Chuyển đổi số báo chí: thay đổi để thích nghi và phát triển

Chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông, đã thay đổi cách thức hoạt động của ngành báo chí và yêu cầu các cơ quan báo chí phải thích ứng để tồn tại và phát triển.

Tại Hội thảo "Kỹ năng của nhà báo truyền hình trong môi trường số" diễn ra mới đây, nhà báo Phạm Anh Chiến - Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số, Đài Truyền hình Việt Nam cho hay, trong kỷ nguyên số, nơi công nghệ không ngừng định hình lại cách sản xuất, phân phối và tiếp nhận thông tin, chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu để không chỉ Đài Truyền hình Việt Nam mà còn là ngành truyền hình thích nghi và phát triển.

Kỷ nguyên số đang thay đổi hoàn toàn cách nhà báo tác nghiệp. Khán giả ngày nay không chỉ xem báo in, truyền hình một cách đơn thuần mà còn xem, nghe, đọc thông tin trên các nền tảng số. Điều này, đòi hỏi nhà báo phải sáng tạo nội dung phù hợp từng kênh.

Nhà báo Phạm Anh Chiến thông tin: "Các đài truyền hình đang tận dụng 3 xu hướng lớn, đó là: Trí tuệ nhân tạo (AI), báo chí dữ liệu và công cụ di động để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ, đáp ứng thói quen mới của công chúng; giúp tối ưu hóa nguồn lực, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm".

Phó Tổng Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam Đinh Đắc Vĩnh chia sẻ về tiềm năng của AI trong việc tự động hóa quy trình sản xuất nội dung. Theo ông, AI có thể tự động tạo ra video, từ viết kịch bản, sản xuất đến biên tập, giúp giảm thiểu thời gian và chi phí sản xuất.

Bên cạnh đó, AI còn hỗ trợ việc phân tích hành vi người xem, xu hướng thị trường, từ đó giúp các nhà đài cải thiện nội dung và tối ưu hóa chiến lược phát sóng. Việc phân tích dữ liệu hành vi người dùng cho phép các Đài Truyền hình cung cấp các chương trình cá nhân hóa, tối ưu hóa quảng cáo để phù hợp với từng đối tượng khán giả. AI cũng góp phần tạo ra những trải nghiệm tương tác mới mẻ, như phát triển nội dung thực tế ảo, giúp khán giả có những trải nghiệm hấp dẫn hơn…

Cơ hội đi đôi với thách thức

Môi trường số mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức đối với nghề báo. Trong đó, báo chí phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các nền tảng mạng xã hội và các nguồn tin tức khác. Vấn đề vi phạm bản quyền trở nên nghiêm trọng hơn trong môi trường số, đòi hỏi các biện pháp bảo vệ bản quyền hiệu quả. Ngoài ra, cơ quan báo chí còn phải đối mặt với các rủi ro về an ninh mạng và bảo mật thông tin…

Mặt khác, sự lan truyền nhanh chóng của thông tin sai lệch và tin giả trên mạng xã hội gây khó khăn cho báo chí trong việc xác minh và cung cấp thông tin chính xác. Trong khi đó, độc giả có xu hướng tiếp nhận thông tin nhanh chóng và trên nhiều nền tảng khác nhau, đòi hỏi báo chí phải thay đổi cách thức sản xuất và phân phối nội dung.

Một ví dụ điển hình về những thách thức đang hiện hữu là sự xuất hiện của người dẫn chương trình ảo (MC ảo) được tạo ra bằng AI đang làm thay đổi ngành truyền hình toàn cầu. MC ảo có ưu điểm về độ chính xác, không vấp và sai lỗi chính tả, có thể được sử dụng trong các tình huống khẩn cấp, cần phải cập nhật liên tục mà không có MC hoặc phát thanh viên thật.

Tuy nhiên việc sử dụng MC ảo cũng đặt ra nhiều thách thức vì có nguy cơ tin giả và MC ảo cũng thiếu kỹ năng quan sát và kinh nghiệm của nhà báo thực thụ khi phát sóng. Nên cần cân bằng giữa lợi ích công nghệ và đảm bảo việc làm bền vững cho người lao động, sẽ là thách thức lớn mà các Đài Truyền hình phải đối mặt khi triển khai công nghệ này.

Ông Phạm Tấn Anh Vũ, Công ty cổ phần Giải pháp trí thông minh nhân tạo Việt Nam cho rằng: "MC ảo nên được xem là công cụ hỗ trợ, bổ sung cho MC thật. Cách tiếp cận này sẽ tận dụng được ưu điểm của cả hai, đồng thời giảm thiểu những lo ngại về việc làm và tính chân thực trong báo chí".

Trước những thách thức đang đặt ra đối với ngành báo chí trong kỷ nguyên số, các nhà báo cần phải biết làm chủ công nghệ và sử dụng linh hoạt các thiết bị thông minh để có thể tác nghiệp hiệu quả, đặc biệt trong những tình huống khắc nghiệt. Theo nhà báo Nguyễn Trường Sơn, Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số VTV, phóng viên cần có khả năng đa nhiệm, sẵn sàng thay đổi phương thức tác nghiệp khi cần thiết.

"Ví dụ, trong điều kiện mưa bão, thay vì mang theo máy quay cồng kềnh, phóng viên có thể sử dụng điện thoại di động để quay phim, phát trực tiếp (livestream). Điện thoại không chỉ có khả năng quay video chất lượng cao, còn dễ dàng kết nối với mạng di động 4G, 5G hoặc mạng vệ tinh khi gặp sự cố với trạm BTS, giúp phóng viên duy trì liên lạc với trung tâm truyền hình. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro khi mang thiết bị nặng, song vẫn đảm bảo chất lượng hình ảnh và âm thanh rõ ràng nhờ vào các ứng dụng chuyên dụng", nhà báo Nguyễn Trường Sơn chia sẻ.

Để thành công trong kỷ nguyên số, việc không ngừng học hỏi và thích nghi là yêu cầu tiên quyết, sẽ giúp báo chí nói chung và người làm báo nói riêng phát triển bền vững trong bối cảnh hiện nay.