Chuyển đổi xanh hướng tới Net Zero: đồng bộ nhiều giải pháp

Các chuyên gia và nhà quản lý cho rằng để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần áp dụng hàng loạt giải pháp từ chính sách pháp lý, công nghệ tiên tiến đến sự thay đổi trong ý thức cộng đồng. Những giải pháp này không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững trong tương lai.

Cơ hội và thách thức đan xen

Mục tiêu Net Zero – trạng thái phát thải ròng bằng không – đang trở thành tiêu chí phát triển bền vững quan trọng cho các quốc gia trên toàn thế giới. Với cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, Việt Nam bước vào một cuộc đua xanh nhằm giảm thiểu khí nhà kính và tác động của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, hành trình này không dễ dàng do Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc phần lớn vào các nguồn năng lượng hóa thạch như than đá và dầu mỏ. Để giảm phát thải, việc chuyển đổi các ngành công nghiệp chủ chốt như năng lượng, giao thông và nông nghiệp là hết sức cần thiết. Theo báo cáo của Bộ TN&MT, Việt Nam phải giảm lượng phát thải ít nhất 43,5% vào năm 2030 so với kịch bản phát thải thông thường mới có thể đạt được mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Việt Nam hiện đối mặt với nhiều thách thức trên con đường đạt Net Zero, bao gồm sự phụ thuộc vào than đá trong ngành năng lượng, thiếu vốn đầu tư và công nghệ tiên tiến để phát triển năng lượng tái tạo, cũng như chưa có các chính sách rõ ràng khuyến khích chuyển đổi xanh.

Theo giới chuyên gia, các thách thức về công nghệ và vốn đầu tư đang làm chậm lại quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Ngoài ra, hành lang pháp lý chưa đủ mạnh mẽ để tạo ra một môi trường hỗ trợ DN hướng tới năng lượng bền vững. Theo đó, Việt Nam cần xây dựng một hệ thống chính sách minh bạch hơn để thúc đẩy DN tham gia vào việc giảm phát thải và đầu tư vào năng lượng tái tạo. Hơn nữa, ý thức và hành vi tiêu dùng của người dân cũng là một thách thức không nhỏ. Chỉ khi cộng đồng có nhận thức sâu sắc về việc bảo vệ môi trường và tiêu dùng bền vững, các nỗ lực chuyển đổi xanh mới thực sự bền vững.

Nhiều chuyên gia cho rằng, một trong những giải pháp hàng đầu là cần hoàn thiện các chính sách pháp lý liên quan đến giảm phát thải và năng lượng bền vững. Việc áp dụng các quy định chặt chẽ hơn về phát thải cùng với chính sách ưu đãi thuế và tài chính cho DN tham gia chuyển đổi xanh sẽ giúp tạo động lực. Cụ thể, chính sách pháp lý không chỉ hỗ trợ DN mà còn thúc đẩy đầu tư vào năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, phát triển thị trường tín chỉ carbon được coi là một giải pháp quan trọng. Thị trường này không chỉ khuyến khích DN giảm phát thải mà còn giúp họ có cơ hội tham gia vào các giao dịch mua bán tín chỉ, từ đó tạo động lực kinh tế cho việc chuyển đổi xanh. Một ví dụ điển hình là các DN lớn như Vinamilk và Nestle tại Việt Nam đang đầu tư mạnh vào các hoạt động giảm phát thải và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn.

Cần giải pháp ngắn hạn và chiến lược dài hơi

Một yếu tố không kém phần quan trọng là thúc đẩy nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi, Việt Nam cần thúc đẩy hợp tác quốc tế để có thể tiếp cận công nghệ tiên tiến và phù hợp với điều kiện địa phương. Bằng cách này, các DN vừa có thể giảm phát thải, vừa duy trì năng lực cạnh tranh. Đồng thời, việc xây dựng hệ sinh thái bền vững cho các ngành công nghiệp như sản xuất, xây dựng và vận tải cũng rất cần thiết, trong đó các DN có thể áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn và quản lý tài nguyên hiệu quả. Việc thực hiện chuyển đổi xanh cũng cần được xây dựng dựa trên cả chiến lược ngắn hạn và dài hạn. Trước mắt, Việt Nam có thể tập trung vào các biện pháp như tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT nhấn mạnh, việc chú trọng vào việc hỗ trợ đào tạo lại và nâng cao kỹ năng, tăng cường đào tạo nghề và tạo ra các công việc mới trong ngành năng lượng tái tạo cho các công nhân là điều không riêng Việt Nam, mà các nước trên thế giới đều cần phải làm để thúc đẩy chuyển đổi xanh. Bởi điều đó bảo đảm quá trình chuyển đổi diễn ra công bằng và toàn diện. Bên cạnh đó, các hoạt động như khuyến khích người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng, giảm thiểu việc sử dụng phương tiện cá nhân cũng là những biện pháp quan trọng trong ngắn hạn. Còn trong dài hạn, việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh học sẽ giúp xây dựng nền móng cho một hệ thống năng lượng bền vững. Cùng với đó là xây dựng hệ thống chính sách rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi để DN tư nhân và các tổ chức xã hội tham gia vào công cuộc chuyển đổi xanh.

Thạc sĩ Đinh Nam Vinh - Vụ Đánh giá, Thẩm định và Giám định công nghệ - Bộ KH&CN nhận định, để thực hiện mục tiêu hướng đến Net Zero, cần chú ý giải quyết những thách thức về nguồn lực và hạ tầng, đặc biệt trong việc phát triển nguồn năng lượng hạt nhân. Theo vị chuyên gia, chúng ta có thể đa dạng hóa các nguồn năng lượng bằng các giải pháp như nghiên cứu, phát triển các mô hình công nghệ thông minh để làm chủ công nghệ, hỗ trợ năng suất làm việc cho con người; tối ưu hóa và làm chủ điều phối điện; chuyển đổi xanh sang ô tô điện về năng lượng; các lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất nông nghiệp cũng cần hướng đến việc chuyển đổi xanh, hướng đến phát triển bền vững.

Theo các chuyên gia, ngoài các chính sách từ Nhà nước, sự tham gia của cộng đồng và DN cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh. DN lớn là lực lượng chủ đạo giúp thúc đẩy công cuộc này và tạo ra sức lan tỏa trong cộng đồng DN. Ví dụ thực tế, các DN như Vinamilk hay Samsung đã và đang cam kết giảm phát thải bằng cách áp dụng các công nghệ xanh vào sản xuất. Bởi, khi có sự tham gia của các DN lớn, các DN nhỏ hơn sẽ cảm thấy có động lực và hỗ trợ để chuyển đổi theo hướng bền vững. Đồng thời, cộng đồng người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng, khi người dân có ý thức hơn về việc tiêu dùng xanh và sẵn sàng chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường. Các phong trào cộng đồng như hạn chế sử dụng nhựa một lần và tăng cường tái chế đang ngày càng phổ biến, góp phần lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã đạt được thành công đáng kể trong chuyển đổi xanh và có thể cung cấp bài học quý giá cho Việt Nam. Đức và Na Uy là hai ví dụ điển hình, với chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho năng lượng tái tạo và các khoản đầu tư đáng kể vào công nghệ xanh.

Việt Nam có thể học hỏi cách những quốc gia này, xây dựng hệ thống pháp lý và khuyến khích sự tham gia của DN trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và bảo vệ môi trường.