Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, chúng ta có hàng loạt các công cụ pháp lý từ Luật Xây dựng, Luật Tài nguyên nước cũng như Luật Bảo vệ Môi trường, Luật Điện lực và Luật Phòng, chống thiên tai, bão lũ để điều chỉnh các hoạt động của thủy điện gắn với bảo vệ và phòng, chống thiên tai cũng như bảo vệ an toàn đập, hồ thủy điện, trong đó có Nghị định 114 mới được Chính phủ thông qua. Các bộ, ngành đều đã có thông tư hướng dẫn để đảm bảo an toàn của đập điện cũng như hồ thủy lợi thì đã có phân cấp và xác định rõ trách nhiệm cũng như quy trình để đảm bảo.
Trong các phương án phòng, chống lụt, bão để giảm thiểu những tác động tiêu cực đến đời sống của nhân dân cũng như hoạt động kinh tế xã hội của địa phương, theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, chúng ta cũng đã có hàng loạt các văn bản pháp quy hướng dẫn. Ví dụ như Thông tư 47 của Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn và yêu cầu các chủ đập phối hợp với chính quyền địa phương phải thiết lập các hệ thống giám sát, quan trắc tự động về khí tượng thủy văn; giám sát hệ thống vận hành của các nhà máy thủy điện căn cứ trên lượng mưa về... với nguyên tắc bảo đảm lượng nước xả ra không bao giờ vượt quá lượng nước về hồ. Đồng thời có những phương án phòng, chống lũ, bão tại địa phương căn cứ trên chỉ đạo của Ban Phòng, chống lụt, bão tại địa phương. Trong đó bản đồ ngập lụt các vùng hạ du là một nội dung quan trọng, đã yêu cầu các chủ đập, các chủ dự án đều phải có kế hoạch để báo cáo địa phương trong kế hoạch điều tiết về quy trình đơn hồ và quy trình liên hồ để đảm bảo việc xả lũ để phòng, chống lũ báo địa phương, cũng như đảm bảo an toàn tính mạng cho đời sống của nhân dân và gắn với hung thủ vụ án.
Trước yêu cầu của các đại biểu Quốc hội về đánh giá lại hiệu quả cũng như những nguy cơ đặt ra cho việc gây lũ, gây thiệt hại cho nhân dân, tác động đến môi trường, Bộ trưởng cho biết “thống nhất rất nhiều ý kiến của các đại biểu đã nêu”. Trong bối cảnh các công cụ, cơ sở pháp lý đã tương đối đầy đủ nhưng cũng không tránh khỏi có những câu chuyện tại một số địa phương thực thi không nghiêm. Ví dụ như tại thủy điện Hố Hô, năm 2016 đã xảy ra câu chuyện xả lũ vượt quá mức về hồ và gây ra ngập lụt hạ du. “Những việc này đã được các cơ quan chức năng xử lý rất kiên quyết, đã thu giấy phép thực hiện hoạt động tham gia hoạt động điện của dự án này, tiến hành phạt, yêu cầu khắc phục rồi mới tiếp tục cho phép cho ra thị trường điện”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh thông tin.
Câu chuyện thủy điện ảnh hưởng như thế nào đến lũ, bão lụt, ngập lụt, nguy cơ sạt lở đất và đặc biệt như đại biểu Trần Thị Dung đề cập về động đất tại khu vực sông Tranh, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nêu rõ: Qua khảo sát thực tế nghe báo cáo của các địa phương và đánh giá của các nhà chuyên môn và của cơ quan chức năng, thì trước mắt, phải khẳng định những câu chuyện sạt lở đất mà gây ra những tổn hại rất nghiêm trọng về người và của tại Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam gắn chặt với những yếu tố dị thường và cực đoan của thời tiết.
Theo con số từ các báo cáo của cơ quan chức năng, lượng mưa tại Quảng Bình, Quảng Trị cũng như của Quảng Nam, Quảng Ngãi vào thời điểm này là rất lớn, đến mức độ hàng nghìn mét khối giây. Ví dụ như tại Trà My, lượng mưa lên tới hơn 2.500 m3 của cả thời kỳ; thời gian hoàn lưu bão của cơn bão số chín kéo dài đến 6 tiếng đồng hồ. Đây là những nguy cơ rất lớn và đã tạo ra tác động đến cấu tạo địa chất cũng như các điều kiện đất đai và các địa phương và gây ra những hậu quả rất nghiêm trọng.
“Tất nhiên, những câu chuyện liên quan đến tác động của vấn đề mất rừng đầu nguồn và thảm thực vật rồi mất độ kết dính của đất là những vấn đề do tác động của con người thông qua các dự án thủy điện, cũng như các dự án khác là những vấn đề chúng ta không thể phủ nhận trong một mức độ chừng mực nhất định. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu và những yếu tố rất cực đoan của thời tiết, chúng tôi cho rằng, câu chuyện để đối phó với ứng phó với thiên tai, bão, lũ là một câu chuyện mới. Chúng ta phải đặt công tác nghiên cứu khoa học và đưa ra những cảnh báo một cách cụ thể hơn nữa. Đặc biệt là bản đồ của các khu vực sụt lún cũng như các nguy cơ biến đổi cực đoan của khí hậu là vấn đề rất lớn mà chúng ta phải dự báo cho công tác phòng, chống thiên tai cũng như là về phát triển kinh tế xã hội”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói.
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cũng cho biết tới đây, Bộ sẽ làm việc với các địa phương và các bộ, ngành để nghiên cứu cụ thể, đánh giá về những mặt còn hạn chế, những mặt tích cực, để từ đó sẽ có tham mưu chính sách với Chính phủ để tiếp tục siết chặt quản lý trong phát triển thủy điện, làm sao để hạn chế tối đa những tác động tiêu cực nếu có và đồng thời tiếp tục khai thác tốt những cái nguồn tài nguyên của đất nước.
