Từ 2011 đến 2021, tổng chiều dài các đoạn bờ biển của tỉnh Cà Mau bị sạt lở khoảng 187/254 km. Kèm theo đó, 5.250 ha rừng phòng hộ đã bị nước sông, biển cuốn trôi, ảnh hưởng trực tiếp đến hàng ngàn hộ dân sinh sống.
“Với tốc độ sạt lở bờ biển như hiện nay, nếu không có giải pháp bảo vệ ngay thì trong vài năm tiếp theo xói lở sẽ tiếp tục làm mất thêm nhiều diện tích đất, diện tích rừng phòng hộ ven biên đã được hình thành qua hàng trăm năm; nếu đê xói lở tiến sâu vào đất liền thì không chỉ mất đất, mất rừng mà xói lở còn uy hiếp đến hạ tầng bên trong, khi đó có xây dựng công trình thì cũng rất tốn kém, rất khó khôi phục lại diện tích đất và rừng đã mất” - ông Lê Văn Sử Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhận định.
Nhiệm vụ khẩn cấp cứu dân
Trước thực trạng sạt lở nghiêm trọng kéo dài, chưa có giải pháp căn cơ giải quyết triệt để. Cà Mau đã xác định đảm bảo an toàn tính mạng tài sản của người dân là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu.
Theo đó, trong Ðề án Phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, UBND tỉnh Cà Mau đã xác định: “Chủ động sắp xếp lại dân cư, di dời dân cư ra khỏi khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở bờ sông, bờ biển, phấn đấu đến năm 2030 hoàn thành 90% việc di dời các hộ dân ra khỏi khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt lở; phấn đấu đến năm 2025, hoàn thành xử lý sạt lở tại các khu vực trọng điểm xung yếu ảnh hưởng trực tiếp đến khu dân cư tập trung, hệ thống đê điều...” Những căn cứ đó, làm cơ sở cho Cà Mau xây dựng lộ trình, bước đi phù hợp trước tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu trên địa bàn.
“Công tác phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển là nhiệm vụ thường xuyên của các cấp, các ngành, đặc biệt là chính quyền địa phương, là trách nhiệm của các tổ chức, doanh nghiệp và toàn dân, cần xác định các nội dung, nhiệm vụ trọng tâm để tập trung chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện, đảm bảo thống nhất, đồng bộ nhằm đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản của Nhân dân, công trình phòng, chống thiên tai, cơ sở hạ tầng, ổn định dân sinh và góp phần hoàn thành mục tiêu chung của cả nước; trong đó ưu tiên các nhiệm vụ có tính cấp bách, đồng thời kết hợp tăng cường quản lý, kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện” - ông Huỳnh Quốc Việt, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau khẳng định.
Chưa dừng ở con số nghìn tỷ
Theo số liệu thống kê của ngành lâm nghiệp, giai đoạn 2011-2021, sạt lở bờ biển đã làm mất đất và rừng phòng hộ với diện tích khoảng 5.250 ha (tương đương với diện tích bình quân một xã của tỉnh Cà Mau).
Qua khảo sát của các ngành chức năng, hiện nay, tổng chiều dài các đoạn bờ sông bị sạt lở và có nguy cơ bị sạt lở khoảng 425/8.118 km sông, rạch trên địa bàn tỉnh; sạt lở bờ sông đã làm hư hỏng, sụp đổ xuống sông gần 28 km lộ giao thông, 303 căn nhà; có nguy cơ gây ảnh hưởng đến khu vực với diện tích hơn 3.700 ha, bao gồm nhà cửa, tài sản, sản xuất của người dân và nhiều hạ tầng quan trọng khác, tổng thiệt hại ước tính khoảng 1.109 tỷ đồng.
Ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh thông tin: “Do quá trình sạt lở xảy ra mạnh và thường xuyên, nên đường bờ biển bị dịch chuyển vào phía đất liền nhanh chóng, rừng ngập mặn và các công trình hạ tầng khác bị phá huỷ; sự vận động tự nhiên của địa chất, địa mạo ven sông, ven biển đã gây ra tình trạng sạt lở rất nghiêm trọng, sạt lở không những diễn ra vào mùa mưa, mà còn xuất hiện cả mùa khô.”
Hỗ trợ từ trung ương, cùng cố gắng nỗ lực của địa phương thời gian qua, Cà Mau đã đầu tư xây dựng hoàn thành được 55,7 km kè bảo vệ bờ biển với tổng kinh phí 1.720 tỷ đồng (trong đó, bờ biển Tây 43,8 km, kinh phí thực hiện khoảng 1.103 tỷ đồng; bờ biển Ðông 11,9 km, kinh phí thực hiện 617 tỷ đồng; 9,2 km bè bảo vệ bờ sông, kinh phí thực hiện khoảng 391 tỷ đồng).
Theo UBND tỉnh Cà Mau, những công trình kè chống sạt lở bờ biển được bố trí đủ vốn và đầu tư hoàn thiện đã phát huy hiệu quả rõ rệt, làm giảm sóng, chống sạt lở và bước đầu đã gây bồi, tạo bãi, khôi phục gần 1.000 ha rừng phòng hộ; công trình kè các đoạn bờ sông, cửa biển đã khắc phục được tình trạng sạt lở, đồng thời sắp xếp, chỉnh trang lại vẻ mỹ quan, trật tự xây dựng công trình, nhà ở ven sông phù hợp với biến đổi khí hậu.
“Tiếp tục đánh giá hiệu quả, sự phù hợp của các công nghệ đang áp dụng như: kè phá sóng, kè ngầm tạo bãi, công nghệ phụt vữa áp lực cao (công nghệ Jet Grouting), phụt silicat... trong xử lý sạt lở bờ sông, bờ biển trên địa bàn tỉnh. Qua đó, triển khai nhân rộng đối với các công nghệ cho hiệu quả cao thông qua việc đẩy mạnh xã hội hoá; đồng thời, nghiên cứu cải tiến để giảm suất đầu tư công trình nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả. Mặt khác, nghiên cứu cải tiến đối với những công nghệ chưa thực sự hiệu quả sao cho phù hợp nhất với điều kiện của tỉnh với mức đầu tư thấp nhất” - ông Lê Văn Sử Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau thông tin.
Cần hơn 13 ngàn tỷ đồng
Kết quả rà soát của cơ quan chức năng cho thấy, tổng chiều dài bờ biển Cà Mau đang tiếp tục bị sạt lở khoảng 91 km, các đoạn bờ sông đang bị sạt lở và có nguy cơ sạt lở khoảng 425 km, với các mức độ khác nhau. Ðối với đầu tư xây dựng các công trình bảo vệ bờ biển với chiều dài 91,450 km, dự kiến kinh phí thực hiện 5.755 tỷ đồng. Dự kiến, nguồn kinh phí cho xây dựng hệ thống kè bảo vệ bờ biển Ðông đến năm 2030 gần 5 ngàn tỷ đồng. Cụ thể, đối với sạt lở bờ sông, trước mắt ưu tiên đầu tư các công trình phòng, chống sạt lở tại các khu vực dân cư tập trung để bảo vệ hạ tầng bên trong với tổng chiều dài bờ sông bị sạt lở đặc biệt nguy hiểm và nguy hiểm khoảng 47 km, dự kiến kinh phí thực hiện khoảng 5.660 tỷ đồng. Ðồng thời, sắp xếp 7 khu tái định cư, di dời 1.387 hộ dân đang sinh sống trong các khu vực sạt lở nói trên với kinh phí khoảng 349 tỷ đồng.
Hệ thống đê, kè hộ đê trên tuyến biển Tây, đoạn từ Tiểu Dừa (huyện U Minh) đến Sông Đốc (huyện Trần Văn Thời) dần mang tính ổn định, góp phần phát triển kinh tế biển cho địa phương. Hiện tuyến biển Tây nhu cầu vốn 770 tỷ đồng, chủ yếu trên địa bàn huyện Phú Tân.
Ðối với một số tuyến sông, rạch trên địa bàn tỉnh thường xuyên xảy ra sạt lở đặc biệt nguy hiểm, cần xây dựng công trình chỉnh trị dòng sông với mục tiêu chính là giảm mực nước và vận tốc trong kênh, kiểm soát dòng chảy, qua đó giảm thiểu xói lở cho khu vực toàn tuyến với mức chi phí thấp hơn nhiều so với giải pháp kè tường chắn chống sạt lở bằng bê tông cốt thép. Dự kiến khoảng 33 tuyến sông, kênh rạch, kinh phí thực hiện khoảng 1.086 tỷ đồng.
Thực hiện Ðề án Phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển đến năm 2030 của Chính phủ, với nhóm giải pháp công trình, qua tính toán, trên địa bàn tỉnh có tổng nhu cầu vốn trên 13 ngàn tỷ đồng, trong đó Ngân sách Trung ương (bao gồm vốn ODA) tương đương 12,8 ngàn tỷ đồng.
Hiện nay, tỉnh Cà Mau và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang tiếp tục hỗ trợ tỉnh Cà Mau khắc phục sạt lở ven biển. Qua đó, triển khai thực hiện gần 40 km, với kinh phí 1.476 tỷ đồng (bờ biển Tây 23,53 km, kinh phí thực hiện 644,7 tỷ đồng; bờ biển Ðông 16,243 km, kinh phí thực hiện 831,4 tỷ đồng).
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái vừa ký Quyết định số 1162 ngày 8/10/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bổ sung vốn từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương năm 2023 cho các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long thực hiện dự án phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển.
Theo đó, Thủ tướng Chính phủ bổ sung 4.000 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương năm 2023 cho các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long gồm: Long An 250 tỷ đồng, Tiền Giang 200 tỷ đồng, Bến Tre 300 tỷ đồng, Trà Vinh 200 tỷ đồng, Vĩnh Long 500 tỷ đồng, Cần Thơ 250 tỷ đồng, Hậu Giang 200 tỷ đồng, Sóc Trăng 300 tỷ đồng, An Giang 250 tỷ đồng, Đồng Tháp 250 tỷ đồng, Kiên Giang 500 tỷ đồng, Bạc Liêu 300 tỷ đồng, Cà Mau 500 tỷ đồng, để bố trí cho các dự án phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển khu vực đồng bằng sông Cửu Long như đề nghị của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.