Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Không để người nông dân xoay sở trong một "ốc đảo tri thức"

Chiều 28/10, Cổng TTĐT Chính phủ tổ chức Tọa đàm “Nông nghiệp: Trụ đỡ vững chắc trong biến động”. Tham dự Tọa đàm có: Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan; Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam Vũ Tiến Lộc.

Tại Tọa đàm, các đại biểu đều khẳng định trong mọi biến cố của nền kinh tế - xã hội, nông nghiệp đều phát huy vai trò “trụ đỡ”. Đặc biệt những câu chuyện trong đại dịch vừa qua đã minh chứng ngành nông nghiệp với hàng chục triệu hộ nông dân có thể linh hoạt và năng động hơn trên từng mảnh vườn, cái ao… tạo ra giá trị kinh tế, góp phần vào bức tranh nông nghiệp “dương” so với nhiều ngành khác.

Hay dòng người hồi hương vừa qua cũng cho thấy nông nghiệp nông thôn chính là điểm tựa quan trọng cho lực lượng lao động gặp khó ở đô thị và khu công nghiệp, là bệ đỡ về an sinh, như “ngôi nhà”, sẵn lòng đón và chăm lo cho họ trong giai đoạn này.

“Mọi người hay đánh giá thông qua các con số tỷ trọng đóng góp cho tổng sản phẩm quốc gia hay doanh thu của các doanh nghiệp. Nhưng đã đến lúc phải nghĩ đến câu chuyện khác sau đại dịch. Quy mô của các doanh nghiệp nông nghiệp có thể không bằng các doanh nghiệp công nghiệp nhưng sức lan toả ra hàng chục triệu hộ nông dân có thể kết nối trở thành sức mạnh. Như vậy, phải nhìn nền nông nghiệp là một cấu trúc kinh tế - xã hội chứ không phải là ngành kinh tế đơn lẻ, không chỉ là một ngành có đóng góp 14% tổng GDP”, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan bày tỏ quan điểm. Có thể khẳng định đóng góp của nông nghiệp cực kỳ lớn và quan trọng vào nền kinh tế nước ta thời gian qua.

Mặc dù đang ở giai đoạn chống chọi với dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp nông nghiệp vẫn còn gặp nhiều khó khăn như chi phí đầu vào tăng, những biến cố thị trường, đứt gãy logistic cung ứng thế giới, thiếu hut nhân lực…

Tuy nhiên, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, ngành nông nghiệp còn dư địa và chúng ta có niềm tin khi xuất khẩu sẽ đạt 42,5 tỷ USD trong năm 2021 cũng như cán đích mục tiêu tăng trưởng của toàn ngành 2,5-2,8%, góp phần vào tăng trưởng chung của nền kinh tế. Đặc biệt với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cùng với sự chủ động của các địa phương, chính là điểm tựa cho các doanh nghiệp liên quan đến xuất khẩu có niềm tin để tái khởi động lại.

“Chính phủ đã tạo ra một hào khí cho các doanh nghiệp trên cả nước, “trong nguy có cơ”, cái cơ ở đây là các doanh nghiệp đã thức tỉnh, bản thân doanh nghiệp cũng nhìn lại sức chống chịu rủi ro của mình để tích cực hơn, chủ động hơn”, ông Lê Minh Hoan nói.

Đồng tình với Bộ trưởng Lê Minh Hoan, mặc dù nhận định nền nông nghiệp có nhiều bước chuyển mình quan trọng, ông Vũ Tiến Lộc cũng chỉ ra một số mặt hạn chế như: Trình độ còn thấp so với thế giới; sản phẩm chủ yếu là thô, gia công; nhiều giống, phân bón, thức ăn gia súc, thuốc trừ sâu phải nhập khẩu… nên giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp không cao; thương hiệu, chất lượng, giá cả chưa cạnh tranh, chưa vào được phân khúc cao của thị trường thế giới… Về xuất khẩu ra thế giới, chỉ qua vài hiện tượng nhỏ lẻ, mà nghĩ rằng chúng ta đã chiếm lĩnh thị trường thế giới, thương hiệu giá trị gia tăng, phẩm cấp cao là không đúng thực tiễn.

Đề cập đến những bước đi của ngành nông nghiệp trong 5 năm tới, Bộ trưởng Lê Minh Hoa cho biết đó không phải câu chuyện quy hoạch lại ngành này hay ngành kia, tăng ngành này giảm ngành kia mà chính là chuyển đổi mô hình tăng trưởng của ngành nông nghiệp, chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp dựa trên mục tiêu tăng sản lượng sang tư duy kinh tế với mục tiêu là tăng giá trị.

“Chúng ta bắt đầu khơi thông được tư duy đó. Đã đến lúc chúng ta phải thay đổi mô hình chứ không phải thay đổi tỷ trọng của một ngành nông nghiệp khi đi theo sản lượng. Chúng ta phải tích hợp đa giá trị vào sản phẩm, nhìn nông nghiệp không phải là kỹ thuật hay sản xuất, thậm chí không dừng lại là ngành kinh tế mà phải là ngành tích hợp cả kinh tế, văn hóa, xã hội. Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy, bản thân xã hội cũng là nguồn lực, bản thân văn hóa cũng là nguồn lực…”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, văn hóa, xã hội nông thôn, tri thức hóa người nông dân tạo ra cộng đồng nông dân năng động ở địa phương. Nó sẽ trở thành nguồn lực tinh thần hợp tác của người nông dân với nhau. “Manh mún, nhỏ lẻ, tự phát” là 3 từ khóa “lời nguyền” tạo ra hạn chế của nông nghiệp; nếu trong giai đoạn bình thường mới, chúng ta tiếp tục “manh mún, nhỏ lẻ, tự phát” thì sẽ mãi là vòng lẩn quẩn giữ chúng ta trong khó khăn.

Không để người nông dân xoay sở trong một "ốc đảo tri thức"

Đồng tình với quan điểm này, TS. Vũ Tiến Lộc cho rằng, phải thay đổi tư duy của người nông dân. Nông dân thời nay đều phải đứng trước nhu cầu khởi nghiệp và phải có tinh thần khởi nghiệp.  Tuy nhiên, hiện nay, đào tạo nguồn nhân lực đang rất yếu, chỉ khoảng 4% nông dân có đào tạo về kỹ thuật chuyên môn.

“Khi chúng ta quan niệm rằng, nền nông nghiệp không phải là sản xuất nông nghiệp mà là kinh tế nông nghiệp, kinh doanh nông nghiệp thì chủ thể của kinh tế đó phải có tinh thần của người kinh doanh”, ông Vũ Tiến Lộc cho hay.

Người nông dân hiện nay cũng phải tính đầu tư vào đâu, sản xuất kinh doanh cái gì, bán đi đâu có hiệu quả. Vì vậy, người nông dân cần phải có tinh thần của người kinh doanh. Đó là “doanh nhân hóa” nông dân, chứ không phải doanh nhân chỉ là nhà máy, xí nghiệp. Hộ nông dân cũng phải tiến hành sản xuất kinh doanh trên tinh thần của doanh nhân, bản chất là đầu tư để tìm ra lợi nhuận, để làm giàu cho mình.

“Hãy về nông thôn, hãy làm nông nghiệp, nhưng với tinh thần của một nhà doanh nghiệp và làm với kiến thức, với trình độ khoa học, với chuyển đổi số…”, ông Vũ Tiến Lộc nêu quan điểm.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho hay, ở nước ngoài, người dân nói chuyện như một nhà khoa học, không ai biết họ là nông dân, vì vậy, không có con đường nào khác là phải chuyên nghiệp. Ngành nông nghiệp cũng đang hướng tới việc người nông dân khởi nghiệp trong chương trình nông thôn mới, tức là không để người nông dân xoay sở trong một “ốc đảo tri thức”.

Nhấn mạnh thêm về mô hình nông nghiệp đa giá trị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết: “Tôi vẫn tâm đắc với mô hình nông nghiệp đa giá trị, đó là các sản phẩm nông nghiệp gắn với các tài nguyên bản địa, văn hoá địa phương… Việc tích hợp các thành tố đó để tạo ra giá trị sẽ giúp đồ thị tăng trưởng có thể đi theo chiều thẳng đứng chứ không mãi đi ngang”.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, vẫn cần làm lớn, quy mô lớn nhưng chỗ nào làm nhỏ thì chúng ta tìm giá trị cho những cái nhỏ. Ví dụ ruộng bậc thang, lúa ở Mù Cang Chải, Mường Nhé, sản lượng không thể bằng đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long, nhưng giá trị vô cùng lớn vì tích hợp các giá trị thiên nhiên, thổ nhưỡng, văn hóa các dân tộc và bán gấp nhiều lần giá lúa đồng bằng sông Cửu Long.

“Nông nghiệp phải biết tích hợp giá trị. Nhiều khi chỉ nhìn vào một giá trị đơn thuần mà quên đi những giá trị còn lại. Nhưng muốn làm được điều này thì Nhà nước phải ra tay. Nhiều khi bà con nông dân bi quan bởi bản thân nếu các cơ quan Nhà nước không nhìn thấy những giá trị này thì làm sao bà con nhìn ra được. Nên phải có sự “khai tâm”. Khi những thửa ruộng bậc thang được hết hợp với du lịch, những hình ảnh múa xoè đẹp đẽ thì những nông sản của địa phương có giá trị rất lớn vì tích hợp yếu tố văn hoá”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.