Chuyển đổi mô hình tăng trưởng, lấy đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ làm động lực trung tâm

Ngày 29/10, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV thảo luận tại hội trường về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026. Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 05 năm giai đoạn 2021-2025: phát triển kinh tế - xã hội; cơ cấu lại nền kinh tế.

Cần đặc biệt quan tâm đến thể chế của các đô thị, đầu tàu động lực phát triển

Phát biểu tại hội trường, các đại biểu bày tỏ đồng tình và đánh giá cao báo cáo của Chính phủ, ghi nhận những kết quả tích cực đã đạt được trong bối cảnh thế giới đầy biến động, phức tạp, nhiều vấn đề nằm ngoài dự báo, đặc biệt là hậu quả nặng nề của đại dịch Covid-19.

Các đại biểu cho rằng, dù chưa đạt mục tiêu đề ra nhưng giai đoạn 2021-2025, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt khoảng 6,3% mỗi năm là kết quả đáng trân trọng. Việt Nam đã hoàn thành 22/26 chỉ tiêu kinh tế - xã hội, riêng hai năm 2024 và 2025 hoàn thành 15/15 chỉ tiêu. Đáng chú ý, quy mô nền kinh tế tăng gần 1,5 lần so với năm 2020, đứng top 32 của thế giới. GDP bình quân đầu người đạt 5.000 USD giúp Việt Nam chính thức chạm ngưỡng nước thu nhập trung bình cao.

Kinh tế vĩ mô tiếp tục được giữ vững ổn định, lạm phát được kiểm soát tốt (quanh mức 3%), các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm. Nợ công duy trì ở mức 35% - 36% GDP, đảm bảo an ninh tài chính quốc gia. Đặc biệt, ba đột phá chiến lược được đẩy mạnh, nổi bật là hạ tầng giao thông với hơn 2.000 km đường bộ cao tốc được đưa vào sử dụng, thay đổi diện mạo phát triển. Kinh tế số chiếm khoảng 14% GDP, tạo nền tảng quan trọng cho chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Từ kết quả đạt được, các đại biểu đánh giá, tiềm lực kinh tế, quốc phòng, an ninh được củng cố, vị thế và uy tín của đất nước ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế.

Cùng với tăng trưởng kinh tế ổn định, đời sống của người dân không ngừng được nâng cao, an sinh xã hội được đảm bảo. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn 1,3%. Hàng chục triệu người yếu thế, lao động bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh đã được hỗ trợ. Chỉ số hài lòng với dịch vụ công và niềm tin vào thể chế, vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước ngày càng được củng cố.

Theo đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (đoàn TP Hồ Chí Minh), dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, sự phối hợp năng động, linh hoạt của Quốc hội khóa XV, nhiều thể chế luật pháp đã được thông qua góp phần cải thiện môi trường đầu tư, tháo gỡ các điểm nghẽn và khơi thông nguồn lực. “Hành động mạnh mẽ quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và niềm tin khát vọng, sự chung sức của người dân, đồng thuận của cộng đồng doanh nghiệp, chúng ta đã vượt qua thách thức, khó khăn và đạt được nhiều kết quả quan trọng”- đại biểu Trần Hoàng Ngân nêu rõ.

Năm 2026 là năm có ý nghĩa quan trọng, là năm đầu tiên của kế hoạch 5 năm 2026 - 2030, là năm bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đại biểu Trần Hoàng Ngân đồng tình với chỉ tiêu năm 2026, tăng trưởng GDP trên 10%, dù là mục tiêu cao nhưng có cơ sở để đạt được.

Đồng thời, đại biểu kiến nghị, thời gian tới, cần ưu tiên phát triển dựa trên tiềm năng, lợi thế, vị thế địa chính trị của quốc gia. Tập trung ưu tiên phát triển kinh tế biển, logistics, nông nghiệp, dịch vụ, y tế, giáo dục chất lượng cao. Cùng với đó, đại biểu đề nghị Chính phủ tăng đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) lên ít nhất 1,5%GDP. Khuyến khích doanh nghiệp trích quỹ khoa học, công nghệ và miễn thuế cho doanh nghiệp nghiên cứu ứng dụng; kiên trì thực hiện liên tục ba đột phá chiến lược, đặc biệt quan tâm đến thể chế của các đô thị, các đầu tàu động lực phát triển.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân lưu ý, trong việc triển khai Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 198 của Quốc hội về cơ chế chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, chúng ta còn chậm ban hành nghị định, thông tư hướng dẫn để doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh có điều kiện tiếp cận các nguồn lực đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh, thuê nhà đất, tài sản công, tài chính tín dụng, thuế, phí, hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển thương mại điện tử, hỗ trợ hình thành các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn kinh tế tư nhân có tầm cỡ toàn cầu, có nhiều kỳ lân khởi nghiệp sáng tạo…

Đại biểu đề nghị, cần sớm cụ thể hoá Điều 5, Nghị quyết 198 của Quốc hội, trong đó, nguyên tắc xử lý vi phạm, giải quyết vụ việc trong kinh doanh là cần ưu tiên các biện pháp về dân sự, kinh tế và hành chính trước.

Các đại biểu cho rằng, Chính phủ cần tiếp tục rà soát toàn bộ hệ thống văn bản luật và dưới luật; cắt giảm triệt để thủ tục rườm rà để tạo thủ tục hành chính thông thoáng. Cùng với đó, hoàn thiện thể chế để bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung, kết hợp với kỷ luật, kỷ cương hành chính nghiêm minh.

Các đại biểu nhấn mạnh, cần chú trọng chuyển từ thu hút đầu tư nước ngoài bằng số lượng sang chất lượng, có chính sách chọn lọc, ưu tiên dự án có cam kết chuyển giao công nghệ, sử dụng nhân lực Việt Nam và liên kết với doanh nghiệp nội địa. Bên cạnh đó, tiếp tục có cơ chế, chính sách để đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Từ đó, thúc đẩy chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi năng lượng công bằng.

Cho rằng kinh tế tư nhân vốn là động lực dài hạn cho sự phát triển lại đang phải đối mặt với nhiều rào cản, chưa có sự bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh, đại biểu Quốc hội Trần Văn Tuấn (đoàn tỉnh Bắc Ninh) đề nghị, bên cạnh việc tiếp tục phát huy những động lực tăng trưởng từ đầu tư công, thu hút đầu tư FDI và xuất khẩu, chúng ta cần nhanh chóng hiện thực hoá những quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp theo tinh thần Nghị quyết số 68 - NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị “về phát triển kinh tế tư nhân”. Đặc biệt, chú trọng tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, với những cơ chế, chính sách đột phá, tạo môi trường thông thoáng, minh bạch, khuyến khích kinh tế tư nhân phát triển, nhất là về: đất đai, hạ tầng, đầu tư, tài chính, tín dụng, thủ tục hành chính, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đào tạo nhân lực…

Đại biểu đề nghị, khẩn trương nghiên cứu sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017, nhằm khắc phục một số bất cập đã bộc lộ sau hơn 7 năm triển khai thực hiện. Theo đại biểu, cùng với việc xác định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, cần coi doanh nghiệp nhỏ và vừa là “xương sống” của nền kinh tế. Vì cũng giống với hầu hết các nước trên thế giới, tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa ở nước ta trong tổng số doanh nghiệp đang hoạt động trong nền kinh tế luôn rất cao, hiện chiếm khoảng 98%.

Chuyển đổi mạnh mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu

Để triển khai thực hiện có hiệu quả kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội thời gian tới, theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Đại Thắng (đoàn tỉnh Hưng Yên) đề xuất cần chuyển đổi mạnh mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, đặt năng suất, đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ làm động lực trung tâm. Tăng đầu tư cho nghiên cứu và phát triển lên ít nhất 1,5% GDP. Khuyến khích doanh nghiệp trích quỹ khoa học công nghệ, miễn thuế cho doanh nghiệp nghiên cứu ứng dụng. Cần có quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo quốc gia để hỗ trợ cho doanh nghiệp, công nghệ, công nghiệp hỗ trợ và chuyển đổi số. Thứ hai, về thu hút đầu tư nước ngoài phải chuyển từ thu hút bằng số lượng sang chất lượng.

Đại biểu cho rằng việc hoàn thiện thể chế pháp luật là yêu cầu đặt ra cấp thiết, do đó, Chính phủ cần tiếp tục rà soát toàn bộ hệ thống văn bản luật và dưới luật. Tiếp tục rà soát cắt giảm triệt để thủ tục rườm rà để tạo thủ tục hành chính thông thoáng, thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp. Tăng tính dự báo ổn định của chính sách, công khai minh bạch dữ liệu kinh tế - xã hội. Đồng thời, cần hoàn thiện hơn thể chế để bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung, kết hợp với kỷ luật, kỷ cương hành chính nghiêm minh.

Về đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, đại biểu Nguyễn Đại Thắng cho biết, tỉ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ hiện nay mới đạt 29%. Do vậy, đại biểu đề nghị, Chính phủ cần dành ưu tiên cho các trung tâm đào tạo năng lượng tái tạo, kỹ thuật số, tự động hóa như lĩnh vực then chốt trong phát triển kinh tế xã hội của đất nước trong những năm tới.

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng cũng nhấn mạnh, với đường lối khát vọng để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững dựa trên đổi mới sáng tạo, lấy người dân làm trung tâm, doanh nghiệp làm động lực, thể chế làm nền tảng, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên mạnh mẽ trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao vào giữa thế kỷ 21 theo mục tiêu định hướng chiến lược mà Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra.