Chàng trai Hà Nội lan tỏa giai điệu “Trống Cơm” đến nước Mỹ

Gần đây, một video trên TikTok ghi lại cảnh dàn hợp xướng người Mỹ tại Đại học Wichita State (Mỹ) thể hiện bài dân ca “Trống Cơm” dưới sự hướng dẫn của Dương Nhật Trường đã thu hút hàng trăm nghìn lượt xem và chia sẻ. Chàng trai sinh năm 2002, lớn lên tại Hà Nội, mang theo âm nhạc dân tộc đến với bạn bè quốc tế, lan tỏa vẻ đẹp văn hóa Việt bằng giai điệu mộc mạc và chân thành.

Phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trò chuyện với Dương Nhật Trường về câu chuyện đưa âm nhạc Việt vươn xa.

Khi quyết định chọn “Trống Cơm” để cùng hát với dàn hợp xướng quốc tế, bạn mong muốn điều gì sẽ được lan tỏa qua giai điệu dân gian ấy? Theo bạn, điều gì khiến một bài hát mộc mạc của người Việt có thể vượt qua ranh giới ngôn ngữ, chạm tới cảm xúc của người nghe ở khắp nơi?

Điều mình mong muốn nhất khi dạy “Trống Cơm” là giúp các bạn hiểu được văn hóa Việt Nam, dân ca Việt Nam và trên hết là lịch sử Việt Nam. Trên cả việc hát đúng nhạc và phát âm đúng lời, điều mình quan tâm nhất là làm sao để các bạn hiểu mình đang hát gì, đang học gì, và bài dân ca ấy có ý nghĩa thế nào đối với người Việt.

Nhiều người nghĩ “Trống Cơm” là bài hát dân gian rất đơn giản, nhưng thực ra không hề mộc mạc như vẻ ngoài. Có chăng là vì người Việt mình đã quá quen thuộc nên thấy nó nhẹ nhàng, nhưng khi viết ra bản nhạc và dạy từng câu cho các bạn nước ngoài, mình mới thấy dân ca Việt phức tạp và tinh tế không kém bất kỳ nền âm nhạc nào.

Ví dụ trong câu “Một bầy tang tình con xít, ô mấy lội sông”, có cả lời chính và lời phụ, một đặc điểm nổi bật của dân ca quan họ Bắc Ninh. Việc giải thích cho các bạn nước ngoài hiểu vì sao trong lời hát lại có những tiếng đệm như “tang tình”, “ơ mấy” không hề dễ, nhưng đó chính là phần hồn của dân ca Việt Nam, là nét duyên riêng trong cách người Việt gửi gắm cảm xúc qua âm nhạc.

 Trong hành trình mang âm nhạc dân gian Việt Nam ra thế giới, đặc biệt là khi dạy “Trống Cơm” cho dàn hợp xướng quốc tế, bạn gặp khó khăn lớn nhất ở điểm nào để giúp họ hiểu và cảm nhận được “chất Việt”? Bạn đã làm thế nào để dung hòa giữa nét truyền thống và sự gần gũi với khán giả quốc tế?

Khó khăn lớn nhất với mình không nằm ở việc dạy phát âm tiếng Việt mà ở cách truyền tải tinh thần của dân ca quan họ để các bạn có thể hình dung và cảm nhận được cái hồn của nó, điều tạo nên giá trị đặc biệt trong văn hóa Việt Nam. Mình phải giúp họ hiểu rằng “Trống Cơm” không chỉ là một bài hát, mà là cả một câu chuyện văn hóa gắn liền với đời sống và tâm hồn của người Việt.

Để làm được điều đó, mình đã dành rất nhiều thời gian nghiên cứu về lịch sử và địa lý vùng đồng bằng Bắc Bộ, tìm hiểu các đặc điểm nhạc lý của dân ca quan họ Bắc Ninh và cả ý nghĩa của bài thơ cổ về nhạc cụ trống cơm. Có những hôm mình thức đến hai, ba giờ sáng chỉ để tìm ra phương pháp giảng dạy phù hợp nhất, làm sao để truyền tải những câu chuyện và nét văn hóa ấy một cách dễ hiểu, nhưng vẫn giữ được sự sâu sắc và tinh tế vốn có. Mình mong rằng khi cất giọng hát, họ không chỉ hát bằng kỹ thuật, mà bằng cả cảm xúc và sự tôn trọng dành cho nền văn hóa mà họ đang tiếp nhận.

Trong quá trình hướng dẫn dàn hợp xướng người Mỹ tập bài “Trống Cơm”, có khoảnh khắc hay phản ứng nào khiến bạn đặc biệt xúc động hoặc cảm thấy tự hào về âm nhạc Việt Nam?

Mình cảm thấy tự hào vô cùng về ngôn ngữ của đất nước mình, vì tiếng Việt là một ngôn ngữ rất đẹp, giàu âm điệu và có dấu thanh, điều mà hầu hết các ngôn ngữ phương Tây không có.

Khi viết nhạc, cao độ của các nốt phải đi liền với dấu thanh của lời hát, nên về bản chất, mỗi khi chúng ta nói tiếng Việt cũng giống như đang hát một bản nhạc có cao độ và nhịp điệu.

Khi dạy “Trống Cơm”, mình không phải lo nghĩ về việc dạy dấu thanh cho sinh viên nước ngoài, vì bản nhạc đã thể hiện sẵn phần đó rồi. Nói cách khác, chính âm điệu của tiếng Việt đã tạo nên giai điệu, đó là điều khiến mình vô cùng tự hào. Càng dạy, mình càng thấy rõ rằng ngôn ngữ và âm nhạc Việt Nam có một sự hòa quyện tuyệt vời mà hiếm ngôn ngữ nào khác có được.

Khi các thành viên trong dàn hợp xướng thể hiện tròn trịa bài “Trống Cơm”, họ đã chia sẻ cảm xúc ra sao?

Mình vô cùng biết ơn dàn hợp xướng Concert Chorale vì họ đã chào đón mình bằng một trái tim nồng hậu và thái độ làm việc vô cùng nghiêm túc. Video trên TikTok nhận được nhiều sự yêu mến của khán giả chính là trích từ buổi tập thứ tư của chúng mình. Mới đến buổi thứ tư thôi mà các bạn đã phát âm được rõ và hát rất tự nhiên, điều đó cho thấy sự tập trung và tôn trọng của họ dành cho văn hóa Việt Nam.

Sau buổi biểu diễn, nhiều bạn trong dàn hợp xướng hẹn gặp riêng để nói lời cảm ơn vì đã được trải nghiệm một phần văn hóa Việt. Có người nói họ cảm nhận được niềm đam mê và sự tận tâm trong cách mình dạy, có người chia sẻ rằng bài hát mang lại cho họ cảm giác bình yên và gần gũi dù không hiểu hết ý nghĩa từng lời.

Với mình, đó là khoảnh khắc thật đáng nhớ, khi âm nhạc không còn là ngôn ngữ riêng của một dân tộc mà trở thành cầu nối của cảm xúc và văn hóa giữa con người với con người.

Bạn nhìn nhận thế nào về vai trò của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ và lan tỏa văn hóa Việt ra thế giới? Theo bạn, người trẻ có thể làm gì để âm nhạc truyền thống trở nên sống động và gần gũi hơn trong kỷ nguyên số?

Mình nghĩ thế hệ nào cũng có vai trò nhất định trong việc gìn giữ và lan tỏa văn hóa Việt Nam, nhưng thế hệ trẻ mang một trọng trách đặc biệt vì chúng mình có kỹ năng về công nghệ và ngôn ngữ để giao tiếp với thế giới. Ngày nay, chỉ cần một video ngắn thôi cũng có thể lan tỏa giá trị văn hóa tới hàng triệu người. Mình rất ngưỡng mộ những nghệ sĩ tiên phong như Hoàng Thùy Linh, Phương Mỹ Chi hay các nghệ sĩ trong chương trình “Chị Đẹp Đạp Gió Rẽ Sóng”, vì họ đã kết hợp văn hóa truyền thống Việt Nam với những yếu tố hiện đại, khiến dân ca và nhạc dân gian trở nên gần gũi, trẻ trung mà vẫn giữ được bản sắc.

Mình hy vọng thế hệ của mình sẽ tiếp nối tinh thần đó, mỗi người một cách, để giúp văn hóa Việt không chỉ được gìn giữ mà còn được yêu mến rộng rãi hơn. Riêng mình mong muốn có thể trở thành một người làm nghệ thuật biết cách kể câu chuyện Việt bằng ngôn ngữ của thời đại, để mỗi người trẻ đều cảm nhận được niềm tự hào khi nhắc đến âm nhạc dân tộc.

 Đoạn video Dương Nhật Trường dạy dàn hợp xướng người Mỹ tại Đại học Wichita State (Mỹ) đang nổi tiếng trên mạng Tiktok

Sau đoạn clip “Trống Cơm” gây chú ý, bạn có ấp ủ hay dự định nào tiếp theo để tiếp tục lan tỏa âm nhạc và văn hóa Việt Nam ra thế giới? Nếu có cơ hội, bạn có mong muốn đưa những dự án ấy trở về biểu diễn trên chính sân khấu quê hương, ở Hà Nội không?

Tháng 5 năm nay mình vừa tốt nghiệp Cử nhân với chuyên ngành Chỉ huy Hợp xướng và Piano Cổ điển. Hiện tại mình đang theo học chương trình thạc sĩ với chuyên môn về Tâm lý học Giáo dục. Trong tương lai gần, mình chưa có kế hoạch cụ thể cho một dự án âm nhạc mới, nhưng nếu có cơ hội, mình rất muốn mang những kiến thức và trải nghiệm học được ở Mỹ để cống hiến cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Với mình, âm nhạc không chỉ là niềm đam mê mà còn là công cụ giáo dục, giúp con người hiểu và gần nhau hơn. Nếu được biểu diễn trên sân khấu quê hương, đặc biệt là ở Hà Nội, nơi mình sinh ra và lớn lên, đó chắc chắn sẽ là niềm hạnh phúc lớn nhất.

Xin chân thành cảm ơn!

Laney Beran, đến từ Wichita (bang Kansas), chuyên ngành Opera:    “Khi lần đầu nghe tin chúng tôi sẽ học một tác phẩm Việt Nam cùng Trường, tôi vô cùng háo hức vì trước đó chưa từng hát bằng tiếng Việt bao giờ. Tuy nhiên, tôi cũng khá lo lắng, bởi tôi biết tiếng Việt rất khác tiếng Anh, từ cách phát âm, ngữ điệu đến quy tắc thanh điệu. Thế nhưng Trường đã khiến toàn bộ quá trình học trở nên thật vui vẻ và đáng nhớ. Anh ấy có một năng lượng tích cực và phong thái duyên dáng, toát ra sức hút tự nhiên khiến ai gặp cũng muốn lắng nghe và học hỏi từ anh. Trường luôn động viên chúng tôi, không ngần ngại khen ngợi mỗi khi chúng tôi có tiến bộ, dù là nhỏ nhất. Tôi thật sự biết ơn trải nghiệm mà Trường đã hào phóng mang đến cho Concert Chorale, và Trống Cơm sẽ mãi là tác phẩm tôi yêu thích nhất trong năm học đó!” Jack Wilson, đến từ Olathe (bang Kansas), chuyên ngành Nhạc kịch: “Học Trống Cơm cùng Trường là một trải nghiệm đặc biệt mà tôi sẽ luôn trân trọng. Tôi cùng hát trong nhóm bass với Trường nên biết anh là một ca sĩ giỏi, nhưng mãi đến khi anh bắt đầu dạy Trống Cơm cho buổi hòa nhạc, tôi mới thật sự nhận ra anh là một giáo viên và nhạc trưởng tuyệt vời đến thế nào. Mỗi buổi học với anh đều vượt xa phạm vi âm nhạc, vì Trường luôn lồng ghép những bài học về lịch sử và văn hóa để chúng tôi hiểu sâu hơn ý nghĩa văn hóa của tác phẩm. Tôi vô cùng biết ơn vì đã được học với Trường năm vừa qua, không chỉ là âm nhạc Việt Nam, cách phát âm tiếng Việt, mà còn cả lịch sử và văn hóa Việt Nam.”