Căng thẳng Israel-Iran đẩy giá dầu tăng, kinh tế toàn cầu đối mặt rủi ro

Trong bối cảnh các cuộc tấn công ăn miếng trả miếng giữa Israel và Iran tiếp diễn, thị trường tài chính toàn cầu đang phải đối mặt với những biến động khó lường, từ giá dầu biến động mạnh đến áp lực lạm phát gia tăng, đe dọa sự mong manh của nền kinh tế toàn cầu.

Giá dầu trong ngày 16/6 tiếp tục đà lên sau khi tăng vọt hơn 7% vào ngày 13/6 tuần vừa qua. Giá dầu Brent, tiêu chuẩn quốc tế, tăng 0,5% lên 74,60 USD/thùng, trong khi dầu thô Tây Texas (WTI) tăng 0,5% lên 73,36 USD/thùng. Dù có thời điểm giá dầu Brent chạm mức 84 USD/thùng và WTI vượt 76 USD/thùng, cả hai chỉ số này nhanh chóng hạ nhiệt. 

Sự biến động của thị trường dầu mỏ phản ánh nỗi lo ngại ngày càng lớn về khả năng xung đột mở rộng, đặc biệt khi các cuộc tấn công của Israel nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Iran, gồm cả mỏ khí đốt South Pars ở Vịnh Ba Tư.

Nguy cơ từ eo biển Hormuz

Trọng tâm của sự chú ý hiện nay là eo biển Hormuz, tuyến đường vận chuyển dầu mỏ quan trọng, nơi khoảng 20% sản lượng dầu và khí hóa lỏng (LNG) toàn cầu đi qua, tương đương 18-19 triệu thùng dầu mỗi ngày. Nếu Iran, quốc gia sản xuất khoảng 3,3 triệu thùng dầu và xuất khẩu hơn 2 triệu thùng dầu mỗi ngày, quyết định phong tỏa eo biển trên, giá dầu có thể tăng vọt, gây ra cú sốc nguồn cung nghiêm trọng. 

Dù các cơ sở xuất khẩu dầu của Iran chưa bị tấn công, các cuộc không kích của Israel vào những cơ sở hạt nhân, quân sự và một nhà máy xử lý khí đốt đã làm gia tăng lo ngại về sự leo thang của xung đột. Các nhà phân tích tại công ty năng lượng Rystad Energy nhấn mạnh, việc đóng cửa eo biển Hormuz sẽ là “sự kiện thay đổi cuộc chơi” đối với thị trường dầu mỏ, đẩy giá vào dầu lên mức độ "chưa từng thấy".

Trung Quốc, khách mua dầu lớn nhất của Iran, có thể đối mặt với thách thức lớn nếu nguồn cung bị gián đoạn. Theo nhiều chuyên gia, các nhà máy lọc dầu Trung Quốc sẽ phải tìm kiếm nguồn cung thay thế từ các quốc gia Trung Đông khác hoặc Nga, đồng thời đối mặt với chi phí vận chuyển và bảo hiểm tăng cao.

Dữ liệu gần đây cho thấy sản lượng dầu thô của Trung Quốc trong tháng 5 giảm 1,8% so với cùng kỳ năm ngoái, mức thấp nhất kể từ tháng 8, với nguyên nhân chủ yếu từ hoạt động bảo trì tại các nhà máy lọc dầu. Điều này càng làm gia tăng áp lực lên thị trường năng lượng châu Á.

Thị trường tài chính "chao đảo"

Bên cạnh thị trường dầu mỏ, căng thẳng Israel-Iran cũng gây ra những biến động đáng kể đối với thị trường tài chính. Tại châu Á, các chỉ số chứng khoán đều tăng điểm trong ngày 16/6, với chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản tăng 1,3% lên 38.311,33 điểm và Kospi của Hàn Quốc tăng 1,8% lên 2.946,66 điểm. 

Thị trường Trung Quốc cũng ghi nhận mức tăng khi chỉ số Hang Seng tại Hong Kong (Trung Quốc) tăng 0,8% lên 24.080,61 điểm, còn Shanghai Composite tăng 0,3% lên 3.388,73 điểm. Tuy nhiên, phản ứng của thị trường được đánh giá là khá “kìm nén” so với mức độ nghiêm trọng của xung đột.

Tại Mỹ, thị trường chứng khoán chịu áp lực mạnh vào ngày 13/6, với chỉ số S&P 500 giảm 1,1% xuống 5.976,97 điểm, Dow Jones mất 1,8% xuống 42.197,79 điểm và Nasdaq giảm 1,3% xuống 19.406,83 điểm. Các công ty phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu, như Carnival (giảm 4,9%), United Airlines (giảm 4,4%) và Norwegian Cruise Line Holdings (giảm 5%), đều chịu thiệt hại đáng kể. 

Trong khi đó, các nhà sản xuất dầu mỏ như Exxon Mobil (tăng 2,2%) và ConocoPhillips (tăng 2,4%) lại hưởng lợi từ giá dầu tăng cao. Các nhà thầu quốc phòng như Lockheed Martin, Northrop Grumman và RTX cũng ghi nhận mức tăng hơn 3% nhờ triển vọng gia tăng nhu cầu vũ khí.

Giá vàng, một tài sản trú ẩn an toàn, tăng 1,4% vào ngày 13/6 và duy trì ổn định vào sáng 16/6. Trong khi đó, lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ tăng do lo ngại giá dầu tăng có thể đẩy lạm phát lên cao, làm giảm tính hấp dẫn của trái phiếu. Đồng USD cũng tăng giá so với yen Nhật, từ 144,03 lên 144,20 yen so với 1 USD, trong khi tỷ giá với 1 euro cũng tăng từ 1,1533 USD lên 1,1582 USD.

Chuyên gia kinh tế Mohamed El-Erian từ công ty dịch vụ tài chính Allianz, cảnh báo xung đột Israel-Iran không chỉ đe dọa nguồn cung dầu mà còn làm chậm tăng trưởng toàn cầu, gia tăng áp lực lạm phát và hạn chế khả năng điều chỉnh chính sách của các ngân hàng trung ương.

"Hai ngày sau khi xung đột gia tăng, cả xác suất và mức độ nghiêm trọng của bốn tác động, bao gồm tăng trưởng chậm lại, lạm phát tăng, hạn chế chính sách và sự suy giảm dần của trật tự toàn cầu, đều đã tăng lên," ông El-Erian nhấn mạnh. "Đây là một cú sốc bất lợi đối với nền kinh tế toàn cầu vốn đã mong manh”.

Những diễn biến ở khu vực Trung Đông đang đặt ra những thách thức lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ các nhà lãnh đạo thế giới để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng năng lượng và kinh tế toàn diện.