Các trường hợp thuộc diện sắp xếp
Nghị quyết quy định rõ các trường hợp thuộc diện sắp xếp trong giai đoạn 2023 – 2025. Trường hợp đầu tiên là đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% tiêu chuẩn của đơn vị hành chính tương ứng quy định tại Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính.
Thứ hai là đơn vị hành chính cấp huyện đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 20% và quy mô dân số dưới 200% tiêu chuẩn.
Thứ ba là đơn vị hành chính cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 20% và quy mô dân số dưới 300% tiêu chuẩn.
3 trường hợp thuộc diện sắp xếp trong giai đoạn 2026 – 2030. Đó là đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 100% tiêu chuẩn; đơn vị hành chính cấp huyện đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 30% và quy mô dân số dưới 200% tiêu chuẩn; đơn vị hành chính cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 30% và quy mô dân số dưới 300% tiêu chuẩn.
Các đơn vị hành chính không thuộc diện nêu trên thì khuyến khích thực hiện sắp xếp để giảm số lượng, tăng quy mô đơn vị hành chính, giải quyết các vấn đề còn bất hợp lý về phân định địa giới đơn vị hành chính do biến động về địa chất, địa hình hoặc do quá trình phát triển kinh tế - xã hội, tạo thuận lợi cho công tác quản lý nhà nước ở địa phương.
Một trong những nguyên tắc khi sắp xếp là chú trọng, cân nhắc kỹ các yếu tố đặc thù về truyền thống lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, cộng đồng dân cư, yêu cầu bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, phát triển kinh tế - xã hội.
Bên cạnh đó, gắn việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã với đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; thực hiện tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; giải quyết chế độ, chính sách hợp lý đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; thực hiện chế độ, chính sách hỗ trợ đặc thù đối với các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã sau khi thực hiện sắp xếp.
“Trong giai đoạn 2023 - 2025 không bắt buộc thực hiện sắp xếp đối với các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã đã được sắp xếp trong giai đoạn 2019 - 2021. Trong giai đoạn 2026 - 2030 không bắt buộc thực hiện sắp xếp đối với các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã đã được sắp xếp trong giai đoạn 2019 - 2021 và giai đoạn 2023 – 2025” – nghị quyết nêu rõ.
Nghị quyết cũng nêu rõ các trường hợp không bắt buộc sắp xếp đơn vị hành chính. Đó là có vị trí biệt lập và khó tổ chức giao thông kết nối thuận lợi với các đơn vị hành chính liền kề; có địa giới đơn vị hành chính đã hình thành ổn định và từ năm 1945 đến nay chưa có thay đổi, điều chỉnh lần nào; có vị trí trọng yếu về quốc phòng, an ninh hoặc có đặc điểm về truyền thống lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục tập quán riêng biệt mà nếu sắp xếp với đơn vị hành chính liền kề khác sẽ dẫn đến mất ổn định về quốc phòng, an ninh, trật tự xã hội
Ngoài ra còn có đơn vị hành chính nông thôn thuộc diện sắp xếp đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch phát triển thành đơn vị hành chính đô thị trong giai đoạn 2023 - 2030, có diện tích tự nhiên và quy mô dân số đạt tiêu chuẩn.
Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng quy định việc đặt tên, đổi tên đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp; trình tự, thủ tục, hồ sơ đê án sắp xếp đơn vị hành chính; kiện toàn tổ chức bộ máy và áp dụng các chế độ, chính sách đặc thù sau sắp xếp...
Tính toán kỹ lưỡng nhiều mặt nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả
Trước đó, thảo luận về dự thảo Nghị quyết, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã nhằm nhiều mục tiêu. Trong đó giảm đơn vị hành chính, góp phần tinh gọn tổ chức, bộ máy, tinh giản biên chế, qua đó giảm chi tiêu ngân sách. Tuy nhiên, mục tiêu hướng đến là tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước; tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.
“Hiện nay hồ sơ nghị quyết cơ bản đáp ứng 3 mục tiêu này. Quá trình quán triệt và tổ chức triển khai đề nghị lưu tâm mục tiêu này” – Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nói.
Dự kiến sắp xếp trên 1350 đơn vị hành chính cấp huyện, xã
Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, vừa qua Bộ Nội vụ làm việc 63 tỉnh thành, rà soát và đưa ra phương án dự kiến sắp xếp 33 đơn vị hành chính cấp huyện, 1.327 đơn vị hành chính cấp xã. Trong đó có khoảng 16 đơn vị hành chính đô thị cấp huyện; 400 đơn vị hành chính đô thị cấp xã phải sắp xếp đến 2025. Từ đó, Bộ Nội vụ cũng tính toán dự kiến số cán bộ công chức dôi dư tương ứng. Theo đó, số cán bộ lãnh đạo cấp huyện dôi dư khoảng 2.500 người; cấp xã khoảng 27.900 người, cán bộ không chuyên trách cấp xã khoảng 16.000 người.
Dẫn số liệu cho thấy có đơn vị hành chính diện tích rất lớn nhưng dân số ít như ở các tỉnh miền núi, hoặc có đơn vị hành chính diện tích nhỏ nhưng dân số rất lớn như ở đô thị lớn, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, tính toán kỹ lưỡng nhiều mặt nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả quản lý và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục và dịch vụ hành chính công của người dân.
Theo Chủ tịch Quốc hội, Bộ Chính trị nhấn mạnh hiệu quả không đơn thuần cắt giảm được bao nhiêu đơn vị hành chính, tinh giản bao nhiêu biên chế mà quan trọng là hiệu quả thực chất hoạt động chính quyền, người dân thụ hưởng trên địa bàn được sắp xếp.
Báo cáo giải trình làm rõ một số nội dung, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà khẳng định việc sắp xếp phải hợp lý, phù hợp với xu thế phát triển của đất nước, tạo động lực, tạo không gian cho phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới nâng cao đời sống của người dân và giữ được ổn định chính trị, đảm bảo quốc phòng, an ninh.
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu các cơ quan liên quan tiếp thu ý kiến tại phiên thảo luận hôm nay, lấy ý kiến Chính phủ, hoàn thiện dự thảo xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội bằng văn bản trước khi Chủ tịch Quốc hội ký chứng thực ban hành và có hiệu lực kể từ ngày ký để tạo điều kiện cho Chính phủ, địa phương triển khai thực hiện.
Sáp nhập phải giữ nguyên được chất lượng đô thị và loại đô thị
Tại phiên họp, trên cơ sở chức năng quản lý nhà nước, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn nhận thấy, việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã phải bảo đảm phù hợp quy hoạch tỉnh, quy hoạch chung đô thị và các quy hoạch khác có liên quan. Đồng thời, sáp nhập nhưng không làm giảm chất lượng đô thị, các đơn vị sau khi sáp nhập phải đảm bảo về loại đô thị, tiêu chuẩn, tiêu chí đô thị, đặc biệt là tiêu chí về cơ sở hạ tầng đô thị.
Đối với tiêu chuẩn đô thị, Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn chỉ rõ, theo nguyên tắc, đơn vị hành chính cấp huyện nhập vào cấp đô thị phải giữ nguyên được chất lượng đô thị và loại đô thị. Tuy nhiên, khu vực nông thôn có chất lượng đô thị kém, nên khi nhập vào đô thị sẽ không đảm bảo được chất lượng đô thị. Do đó, phải có một khoảng thời gian để thực hiện việc quy hoạch và thực hiện đầu tư để nâng loại đô thị. Chính vì vậy, khi yêu cầu phải bảo đảm được chất lượng đô thị mới sắp xếp thì cần thời gian dài hơn để lập quy hoạch và đầu tư nhằm đáp ứng được các tiêu chí để thực hiện sáp nhập.
