diên Hựu – chùa Một Cột thời Lý” là sản phẩm của nhóm Sen Hertigen gồm TS Trần Trọng Dương (Viện Nghiên cứu Hán Nôm), nhà thiết kế Trần Thanh Tùng (Hội Di sản), KTS Đinh An Tuấn cùng các đồng nghiệp. Đây là một trong những sản phẩm đầu tiên trong chương trình tái lập các di sản kiến trúc – mỹ thuật thời Lý Trần như: Chùa Một Cột, Đài đèn Quảng Chiếu, chùa tháp Sùng Thiện Diên Linh, chùa Ngưỡng Sơn Linh Xứng, tháp Báo Thiên, An Nam tứ đại khí và nhiều di sản văn hóa khác. Trong đó, chùa Một Cột tại Hà Nội được tái hiện bằng công nghệ thực tế ảo là một nỗ lực hiện thực hóa, hình ảnh hóa cấu trúc bình đồ và nghệ thuật kiến trúc thời Lý để người xem có thể bước vào lịch sử.

Theo TS Trần Trọng Dương: Những kết quả nghiên cứu chùa Một Cột (còn được gọi là Liên Hoa Đài) đã được khởi nguồn từ hàng chục năm trước, với quá trình khảo sát cột đá chùa Dạm của nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ, nguyên giảng viên khoa Văn học, trường Đại học KHXH&NV Hà Nội. Từ những năm 2000, từ việc đo đạc kích thước, vị trí các lỗ được bố trí đều trên đầu cột, cùng rãnh trên đỉnh cột, so sánh và xác định đặc điểm chia đơn vị đo đạc của người xưa, kế thừa một số phán đoán trước đó, ông đi đến nhận định đây là một trụ chịu lực cho một khối kiến trúc ở trên. Từ những nhận định đó, với sự giúp đỡ của thầy và đồng nghiệp đi trước, cộng thêm quá trình khảo sát thực địa, TS Trần Trọng Dương đi đến việc nghiên cứu đầy đủ hơn về chùa Một Cột, từ đó nhận ra những tương đồng, thống nhất và chứng minh đó là một dạng kiến trúc mô phỏng thế giới quan Phật giáo. Đây cũng là cơ sở căn cứ cho việc tái dựng cấu trúc Liên Hoa Đài. Với những tư liệu hình ảnh, bản vẽ và sử liệu, văn hóa, tôn giáo, được xử lý bằng công nghệ thực tế ảo, hình ảnh chùa Một Cột thời Lý đã được phác thảo, phục hồi một cách công phu.

Hướng đi mới trong bảo tồn di sản

Những năm qua việc áp dụng khoa học - công nghệ, nhất là lĩnh vực công nghệ số đang thể hiện tính ưu Việt và phát huy vai trò ngày càng quan trọng trong hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản. Mới đây, nhân ngày Du lịch thế giới (27/9), Google Arts & Culture đã ra mắt bộ sưu tập gồm hàng nghìn bảo tàng và điểm đến văn hóa trên thế giới. Bên cạnh đó, với sự giúp đỡ của đối tác CyArk, 37 di sản văn hóa khắp thế giới sẽ được xuất hiện trên “Google tìm kiếm” bằng công nghệ thực tế ảo, bao gồm Lăng vua Tự Đức tại Huế. Đây không chỉ là niềm tự hào của người Việt Nam mà còn tạo cơ hội để thế giới biết đến vẻ đẹp kiến trúc, giá trị nghệ thuật khu lăng mộ này nói riêng và phương Đông nói chung.

Việc tái dựng chùa Một Cột bằng thực tế ảo qua đó cũng đã mở ra hướng ứng dụng mới trong nhiều lĩnh vực, gần nhất là trưng bày bảo tàng. PGS. TS Nguyễn Văn Huy chia sẻ: “Nhiều bảo tàng đã đầu tư hệ thống máy móc, công nghệ mới vào trưng bày hiện vật hoặc di sản phi vật thể. Tuy nhiên thực tế, nhiều nơi máy móc công nghệ lấy về rồi đắp chiếu, không hữu dụng vì thiếu nghiên cứu, không đầu tư nội dung. Dự án này như một mô hình mẫu để triển khai hoạt động".

TS Trần Trọng Dương kỳ vọng: Một ngày nào đó người Việt Nam của thế kỷ XXI có thể bước vào lịch sử, có thể đi dạo trong không gian lộng lẫy của nghệ thuật Phật giáo cung đình và đưa tay chạm vào hiện vật ngàn năm. Qua đó, để người xem hiểu bàn tay tài hoa của cha ông thể hiện qua từng nét chạm nét khắc trên từng đường nét kiến trúc. Trẻ em, học sinh, sinh viên có thể đeo kính để học tập, dạo chơi, trong các di sản văn hóa.