Chìa khóa tăng trưởng bền vững và chuyển đổi xanh công bằng

Hội thảo có sự tham dự của hơn 100 đại biểu đến từ các bộ, ngành Trung ương, trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức quốc tế cùng nhiều chuyên gia kinh tế - tài chính trong và ngoài nước. Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững, việc huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính công trở thành vấn đề then chốt, không chỉ để đảm bảo ổn định vĩ mô mà còn hướng tới một quá trình chuyển đổi xanh công bằng, toàn diện.

Phát biểu khai mạc, Tiến sĩ Nguyễn Như Quỳnh (Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính) nhấn mạnh vai trò của tài chính công trong sự phát triển đất nước. Theo đó, tài chính công chính là nguồn lực then chốt giúp Nhà nước thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội. Việc huy động, phân bổ và sử dụng hợp lý các nguồn lực này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả chi tiêu ngân sách mà còn tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng kinh tế bền vững, củng cố niềm tin xã hội và bảo đảm an sinh.

Trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu đặt ra không chỉ là tăng trưởng nhanh mà còn phải tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, đây cũng chính là thách thức lớn. Nguồn lực tài chính công vốn hữu hạn, trong khi nhu cầu phát triển ngày càng gia tăng. Do đó, việc làm sao để huy động đủ nguồn lực, phân bổ đúng trọng tâm, đúng thứ tự ưu tiên và sử dụng hiệu quả vốn ngân sách đang trở thành bài toán lớn cần lời giải.

Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách cải cách mạnh mẽ trong lĩnh vực tài chính công. Chiến lược Tài chính đến năm 2030 được phê duyệt tại Quyết định số 368/QĐ-TTg ngày 21/3/2022 đã đặt ra yêu cầu đổi mới cơ chế phân cấp ngân sách, tăng cường tính chủ động và hiệu quả sử dụng nguồn lực công ở các cấp chính quyền.

Đặc biệt, Luật Ngân sách Nhà nước năm 2025 được Quốc hội thông qua ngày 25/6/2025 đã tạo thêm cơ chế linh hoạt cho địa phương, đồng thời đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách. Đây là những nỗ lực quan trọng nhằm nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công, góp phần thực hiện các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Như Quỳnh cũng thẳng thắn nhìn nhận, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Cơ cấu thu ngân sách nhà nước chưa thật sự bền vững; việc phân bổ ngân sách đôi khi còn dàn trải; hiệu quả sử dụng vốn chưa cao; mức độ công khai, minh bạch trong tài chính công vẫn còn hạn chế. Đây là những điểm nghẽn cần sớm tháo gỡ nếu muốn đạt được mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.

Tiễn sĩ Lê Thị Thùy Vân (Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính) cũng chỉ ra những khó khăn, thách thức trong quá trình hoàn thiện chính sách huy động và phân bổ các nguồn lực tài chính công.

Cụ thể, cơ cấu thu ngân sách nhà nước từ thuế còn dựa nhiều vào các sắc thuế như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp; tốc độ tăng thu nội địa chưa ổn định do trong những năm vừa qua, kinh tế còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Trong khi đó, áp lực chi ngân sách nhà nước cho các nhiệm vụ phục hồi, phát triển kinh tế và ổn định đời sống người dân còn lớn. Công tác triển khai dự toán chi thường xuyên, phân bổ chi tiết kế hoạch đôi lúc còn chậm do thường phát sinh nhiều yếu tố không thuận lợi, nhất là tình hình thiên tai, bão lũ diễn biến bất thường, ảnh hưởng đến việc điều hành nhiệm vụ ngân sách nhà nước.

Phát biểu tại Hội thảo, bà Hoàng Phương Thảo (Trưởng đại diện tổ chức ActionAid Quốc tế tại Việt Nam) chỉ ra, bên cạnh những thành tựu quan trọng trong quản lý tài chính công, Việt Nam đang đối diện với những sức ép mới từ các mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu và chuyển đổi xanh.

Theo bà Hoàng Phương Thảo, để đi theo quỹ đạo phát triển bền vững, có khả năng chống chịu và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, Việt Nam cần huy động nguồn lực tương đương khoảng 6,8% GDP mỗi năm đến năm 2040. Riêng chi phí cho hoạt động khử carbon trong giai đoạn 2022–2040 ước tính lên tới 114 tỷ USD. Đây là con số khổng lồ, đặt ra áp lực rất lớn đối với ngân sách nhà nước.

“Việc thí điểm thị trường carbon (ETS) từ tháng 6/2025 sẽ đặt ra yêu cầu cấp thiết về hoàn thiện thể chế và cơ chế tài chính phù hợp, qua đó không chỉ thông qua các công cụ như trái phiếu xanh, tín chỉ carbon và cơ chế bảo lãnh rủi ro mà còn góp phần xây dựng Việt Nam phát triển bền vững”- bà Hoàng Phương Thảo nhấn mạnh.

Đáng chú ý, Trưởng đại diện tổ chức ActionAid Quốc tế tại Việt Nam cũng lưu ý, quá trình chuyển đổi xanh vốn đã khó nhưng để chuyển đổi xanh một cách công bằng, toàn diện và bình đẳng cho tất cả mọi người, đặc biệt là những lao động, cộng đồng và ngành nghề chịu tác động nhiều nhất, còn khó khăn hơn gấp bội. Chính vì vậy, ActionAid trên toàn cầu luôn cổ động cho nguyên tắc chuyển đổi công bằng (just transition), bảo đảm các chính sách khí hậu không vô tình làm gia tăng bất bình đẳng hay gây khó khăn kinh tế cho một số nhóm xã hội.

Trong phát biểu của mình, bà Hoàng Phương Thảo cũng chia sẻ về báo cáo “Who owes Who?” mà ActionAid công bố năm 2025. Báo cáo này phân tích những bất công trong cơ cấu nợ toàn cầu hiện nay, khi nhiều quốc gia nghèo và có thu nhập thấp đang phải gánh chi phí trả nợ lớn, khiến họ không còn đủ nguồn lực tài chính để đầu tư cho giáo dục, y tế, môi trường và biến đổi khí hậu.

“Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về một cơ chế cải cách tài chính công bằng trên toàn cầu. Những sáng kiến như ‘hoán đổi nợ xanh’" có thể giúp giảm gánh nặng nợ công, đồng thời huy động nguồn lực cho các chương trình khí hậu trong nước”, bà Thảo nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các đại biểu, chuyên gia và nhà khoa học tập trung thảo luận 5 nhóm vấn đề trọng tâm: Mô hình tăng trưởng và đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Bối cảnh mới và những vấn đề đặt ra cho tăng trưởng kinh tế trong thời gian tới. Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả huy động, phân bổ, sử dụng nguồn lực tài chính công. Quản lý tài chính công trong xu hướng phát triển của tài chính khí hậu. Kinh nghiệm huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực cho tăng trưởng kinh tế tại một số địa phương. Đây được coi là các trụ cột giúp Việt Nam không chỉ khai thác hiệu quả nguồn lực hiện có mà còn định hình con đường phát triển lâu dài, cân bằng giữa tăng trưởng và bền vững.

Hội thảo, không chỉ là hoạt động khoa học nằm trong khuôn khổ nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia mà còn là diễn đàn quan trọng để các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách, giới học thuật và các tổ chức quốc tế cùng trao đổi, gợi mở nhiều vấn đề mới.

Các đại biểu đã tập trung thảo luận, đề xuất nhiều giải pháp khả thi, có thể khái quát một số định hướng lớn như:

Hoàn thiện thể chế, chính sách tài chính công, tiếp tục cải cách khuôn khổ pháp lý về ngân sách và đầu tư công theo hướng hiện đại và hội nhập.

Huy động hiệu quả hơn nguồn lực tài chính công: hướng tới vừa đảm bảo nguồn thu bền vững, vừa tạo động lực cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh phát triển thông qua: cải cách chính sách thuế, mở rộng cơ sở thu ngân sách theo hướng bền vững; đa dạng hóa các kênh huy động vốn từ khu vực tư nhân và quốc tế thông qua tăng cường hợp tác công - tư trong một số lĩnh vực như hạ tầng giao thông, năng lượng tái tạo…; khai thác tiềm năng của kinh tế số, kinh tế tuần hoàn.

Đặc biệt, một số tham luận đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc huy động nguồn lực cho các đô thị lớn, các vùng động lực phát triển như TP. Hồ Chí Minh, vùng Đông Nam Bộ, nhằm tạo sức lan tỏa trên phạm vi quốc gia.

Nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng ngân sách, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như hạ tầng, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao... Nâng cao hiệu quả đầu tư công vàcoi đây là động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng.

Tăng cường quản lý, giám sát, đẩy mạnh công khai, minh bạch trong quản lý tài chính công và coi đây là nền tảng của niềm tin xã hội, tạo môi trường thuận lợi huy động các nguồn lực cho phát triển và là cơ sở để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công. Đồng thời áp dụng mạnh mẽ công nghệ số và các công cụ quản trị hiện đại.

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng đầy thách thức, đặc biệt là sức ép từ quá trình chuyển đổi xanh, vấn đề huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công hiệu quả trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Những trao đổi, thảo luận và giải pháp được đưa ra tại Hội thảo khoa học “Huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công nhằm đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế” sẽ là cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng, góp phần định hướng chính sách, giúp Việt Nam hiện thực hóa các mục tiêu phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045.