Bước tiến trong cấp phép và quản lý trật tự xây dựng

Tinh gọn bộ máy, tăng cường phân cấp phân quyền

Việc chuyển đổi sang mô hình hai cấp (cấp Thành phố và cấp xã, phường) không chỉ đơn thuần là sắp xếp lại tổ chức mà còn là một cuộc cách mạng trong phân cấp, phân quyền và minh bạch hóa quy trình hành chính. Mô hình mới hướng đến việc trao quyền cho chính quyền cấp xã, phường (cấp cơ sở) nhiều hơn, đặc biệt trong các thủ tục hành chính liên quan trực tiếp đến người dân. Điều này có thể bao gồm việc rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ cấp phép xây dựng quy mô nhỏ, tạo điều kiện để cán bộ cơ sở sát dân, sát việc hơn.

Mặt khác, khi thủ tục được thực hiện tại cấp xã, phường – nơi gần dân nhất – người dân cảm nhận rõ rệt sự chuyển đổi từ mô hình "quản lý hành chính" sang "phục vụ công dân". Sự thuận tiện này tạo tiền đề quan trọng để nâng cao sự hài lòng của người dân đối với bộ máy Nhà nước.

Đặc biệt, với việc phân cấp, trách nhiệm quản lý TTXD tại địa bàn được quy về UBND cấp xã một cách trực tiếp và mạnh mẽ hơn. Cán bộ cấp xã/phường, nhờ đặc thù gần dân, hiểu địa bàn, có thể phát hiện vi phạm ngay từ khi mới manh nha (đào móng, tập kết vật liệu) thay vì chờ đợi báo cáo từ các đội quản lý cấp trên. Sự can thiệp sớm giúp ngăn chặn vi phạm ngay từ đầu, giảm thiểu thiệt hại và chi phí cưỡng chế về sau. Ngoài ra, việc phân cấp quyền hạn đồng nghĩa với việc gắn trách nhiệm một cách rõ ràng. Người đứng đầu cấp xã, phường sẽ phải chịu trách nhiệm trực tiếp nếu để xảy ra vi phạm TTXD phức tạp trên địa bàn mình quản lý. Điều này tạo động lực mạnh mẽ để chính quyền cơ sở tăng cường kiểm tra, giám sát.

Một trong những yếu tố then chốt giúp mô hình chính quyền địa phương hai cấp phát huy hiệu quả là việc đẩy mạnh chuyển đổi số và số hóa dữ liệu. Trong đó, các địa phương xác định cải cách thủ tục hành chính là biện pháp cốt lõi nhằm cắt giảm thời gian thực hiện thủ tục hành chính, bao gồm cả thủ tục cấp phép xây dựng. Các quy trình được số hóa, chuẩn hóa và công khai minh bạch hơn. Đồng thời, đẩy mạnh số hóa hồ sơ cấp phép và thông tin công trình giúp các cơ quan chức năng dễ dàng theo dõi, đối chiếu và phát hiện vi phạm TTXD một cách nhanh chóng, chính xác hơn. Điều này giúp tăng cường tính kỷ cương và giảm thiểu các hành vi xây dựng sai phép, không phép.

Nhân rộng tính hiệu quả của mô hình

Đánh giá về công tác cấp phép, quản lý trật tự đô thị khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng, Đô thị phường Cầu Giấy Vũ Trung Kiên cho biết, từ khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động, phường Cầu Giấy đã cấp gần 20 giấy phép xây dựng. “So với mô hình cũ, việc cấp phép xây dựng theo mô hình mới diễn ra thuận lợi hơn rất nhiều” – ông Vũ Trung Kiên nhấn mạnh.

Dẫn chứng về vấn đề này, ông Vũ Trung Kiên cho biết, nếu như trước đây, khi tiếp nhận hồ sơ xin cấp phép xây dựng, Phòng Quản lý Đô thị cấp quận, huyện sẽ phải có văn bản gửi UBND xã, phường nơi thửa đất tồn tại để xin ý kiến, quá trình này đôi khi sẽ mất thêm 2, 3 ngày. Tuy nhiên, khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động, bước xin ý kiến đã được cắt bỏ. Mặt khác, sau khi công trình đã được cấp phép, đơn vị cấp phép cũng sẽ là đơn vị giám sát việc tuân thủ giấy phép của người dân, không phải mất thời gian chuyển cho các phòng, ban, đơn vị như trước đây.

Đồng quan điểm trên, Trưởng phòng Kinh tế xã Quang Minh Phùng Công Thế cho biết, những thuận lợi của mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt là công tác cấp phép, quản lý trật tự xây dựng rất rõ ràng, thuận tiện cho Nhân dân. Song hiện nay vẫn còn nhiều trường hợp “chưa quen” với việc xin cấp phép xây dựng (trước đây phần lớn các công trình ở các xã ngoại thành không phải xin phép xây dựng - PV) nên lực lượng chức năng địa phương mất khá nhiều thời gian để tuyên truyền, nhằm thay đổi thói quen của Nhân dân.

Liên quan đến vấn đề này, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực quản lý đô thị cho hay, những thuận lợi mà mô hình chính quyền địa phương hai cấp đem lại là không cần bàn cãi. Tuy nhiên, để mô hình chính quyền địa phương hai cấp thực sự trở thành "chìa khóa" giải quyết bài toán quản lý xây dựng đô thị, Hà Nội cần thực hiện ngay các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về kiến thức pháp luật và kỹ năng nghiệp vụ xây dựng cho cán bộ cấp xã. Đồng thời, cần xem xét cơ chế đặc thù để bổ sung biên chế hoặc hợp đồng chuyên gia cho các xã, phường trọng điểm về xây dựng, đảm bảo tương xứng giữa thẩm quyền và năng lực thực thi; Đẩy mạnh chuyển đổi số đồng bộ trong toàn bộ quy trình cấp phép và quản lý TTXD, từ khâu tiếp nhận hồ sơ trực tuyến, thẩm định qua mạng, đến việc giám sát trực tiếp bằng hình ảnh, dữ liệu GIS…

Mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một quyết tâm chính trị lớn Đảng và Nhà nước nhằm cải thiện chất lượng quản trị và phục vụ người dân. Trong lĩnh vực cấp phép và quản lý TTXD, mô hình này mở ra cơ hội vàng để tinh gọn thủ tục, tăng tốc độ xử lý và đưa quản lý về sát dân hơn.

Tuy nhiên, đây là một "cuộc cách mạng" mà thách thức không nằm ở cơ cấu tổ chức, mà nằm ở khả năng thực thi tại tuyến cơ sở. Vượt qua những khó khăn về năng lực cán bộ và tính đồng bộ của thể chế trong giai đoạn đầu sẽ là chìa khóa để Hà Nội đảm bảo mô hình này vận hành hiệu quả, đưa công tác quản lý xây dựng trở nên nền nếp, minh bạch và góp phần kiến tạo một Thủ đô phát triển bền vững.