Hơn một thập kỷ trước, khi chính quyền Nga ép Pavel Durov phải đóng cửa các trang của các chính trị gia đối lập trên một nền tảng tương tự Facebook mà ông tạo ra, Durov đã phản ứng bằng cách đăng tải một bức ảnh chú chó mặc áo hoodie với lưỡi thè ra, thể hiện sự thách thức.
“Đây là phản hồi chính thức đến từ các cơ quan tình báo về yêu cầu chặn các nhóm,” ông viết không chút e ngại.
Mười ba năm sau, tinh thần chống đối chính quyền của Durov dường như lại khiến anh gặp rắc rối mới với các cơ quan chức năng. Vào thứ Bảy (24/8) vừa qua, ông bị bắt giữ tại Pháp trong một cuộc điều tra về các hoạt động phạm pháp trên Telegram - phần mềm mạng xã hội mà ông thành lập năm 2013. Đây là một nền tảng khả dụng toàn cầu với cách quản lý không can thiệp vào nội dung của người sử dụng.
Vào thứ Hai (26/8), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã đề cập đến vụ bắt giữ ông Durov và nói rằng đất nước này “cam kết sâu sắc với tự do ngôn luận” nhưng “trong một nhà nước pháp quyền, tự do được duy trì trong một khuôn khổ pháp lý, cả trên mạng xã hội và trong đời thực.”
Việc bắt giữ Durov đã gây ra một làn sóng tranh cãi, biến nhân vật này thành một anh hùng trong mắt những người quan ngại về tự do ngôn luận và khả năng kiểm duyệt của chính phủ, đặc biệt khi việc giám sát nội dung trực tuyến đang được gia tăng triển khai trên toàn cầu. Elon Musk, chủ sở hữu X, và Edward Snowden, cựu nhân viên tình báo Mỹ, đã nhanh chóng lên tiếng bảo vệ Durov. Hashtag #FreePavel lan truyền trên X khi tranh cãi nổ ra về sự giao thoa mờ ảo giữa công nghệ và tự do ngôn luận.
Telegram đã ra tuyên bố vào Chủ nhật (25/8) rằng họ tuân thủ các luật của Liên minh châu Âu. “Thật vô lý khi cho rằng một nền tảng hay chủ sở hữu của nó chịu trách nhiệm cho hành vi lạm dụng của người dùng nền tảng đó,” công ty cho biết.
Telegram đã lâu được xây dựng dựa trên tinh thần cam kết bảo vệ tự do ngôn luận của Durov. Ông tin tưởng mạnh mẽ rằng các chính phủ không nên kiểm duyệt những gì mọi người nói hay làm trên internet.
Tuy nhiên, chính quan điểm buông lỏng trong quản lý nền tảng của Durov đã thu hút những đối tượng cực đoan, khủng bố, buôn bán vũ khí, lừa đảo và buôn bán ma túy.
Ông Durov đã có một chuỗi hành động chống đối chính quyền, nhưng những hành động này không phải lúc nào cũng có kết quả tích cực. Năm 2013, ông Durov đã va chạm với một cảnh sát Nga khi ông cố tránh một trạm kiểm soát giao thông. Theo thông tin từ một nhân viên cũ của Telegram và một báo cáo tình báo từ Kremlin mà báo New York Times có được, ông Durov đã cố gắng lái xe trên lề đường để vượt qua tắc đường và đụng phải viên cảnh sát này.
Một sự việc khác xảy ra vào năm 2012, khi ông Durov và các nhân viên khác của Vkontakte đã ném hàng trăm rúp được gấp thành máy bay giấy từ cửa sổ văn phòng công ty ở St. Petersburg, Nga dẫn đến một vụ ẩu đả trên đường phố bên dưới.
Kể từ khi đoạn tuyệt với Nga, ông Durov sống lưu động cùng với các kỹ sư của Telegram. Ông thường xuyên di chuyển vài tháng một lần, theo các nhân viên cũ cho biết. Ông đã từng ở Barcelona, Bali, Berlin, Helsinki và San Francisco, mặc dù trụ sở chính thức của Telegram tại Dubai. Theo các nhân viên cũ, ông Durov vẫn là một lãnh đạo đam mê kỹ thuật, thường ám ảnh với các tính năng của ứng dụng hơn là việc kiếm tiền hoặc kiểm soát các hoạt động tội phạm.
Ông Durov hiện có quốc tịch của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Pháp, theo Telegram. Mặc dù di chuyển bằng máy bay riêng, ông cho biết ông tránh việc mua sắm, giữ hàng trăm triệu đô la trong tài khoản ngân hàng và Bitcoin để đảm bảo sự tự do của mình. Bloomberg ước tính giá trị tài sản ròng của ông Durov lên đến hơn 9 tỷ USD.
“Tôi muốn đưa ra những quyết định có ảnh hưởng đến cách mọi người giao tiếp hơn là những vấn đề cá nhân” ông nói trong cuộc phỏng vấn với ông Carlson.
Telegram hiện đang tiến gần đến một tỷ người dùng trên toàn thế giới, lớn hơn X. Telegram hoạt động như một ứng dụng nhắn tin, tương tự WhatsApp hoặc iMessage. Nhưng nó cũng có các nhóm với tối đa 200.000 người dùng và các tính năng phát sóng giúp mọi người và nhóm chia sẻ quan điểm với các đối tượng lớn hơn. Dịch vụ này đặc biệt phổ biến ở Ukraine, Brazil, Indonesia, Ấn Độ và Nga.
Khi Telegram bùng nổ về lượng người dùng, cách tiếp cận buông lỏng của ông Durov trong việc kiểm soát nội dung đã bị chỉ trích. Các nhà lập pháp, lực lượng thực thi pháp luật và các nhà nghiên cứu an ninh cho rằng ứng dụng này đã trở thành nơi ẩn náu cho các thông tin sai lệch, tuyên truyền khủng bố, cực đoan cánh hữu, buôn bán ma túy, khiêu dâm trẻ em và buôn bán vũ khí.
Trong những năm qua, Telegram đã gỡ bỏ một số nội dung, chẳng hạn như tài liệu lạm dụng tình dục trẻ em hoặc các bài đăng nặng tính kích động bạo lực. Tuy nhiên, các cơ quan chức năng thường cảm thấy thất vọng vì thiếu sự hợp tác từ ông Durov. Một số người đã bày tỏ lo ngại rằng Telegram duy trì mối liên hệ với chính phủ Nga, nơi đã dỡ bỏ lệnh cấm dịch vụ này vào năm 2020. Các chuyên gia an ninh cũng cảnh báo rằng công cụ này, không sử dụng các tiêu chuẩn mã hóa an toàn như công ty tuyên bố.
Vào thứ Hai (26/8), các công tố viên Pháp cho biết ông Durov đang bị tạm giữ như một phần của cuộc điều tra mở ra vào tháng trước liên quan đến các tội phạm về khiêu dâm trẻ em, gian lận, buôn bán ma túy và rửa tiền. Giới chức Pháp cũng lưu ý về việc Telegram thiếu hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật. Ông Durov vẫn bị giam giữ, thời gian giam giữ có thể được gia hạn đến thứ Tư (28/8).
Trong nhiều năm, ông Durov chủ yếu tránh được sự soi xét của công chúng mà các đồng nghiệp tại Silicon Valley phải đối mặt. Trong khi ông Zuckerberg, Sundar Pichai của Google và Shou Chew của TikTok đã bị gọi ra điều trần trước Quốc hội, ông Durov và các kỹ sư của ông duy trì và cập nhật Telegram trong khi di chuyển. Ở một thời điểm, họ đã phát hành bản cập nhật sản phẩm từ một chiếc thuyền ở Đông Nam Á mà chỉ có kết nối hạn chế, một cựu nhân viên cho biết.
