Trước thực trạng đó, Cục Thuế xuất nhập khẩu (Tổng cục Hải quan) đã đề xuất 5 nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác này.
Còn nhiều hạn chế
Năm 2022, sau 5 năm rà soát, đàm phán, Tổng cục Hải quan đã trình Bộ Tài chính, trình Chính phủ ban hành Nghị quyết số 29/NQ-CP ngày 8/3/2022 về việc phê duyệt Danh mục Biểu thuế hài hòa ASEAN phiên bản 2022 (gọi tắt là Danh mục AHTN 2022). Danh mục AHTN 2022 được chi tiết ở cấp độ 8 số và dựa trên phiên bản HS 2022 của Hệ thống hài hòa mô tả và mã số hàng hóa của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO). Trên cơ sở Danh mục AHTN 2022, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 31/2022/TT-BTC Danh mục hàng hóa XNK Việt Nam 2022.
Căn cứ Danh mục hàng hóa XNK Việt Nam 2022, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành các Nghị định Biểu thuế MFN, FTA, phối hợp với các bộ, ngành xây dựng các quyết định về thuế NK bổ sung, các Danh mục quản lý chuyên ngành, Danh mục hàng hóa trong nước đã sản xuất được…
Ngoài ra, năm 2021, Bộ Tài chính cũng đã ban hành Thông tư 17/2021/TT-BTC sửa đổi một số nội dung về phân tích, phân loại nhằm rút ngắn thời gian ban hành các thông báo phân loại, tạo điều kiện cho DN trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan.
Theo Cục Thuế XNK, sau mỗi lần ban hành Danh mục mới, Tổng cục Hải quan đều có các văn bản hướng dẫn, nhấn mạnh các trường hợp có thay đổi về phân loại, các trường hợp theo phiên bản cũ.., đồng thời triển khai nhiều chương trình tập huấn cho cán bộ Hải quan cũng như cộng đồng DN về nghiệp vụ phân loại và cập nhật các thay đổi mới của Danh mục hàng hàng XNK Việt Nam. Trong đó, Tổng cục Hải quan đã có nhiều văn bản hướng dẫn phân loại các mặt hàng khó, các mặt hàng có nhiều quan điểm phân loại khác nhau, cần ý kiến các đơn vị có liên quan kể các ý kiến của ASEAN, WCO tạo sự thống nhất trong toàn Ngành, đảm bảo thu đúng, thu đủ vào NSNN.
Tuy nhiên, theo bà Đào Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Thuế XNK, việc phân loại hàng hóa là nghiệp vụ kỹ thuật chuyên sâu, đòi hỏi kỹ năng, kinh nghiệm của cán bộ Hải quan trong việc xác định mã số hàng hóa. Trong khi đó, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, nhiều mặt hàng đã được phát minh, sản xuất với nhiều công dụng, nhiều thành phần... được tích hợp, chưa được liệt kê, quy định rõ trong chú giải, nội dung nhóm, phân nhóm của Danh mục hàng hóa XNK Việt Nam; một số mặt hàng bằng quan sát trực quan không xác định được rõ bản chất hàng hóa mà phải thông qua máy móc, thiết bị phân tích tại phòng thí nghiệm mới xác định được thông số của các tiêu chí kỹ thuật để phân loại khiến cho công tác phân tích, phân loại áp mã hàng hóa gặp nhiều khó khăn...
Đặc biệt, tình trạng một mặt hàng được khai báo nhiều mã số khác nhau hay tình trạng khai báo không đủ thông tin, khai báo mã số không đúng với bản chất hàng hóa, khai sai điều kiện áp dụng mức thuế, khai thủ công mức thuế không chính xác, khai sai thuế đối với hàng hóa XNK tại chỗ, khai sai thông tin thực hiện chương trình ưu đãi thuế đối với linh kiện ô tô NK để sản xuất lắp ráp ô tô như mặt hàng vải không dệt; mặt hàng là dụng cụ đồ ăn, dụng cụ pha chế....
Đề xuất 5 giải pháp
Cơ quan Hải quan đã phát hiện có tình trạng DN gian lận trong khai báo tên hàng, mã số để hưởng thuế suất thấp. Điển hình:
- Cơ quan Hải quan phát hiện Công ty CP Diligo Việt Nam đã làm thủ tục cho mặt hàng “Que giấy được làm từ giấy và cuộn chặt lại, dùng làm thân que tăm bông ngoáy tai” thuộc mã số 4823.90.99 với mức thuế suất 20%) nhưng DN này đã khai báo là “Ống lõi giấy dùng làm thân que bông ngoáy tai”, mã số 4822.90.90 với mức thuế suất 5%.
- Công ty TNHH thương mại và kỹ thuật Tân Liên Minh làm đăng ký làm thủ tục cho mặt hàng “Mỏ khò hàn KT-2104” mã số 8205.60.00, có mức thuế suất MFN là 20%, tuy nhiên, DN lại khai báo là “Mỏ khò hàn kim loại KT-2104” mã số 8468.20.90 có thuế suất MFN 0%. Hiện cơ quan Hải quan yêu cầu và DN đã khai bổ sung theo mã số đúng với quy định.
Để khắc phục các tồn tại nêu trên, nâng cao hiệu quả của công tác phân tích, phân loại, đảm bảo thống nhất một mặt hàng chỉ có một mã số, công tác phân tích, phân loại đối với hàng hóa XNK, Cục Thuế XNK đề xuất cần sửa đổi, bổ sung quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật đối với việc giảm lấy mẫu, tạo điều kiện cho DN giải phóng hàng trong trường hợp mặt hàng giống hệt đã được lấy mẫu đang chờ kết quả phân tích phân loại; việc gửi mẫu giám định trong trường hợp mặt hàng không phân tích tại các đơn vị thuộc Cục Kiểm định hải quan; việc chi tiết mã số hàng hóa trong Danh mục quản lý chuyên ngành, Danh mục hàng hóa trong nước đã sản xuất được không phù hợp với mã số phân loại theo Danh mục hàng hóa XNK Việt Nam; quy định mẫu tái giám định khi có tranh chấp giữa cơ quan Hải quan và DN về kết quả phân tích của chi cục kiểm định.
Đồng thời, đề nghị các cục hải quan tỉnh, thành phố quan tâm hơn nữa đến công tác phân loại hàng hóa để chỉ đạo các đơn vị, bộ phận thực hiện nghiêm túc quy định. Thường xuyên rà soát để phát hiện sai sót về phân loại nhất là các mặt hàng đã có văn bản hướng dẫn để thực hiện thống nhất; hướng dẫn DN khai báo đầy đủ mô tả hàng hóa, chất liệu, nguyên lý hoạt động, thành phần, công dụng, nguyên lý hoạt động… Chủ động kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ theo chỉ dẫn rủi ro đối với tờ khai luồng Xanh để thực hiện kiểm tra sau thông quan trong vòng 60 ngày... Đối với kiểm tra việc áp dụng thông báo xác định trước mã số, công chức Hải quan làm thủ tục cần nâng cao trình độ nghiệp vụ, trách nhiệm khi thực hiện nhiệm vụ, trường hợp phát hiện có sự không thống nhất, yêu cầu xác định lại mã số theo quy định.
Cũng theo bà Đào Thu Hương, cần thiết tăng cường công tác đào tạo, nhất là đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật phân loại nhóm hàng bao gồm cả lấy mẫu; sử dụng có hiệu quả nguồn lực, trang thiết bị phục vụ phân loại hàng hóa.
Bên cạnh đó, cần xây dựng hệ thống CNTT để khắc phục các vướng mắc hiện tại của Hệ thống như: hệ thống có thể tự động xác định mức thuế suất hoặc có thể cảnh báo cho công chức Hải quan về thuế suất khai báo sai, tránh trường hợp áp dụng sai mức thuế suất; hỗ trợ cảnh báo các mặt hàng đã có thông báo kết quả phân tích phân loại, thông báo xác định trước mã số, có công văn hướng dẫn phân loại; thiết kế hệ thống để có thể tra cứu tờ khai theo luồng chảy của thủ tục như từ trước thông quan, trong thông quan và sau thông quan. Xây dựng các chức năng phân tích, kiểm soát việc phân loại hàng hóa để hệ thống có thể tự động cảnh báo cho công chức hải quan các trường hợp khai sai mã số, thuế suất.
Giải pháp cuối cùng theo bà Đào Thu Hương là cần tăng cường kiểm soát chặt chẽ các nhóm hàng hóa nhạy cảm dễ nhầm lẫn do khó phân biệt bằng mắt thường, hàng hóa có các mức thuế suất chênh lệch, hàng hóa chịu thuế NK bổ sung, hàng hóa cần điều kiện NK, hàng hóa phế liệu…
