Đây là vấn đề được Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung nêu trong báo cáo một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khoá XV. Theo chương trình hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn ở kỳ họp này, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung là thành viên Chính phủ đầu tiên đăng đàn trả lời vào ngày 6/6.
Đảm bảo việc chi trả đầy đủ, kịp thời đúng đối tượng
Trước phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ 5 – Quốc hội khóa XV diễn ra vào ngày 6/6, Bộ trưởng LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung đã có báo cáo gửi đến các đại biểu Quốc hội về một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn, trong đó nhấn mạnh đến tình trạng trục lợi BHXH và rút BHXH một lần.
Theo báo cáo, tính đến hết tháng 5/2023, số người tham gia BHXH khoảng 17,47 triệu người, chiếm 37,48% lực lượng lao động trong độ tuổi, tăng 2,7% so với cùng kỳ năm 2022.
Theo quy định tại khoản 6 Điều 18 Luật BHXH thì người lao động có thể: “Ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp BHXH”. Quy định này nhằm tạo thuận lợi cho người lao động trong tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH, hoàn toàn phù hợp với các quy định của pháp luật về quyền công dân.
Xuất phát từ việc nhận thức của người lao động còn chưa đầy đủ, các đối tượng xấu đã lợi dụng quy định trên để tiếp cận, dụ dỗ, lôi kéo người lao động để thực hiện việc mua bán sổ BHXH của người lao động với giá rẻ kèm theo giấy ủy quyền nhận trợ cấp BHXH để sau đó làm thủ tục thanh toán với cơ quan BHXH và hưởng chênh lệch.
Bộ LĐ-TB&XH đã có công văn từ tháng 4/2020 gửi UBND các tỉnh, thành phố và BHXH Việt Nam để chỉ đạo các sở, ban, ngành có liên quan kịp thời cảnh báo, phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi thu mua sổ BHXH của người lao động và tăng cường công tác quản lý, kiểm soát chặt chẽ quy trình chi trả để đảm bảo việc chi trả được đầy đủ, kịp thời đúng đối tượng.
Mượn hồ sơ của người khác tham gia BHXH sẽ bị vô hiệu
Hiện nay, thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao, bộ này phối hợp với các bộ, ngành xây dựng dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), trong đó đề xuất nhiều giải pháp nhằm hạn chế trình trạng hưởng BHXH một lần, tăng tính hấp dẫn, thu hút người lao động tham gia BHXH để hưởng lương hưu. Đồng thời bổ sung hành vi bị nghiêm cấm liên quan tới nội dung này.
Một vấn đề đáng chú ý khác là tình trạng mượn hồ sơ của người khác tham gia BHXH. Theo báo cáo sơ bộ của BHXH Việt Nam (năm 2022), số người lao động mượn hồ sơ tư pháp mà cơ quan BHXH các địa phương đã phát hiện đến thời điểm hiện tại là 3.716 trường hợp.
Trong đó, đã giải quyết 9.320 lượt người hưởng chế độ ốm đau với số tiền trên 5,3 tỷ đồng, 301 lượt người hưởng chế độ thai sản với số tiền trên 3,7 tỷ đồng, 102 người hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp với số tiền trên 2,2 tỷ đồng, 71 lượt người hưởng chế độ dưỡng sức phục hồi sức khỏe với số tiền trên 185 triệu đồng.
Hiện tại, người lao động mượn hồ sơ muốn điều chỉnh thông tin cá nhân để làm cơ sở tiếp tục tham gia và hưởng các quyền lợi BHXH.
Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, việc người lao động mượn hồ sơ của người khác để giao kết hợp đồng lao động là hành vi vi phạm nguyên tắc “trung thực” và vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động (khoản 1 Điều 15 và khoản 2 Điều 16 của Bộ luật Lao động), đây là trường hợp hợp đồng lao động vô hiệu toàn bộ.
Bộ đã có công văn gửi UBND các tỉnh, thành phố và cơ quan bảo hiểm xã hội, hướng dẫn người lao động, người sử dụng lao động ra cơ quan tòa án để thực hiện thủ tục tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu, sau đó cơ quan BHXH sẽ tiến hành điều chỉnh thông tin tham gia BHXH của người lao động theo quyết định của tòa án
