Sáng 12/6 Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Cơ quan Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) tại Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Xây dựng cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam”.
Khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn
Phát biểu khai mạc, Viện trưởng CIEM - TS Trần Thị Hồng Minh, cho biết, trong những năm gần đây, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức không nhỏ về tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu.
Những thách thức này trở nên phức tạp hơn trong bối cảnh Việt Nam cũng đang tiếp tục quá trình tăng dân số và đô thị hóa, quá trình công nghiệp hóa, kéo theo những hệ lụy ngày càng nghiêm trọng đối với nguồn cung tài nguyên (bao gồm cả đất đai), lượng chất thải lớn, an ninh môi trường và an ninh nguồn nước…
Kinh tế tuần hoàn là biến rác thải đầu ra của ngành này trở thành nguồn tài nguyên đầu vào của ngành khác, hay tuần hoàn trong nội tại bản thân doanh nghiệp.
Mô hình kinh tế tuần hoàn giúp tiết kiệm chi phí thông qua tiết kiệm, tái sử dụng nguyên liệu, giảm đến mức thấp nhất khai thác tài nguyên vốn đang cạn kiệt; giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, tận dụng tối đa tài nguyên thiên nhiên, góp phần hạn chế chất thải, khí thải ra môi trường.
Ở khía cạnh xã hội, nhiều việc làm mới, sản phẩm thân thiện với môi trường được tạo ra. Phát huy tính năng động, sáng tạo trong đổi mới công nghệ, tăng khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đơn cử như trong công nghiệp, kinh tế tuần hoàn và năng lượng tái tạo là 2 nội dung song hành. Doanh nghiệp có thể tạo năng lượng từ nước thải, rác thải hoặc mái nhà xưởng; và các năng lượng này sẽ thúc đẩy tuần hoàn nhanh hơn.
Hiện nay đã có một số mô hình triển khai thành công về kinh tế tuần hoàn. Như Heineken Việt Nam hiện gần như không còn chất thải chôn lấp, nhờ tái sử dụng hoặc tái chế 99% chất thải và phụ phẩm; Nestlé Việt Nam đã tái sử dụng bã cà phê làm phân bón, chất đốt. Tro đốt bã cà phê được tái sử dụng thêm lần nữa để sản xuất gạch không nung. Ngoài ra, doanh nghiệp cùng các đối tác thu gom phân loại và tái chế vỏ, bao bì.
Hay trong lĩnh vực nông nghiệp tuần hoàn có phân chuồng, tàn dư đồng ruộng, phế phụ phẩm sản xuất, phân bón... dùng cho hoạt động trồng trọt của nông dân nói chung. Phân gà được xử lý bằng công nghệ vi sinh ngay tại trại, ủ hoai và đưa ra dùng tại ruộng rau.
Tại Tập đoàn TH - Doanh nghiệp nổi tiếng trong sản xuất sữa đã và đang áp dụng các quy trình sản xuất tuần hoàn trong chuỗi sản xuất sữa. Cụ thể, trang trại TH áp dụng mô hình tuần hoàn khép kín, toàn bộ vật chất hữu cơ và phế phẩm hữu cơ từ trang trại chăn nuôi được thu gom, xử lý thành chất đệm sinh học phục vụ trang trại và phân bón hữu cơ. Nước thải chăn nuôi được sử dụng để cải tạo đất trồng trọt.
Theo thống kê, ngành nông nghiệp có nguồn phế phụ phẩm vô cùng lớn với khoảng 156,8 triệu tấn. Trong khi đó, từ nguồn phế phụ phẩm này có thể sản xuất, chế biến ra nhiều sản phẩm có giá trị như: Phế phụ phẩm từ lúa có thể sản xuất ra phân bón sinh học, thức ăn chăn nuôi, đệm lót sinh học, đồ thủ công mỹ nghệ...
Tại Việt Nam, nền kinh tế đang được định hướng tăng tỷ trọng công nghiệp nên thời gian qua rất được sự quan tâm chỉ đạo của Chính phủ. Bên cạnh đó, nông nghiệp vẫn là trụ đỡ… Trong bối cảnh phục hồi kinh tế của đất nước nói chung và khó khăn nghiêm trọng đối với các ngành kinh tế (nông nghiệp, công nghiệp, năng lượng, vật liệu xây dựng), CIEM cho rằng, cần xây dựng hành lang pháp lý cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn cho các lĩnh vực trên là một yêu cầu quan trọng.
Sớm tạo lập khung thử nghiệm, huy động tài chính cho kinh tế tuần hoàn
Chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh đang là một xu hướng mạnh mẽ, tất yếu ở nhiều quốc gia trên thế giới bởi chính những lợi ích về cả kinh tế và môi trường. Tham luận tại Diễn đàn, ông Dennis Quennet - Giám đốc chương trình cải cải kinh tế vĩ mô, tăng trưởng xanh, Tổ chức phát triển quốc tế Đức (GIZ) cho biết, để thực hiện kinh tế tuần hoàn phù hợp với xu hướng chung của thế giới, Việt Nam cần thực hiện đồng bộ các giải pháp từ nâng cao nhận thức đến hoàn thiện thể chế và tổ chức thực hiện.
Đặc biệt, phải có sự vào cuộc của cả doanh nghiệp và các địa phương; có kế hoạch truyền thông cụ thể về phát triển bền vững để cả người dân, doanh nghiệp cùng tham gia tích cực. Ngoài ra, ông Dennis Quennet khuyến nghị, cần có cơ chế, chính sách rõ ràng về thuế, phí, tiếp cận đất đai, tín dụng để một mặt thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, mặt khác có chế tài rất mạnh để xử lý doanh nghiệp vi phạm về môi trường, phát triển bền vững...
Vấn đề tiếp theo là phải huy động nguồn lực cho phục hồi và phát triển kinh tế xanh. Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới, nếu phát triển kinh tế xanh, mỗi năm Việt Nam cần nguồn lực là 6,8% GDP, tức là khoảng 28 - 30 tỷ USD. Theo đó, nguồn vốn ngân sách Nhà nước chỉ có thể đáp ứng khoảng 1/3 nguồn lực, 2/3 còn lại phải huy động nguồn lực tư nhân ở trong và ngoài nước.
Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển thương hiệu và cạnh tranh - TS Võ Trí Thành chia sẻ, kinh nghiệm quốc tế về nguồn tài chính dành cho phát triển kinh tế tuần hoàn của doanh nghiệp khá đa dạng, bao gồm: Nguồn vốn tài trợ từ các tổ chức quốc tế (UNDP, IMF, WB, ADB...); nguồn vốn ngân sách, vốn đầu tư phát triển của Chính phủ, địa phương; nguồn vốn của doanh nghiệp (vốn tự có, huy động từ thị trường chứng khoán...; nguồn vốn từ đầu tư trực tiếp và gián tiếp (vốn FDI, vốn FII...); nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Trong đó, nguồn vốn từ trái phiếu và quỹ đầu tư bền vững chiếm tỷ trọng lớn nhất trong số các nguồn vốn phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn...
TS Trần Thị Hồng Minh chia sẻ, Chính phủ ban hành Quyết định 687/QĐ-TTg ngày 7/6/2022 phê duyệt Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam, trong đó nhấn mạnh quan điểm về “tập trung ban hành các chính sách dài hạn nhằm khuyến khích, ưu đãi, tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế tuần hoàn, gắn với lộ trình, kết quả cụ thể. Đồng thời hoàn thiện cơ sở pháp lý vững chắc và tạo dựng sự linh hoạt, chủ động nhằm sớm phát huy mô hình kinh tế tuần hoàn theo cấp độ phù hợp ở các ngành, lĩnh vực, địa phương”.
CIEM kỳ vọng sẽ sớm đề xuất được một cơ chế thử nghiệm hiệu quả để phát triển kinh tế tuần hoàn trong giai đoạn tới đây. Đồng thời, sẽ tổng hợp, tập trung nghiên cứu, đề xuất và hoàn thiện Dự thảo Nghị định trình Bộ KH&ĐT và Chính phủ trong thời gian tới.
