Tạo cơ chế để các trường phát triển
Vấn đề đổi mới căn bản và toàn diện là cơ hội lớn để thay đổi chất lượng giáo dục ĐH đã được bàn thảo nhiều lần với không ít ý kiến. Tuy nhiên, quan điểm được đồng tình vẫn là trao quyền tự chủ cho các trường. Sự phân cấp tự chủ cho các trường sẽ phát huy sức mạnh tối đa cho cả hệ thống. Nhà nước không phải làm nhiều việc, chỉ cần tạo cơ chế để các trường phát triển.
Trong cuộc bàn luận về vấn đề này mới đây nhất, nhiều chuyên gia cho rằng tự chủ phải đồng nghĩa với tự chủ tài chính. Bộ GD&ĐT cần xây dựng cơ chế cho các trường khai thác các nguồn lực khác như kinh phí hợp đồng đào tạo, nghiên cứu theo đặt hàng của địa phương, doanh nghiệp, kinh phí tài trợ, lợi nhuận đầu tư... Song song với đó cũng cần xây dựng các cơ chế quản lý và giám sát của Nhà nước, trong đó có các tiêu chuẩn chất lượng quốc gia như chuẩn năng lực đầu vào, chuẩn các điều kiện bảo đảm chất lượng, chuẩn đầu ra. Cũng phải nghĩ cả đến việc tăng cường các cơ quan kiểm định độc lập, cơ quan quốc gia điều tra năng lực, khả năng việc làm của sinh viên tốt nghiệp. Đặc biệt, cần tăng cường công tác thanh tra, giám sát trực tiếp của Bộ GD&ĐT.
GS.TS Hoàng Văn Châu, Hiệu trưởng ĐH Ngoại thương Hà Nội cho rằng: Nên giao cho trường quyền chủ động xây dựng mức thu học phí và các khoản thu khác; được tự chủ trong việc phê duyệt kế hoạch và chủ động sử dụng kinh phí từ các nguồn thu hợp pháp… Bên cạnh đó, Nhà nước cần tăng cường đầu tư cho các trường công lập; tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, đổi mới cơ chế phân bổ tài chính cho các trường. Quanh vấn đề này, TS. Nguyễn Trường Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính) cũng cho rằng: Các trường ĐH khi đã đáp ứng đủ các tiêu chí về đảm bảo chất lượng, đội ngũ giảng viên theo chuẩn quy định của Bộ được giao quyền tự chủ trong việc quyết định chương trình đào tạo, chỉ tiêu tuyển sinh… và chịu trách nhiệm về chất lượng đào tạo, công khai minh bạch các khoản thu, chi tài chính.
Bình đẳng giữa các loại hình trường
Sự bình đẳng giữa các loại hình trường trên cơ sở như với các doanh nghiệp cũng là cách tạo sự cạnh tranh, nâng cao chất lượng. Tuy nhiên, bình đẳng không có nghĩa là cào bằng. Đầu tư cho các trường có thể là Nhà nước hoặc tư nhân, nhưng giá trị pháp lý và nghĩa vụ các trường phải như nhau. Như vậy, để tránh cào bằng, việc phân bổ vốn đầu tư của Nhà nước phải dựa trên đặt hàng của Nhà nước và năng lực của các trường.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Vũ Luận cho rằng, đổi mới phải ở tất cả các lĩnh vực, các bậc học, các khâu. Việc đổi mới có sự khởi động, tổ chức từ bên trên nhưng phải có sự chủ động từ bên dưới. Nếu như ở cấp học phổ thông, Bộ phải lo nhiều hơn đến chuyên môn, thì ở bậc ĐH, những nội dung chuyên môn, chương trình, phương pháp dạy học… các cơ sở đào tạo tự lo là chính, Bộ chỉ thiết kế để có một khung luật để các trường thực hiện…
Có thể thấy, hiện nay sự bao cấp của Nhà nước đã mang đến sự trì trệ cho các trường. Không có nước nào bao cấp hết cho các trường ĐH. Cần để các trường linh động trong việc sử dụng các nguồn kinh phí hợp pháp, tránh tình trạng như hiện nay là người giỏi ở các trường bị hút về công ty nước ngoài, SV giàu đổ xô đi du học. Những bất cập trong quản lý hiện nay đối với giáo dục ĐH đã gây ra nhiều hệ lụy, các trường bị trói buộc bởi cơ chế quản lý lạc hậu.
